Microsoft Word 7-keremcemsanli doc

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ceza Yönetmeliği’nin Geçmiş …                            Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154 

 

123 

Doğal  olarak  tüm  kararlar,  (asgari  de  olsa)  teşebbüslere  para  cezasının 

verildiği  kararlardır.  Bu  noktada  okuyucunun  aklına  şöyle  bir  soru  takılabilir: 

“para  cezasının  verilmediği  ama  kartelin  varlığının  tespit  edildiği  kararlar 

olabilir  mi?”  Bu  sorunun  yanıtı  olumludur.  Rekabet  Kurulu  özellikle  kamu 

kaynaklarının etkin kullanımı mülahazası ile küçük çaptaki kartellere para cezası 

uygulamayabilmektedir

9

.  Bu  kapsamdaki  kararlar  inceleme  kapsamı  dışında 

tutulmuştur.  

Đncelememiz,  sadece  teşebbüslere  verilen  para  cezaları  ile  sınırlıdır. 

Oysa Kanun’a göre, aynı zamanda yöneticilere de para cezası verilmesi olasıdır 

(m.16). Nitekim Ceza Yönetmeliği bu konuya ilişkin düzenlemeler içermektedir 

(bkz.  m.8).  Fakat  bu  konu  (özellikle  Kanun  değişikliği  öncesinde  esasa  ilişkin 

ihlaller nedeniyle yöneticilerin cezalandırılmalarının mümkün olmamasına bağlı 

olarak) veri elde etmedeki güçlükler nedeniyle kapsam dışı tutulmuştur

10

.  

3.  ĐNCELEMENĐN YÖNTEMĐ VE CEZA YÖNETMELĐĞĐ’NĐN               

ANA HATLARI ĐLE UYGULANMASI 

Đncelemeye konu olan kartel kararları belirlendikten sonra, Yönetmeliğin tatbiki 

için  karardaki  bazı  verilerin  ayıklanması  gerekmiştir.  Dolayısıyla  incelemenin 

başlangıç  safhasında,  kararların  tamamı  okunarak,  Yönetmeliğin  tatbiki  için 

gerekli veriler toplanmış ve bunlar yazılım programına aktarılmıştır. Dolayısıyla 

grafikler, ciddi bir hazırlık faaliyetinin ürünüdür.  

Bu  safhaya  ilişkin  olarak,  bilgi  sorunu  ile  karşılaştığımızı  belirtelim. 

Henüz  Yönetmeliğin  yürürlükte  olmadığı  bir  dönemde,  Yönetmelik 

hükümlerinin  tatbikine  dair  verileri  kararlardan  edinmek,  mahiyeti  icabı 

eksiklikler  içermektedir.  Olayda  var  olmasına  rağmen,  hukuken  gerek 

görülmeyen  bilgiler  kararda  yer  almamış;  bu  ise  Yönetmeliğin  gerektiği  gibi 

tatbikini  engellemiştir.  Dolayısıyla  inceleme  sonuçlarının  bu  kısıtlar 

çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir. Nasıl bir faaliyetin yapıldığını anlatmak 

için, kısaca Yönetmeliğin uygulanma esaslarından bahsetmek uygun olur. 

Yönetmelik  para  cezalarının  verilmesinde  kabaca  üç  aşama 

öngörmektedir.  Đlk  aşamada  temel  para  cezası  belirlenmekte,  ikinci  ve  üçüncü 

aşamada  ise  ağırlaştırıcı  ve  hafifletici  haller  uygulanmaktadır.  Şimdi  bunları 

kısaca açıklayalım.  

3.1.Temel Para Cezasının Belirlenmesi  

Temel  para  cezasının  belirlenmesi,  iki  aşamalı  bir  süreci  ifade  etmektedir.  Đlk 

aşamada  teşebbüsün  cirosu  üzerinden  %2  ila  %4  arasında  değişen  bir  oranda 

                                                            

9

 Bkz. bu konuda aşağıda 4 numaralı başlık 

10

 Fakat ilgi çekici bir uygulama için bkz. 5.1.3 numaralı başlık 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154                                                  Kerem Cem SANLI 

 

124 

“baz ceza”

11

 belirlenmekte; akabinde süre faktörünü dikkate alarak “temel para 

cezası” tespit edilmektedir (m.5/1,2). Dolayısıyla ilk yapılması gereken, kartele 

taraf  her  bir  teşebbüsün  cirosunu  tespit  etmektir.  Kanun  ve  Yönetmelik,  ilke 

olarak  nihai  karardan  bir  önceki  mali  yıl  sonunda  oluşan  gayri  safi  gelirin 

(cironun)  esas  alınacağını  belirtmektedir

12

.  Đncelenen  kararlardaki  ciro 

rakamları,  bu  konudaki  çelişkili  içtihatlar  nedeniyle

13

  her  zaman  Yönetmeliğe 

uygun  olarak  belirlenmemiştir

14

.  Fakat  bu  farklılığın  olduğu  kararlar  da 

incelemeye  dâhil  edilmiştir.  Bu  konuda  yaşanan  bir  başka  sıkıntı  ise,  bazı 

kararlarda teşebbüslere asgari para cezasının verilmiş olmasıdır

15

. Kartele taraf 

                                                            

11

  Burada  “baz  ceza”  ile  kastedilenin,  “temel  para  cezası”  olmadığını  ve  Yönetmelik  ya  da 

Kanun’da  bu  kavrama  yer  verilmediğini  net  bir  şekilde  ifade  edelim.  Baz  ceza,  Yönetmelikte 

belirtilen  (ve  tahdidi  olmayan)  iki  faktöre  göre  belirli  bir  “%” oranının ciroya uygulanarak tespit 

edilen ceza miktarıdır. Temel para cezası ise, bu miktar üzerinden, sürenin etkisi dikkate alınarak 

belirlenen  ve  Yönetmelikte  karşılığı  olan  cezayı  ifade  etmektedir.  Yani  ilave  olarak  süre  faktörü 

uygulanarak  temel  para  cezası  belirlenir.  Kurum,  temel  para  cezasının  Đngilizce  karşılığı  olarak 

“base  fine”  (yani  baz  ceza)  terimini  kullanmıştır.  Buradaki  terim  bizim  tercih  ettiğimiz  Türkçe 

terim ile karışıklık yaratabilir, fakat (Đngilizce karşılığının bağlayıcı bir hükmü olmadığı için) baz 

cezayı temel para cezası anlamına gelecek şekilde kullanmıyoruz.   

12

  Kanun’un  16/3.  maddesine  göre:  “….nihai  karardan  bir  önceki  mali  yıl  sonunda  oluşan  veya 

bunun  hesaplanması  mümkün  olmazsa  nihai  karar  tarihine  en  yakın  mali  yıl  sonunda  oluşan  ve 

Kurul  tarafından  saptanacak  olan  yıllık  gayri  safi  gelirlerinin  yüzde  onuna  kadar  idarî  para 

cezası  verilir…”.  Yönetmeliğin  5/1.  maddesi  de  aynen  şöyledir:  “1)  Temel  para  cezası 

hesaplanırken,  Kanunun  dördüncü  ve  altıncı  maddelerinde  yasaklanmış  davranışlarda  bulunan 

teşebbüs  ile  teşebbüs  birlikleri  veya  bu  birliklerin  üyelerinin,  nihai  karardan  bir  önceki  mali  yıl 

sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa nihai karar tarihine en yakın mali yıl 

sonunda oluşan ve Kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin…”. Dolayısıyla 

ilke  olarak  nihai  karardan  bir  önceki  yıl  esas  alınacaksa  da,  bunun  belirlenemediği  bir  ihtimalde 

Kurul’a hesaplamada kolaylık sağlayacak bir takdir yetkisi verilmiştir.   

13

 Kanun’un değişiklikten önce, metinde açık olmayan bir şekilde yer alan “bir önceki yıl” ifadesi, 

Rekabet  Kurulu  ve  Danıştay  tarafından  farklı  anlamlara  gelecek  şekilde  yorumlanmaktaydı. 

Örneğin Rekabet Kurulu, ihlalin son gerçekleştiği tarihten bir önceki yıl, (bkz. 27.6.2000 T. ve 00-

24/255-138 sayılı Maya Kararı; 24.11.1999 T. ve 99-53 ve 99-53/575-365 sayılı ĐGTOD kararı) ve 

soruşturma kararının tebliğinden önceki yıl (20.10.2000 T. ve 00-40/443-243 sayılı CNR kararı ve 

23.8.2002  T.  ve  02-49/634-257  sayılı  Karbogaz  Kararı)  gibi  farklı  evreleri  esas  alabilmektedir. 

Danıştay ise, genel olarak ihlalin son gerçekleştiği tarihten önceki yılı esas almış (22.11.2006 T. ve 

2006/1150 Esas sayılı Danıştay Kararı) ve hatta soruşturmak kararının baz alındığı kararları iptal 

etmiştir (Danıştay Đdari Dava Daireleri Genel Kurulu, 8.3.2007 T. ve 2006/1381 E. sayılı Kararı). 

Bkz.  bu  konuda  AYGÜN  E.  (2008),  Rekabet  Hukukunda  Para  Cezaları:  Teori  ve  Uygulama, 

Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, No: 220, Ankara, s.67-69; ASLAN Y. (2007), Rekabet Hukuku, 

Teori, Uygulama ve Mevzuat, 4. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, s. 744,745   

14

 Mesela Yonga Levha I kartelinde karar 2002 yılı esas alınması gerekirken, 2000 yılı cirosu, Ege 

Hazır beton ve Yemek çeki kartellerinde 2003 yılı esas alınması gerekirken, 2002 yılı cirosu, Alçı 

kartelinde 2003 yılı esas alınması gerekirken 2001 yılı ciroları esas alınmıştır.  

15

  Đncelenen  dosyalar  arasında,  Sakarya  Otobüs  kartelinde,  Kocaeli  ve  Klas  A  Turizm,  Çelik 

kartelinde  Ekinciler  Çelik  adlı  teşebbüsler  asgari  para  cezasına  muhatap  olmuşlardır.  Kozmetik 

kartelinde 4. maddeyi ihlal ettiği tespit edilen distribütörler için ise asgari para cezası uygulanmış, 

bununla birlikte bu teşebbüsler hesaplama dışında tutulmuştur. 

---