Microsoft Word 7-keremcemsanli doc

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ceza Yönetmeliği’nin Geçmiş …                            Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154 

 

121 

Belirtilmesi  gereken  önemli  bir  husus,  inceleme  konusu  kararların  salt 

karteller  ile  sınırlı  olmasıdır.  Dolayısıyla  diğer  ihlaller  olarak  adlandırdığımız, 

(diğer)  yatay  ve  dikey  sınırlamalar  ve  6.  maddenin  ihlaline  ilişkin  vakalar, 

kapsam  dışı  tutulmuştur.  Bu  sınırlamanın  nedenleri  çalışmanın  yöntemi 

başlığında  aşağıda  ayrıca  ele  alınmaktadır.  Bu  itibarla  karar  incelemelerine 

geçmeden  önce,  takip  eden  başlık  altında  ilk  olarak  çalışmanın  yöntemi 

hakkında  bilgi  veriyoruz.  Akabinde  Yönetmelik  hükümlerinin  pratikte  nasıl 

uygulanacağını  izah  ediyoruz  ve  bunu  takiben,  incelememize  yön  vermesi 

açısından  Rekabet  Kurulu’nun  mevcut  yaptırım  politikası  hakkında  kısa  bir 

açıklamaya  yer  veriyoruz.  Bu  giriş  başlıklarının  ardından  ise,  çalışmanın  esası 

olarak  adlandırabileceğimiz  bölümü  ele  alıyoruz.  Burada  sırasıyla  üç  ayrı 

kurguda, Yönetmelik hükümlerinin uygulanması durumunda para cezalarının ne 

olacağını,  bu  para  cezasının  birleşenlerini,  mevcut  para  cezalarına  oranını  ve 

kartellere  göre  dağılımını  inceliyoruz.  Son  başlık  altında  ise,  artan  para 

cezalarının caydırıcılık açısından yeterli (veya gereğinden) fazla olup olmadığını 

ele alıyoruz.  

2. ĐNCELEMENĐN KAPSAMI 

Yukarıda  belirttiğimiz  üzere,  inceleme  konusu  kararlar  karteller  ile  sınırlıdır. 

Bunun  çeşitli  nedenleri  vardır.  Đlk  neden,  konuyu  sınırlama  kaygısıdır.  Ceza 

Yönetmeliği’nin tüm ihlal tiplerine uygulamak, geniş kapsamlı (ve kolektif) bir 

çalışmayı gerektirmektedir. Bu ise, çalışmamızın amacını aşmaktadır. Ama daha 

da  ötesinde,  Yönetmelik  hükümleri  dikkate  alındığı  zaman,  diğer  ihlaller 

açısından  bir  uygulama  zorluğu  söz  konusudur.  Yönetmelik,  karteller  ve  diğer 

ihlalleri ayırmış ve diğerleri açısından temel para cezasının (ya da baz cezanın) 

ilgili  teşebbüs  cirosunun  %0,5’i  ila  %3’ü  arasında  olabileceğini  belirtmiştir 

(m.5/1(b)).  Bu  geniş  yüzde  aralığı  içerisinde  hangi  oranın  esas  alınacağı  ise, 

sadece  piyasadaki  zarar  ve  ilgili  teşebbüsün  ekonomik  gücü  olmak  üzere  iki 

ölçüte  tabi  tutulmuştur  (m.5/2).  Fikrimize  göre  bu  iki  ölçüt,  çok  farklı  ihlal 

tiplerini  bu  geniş  oran  aralığında  değerlendirmek  için  yeterli  olmayabilir. 

Yönetmeliği  bu  kapsamda  herhangi  bir  olaya  uygularken  değer  yargısına 

başvurmak  ve  keyfi  bazı  varsayımlar  yapmak  kaçınılmaz  gözükmektedir.  Oysa 

kartel,  tek  bir  ihlal  tipidir  ve  yüzde  aralığı  daha  dardır  (%2  -  %4).  Bu  nedenle 

tercih yapmak ve Yönetmeliği uygulamak daha nesnel temellere oturtulabileceği 

gibi çok daha basittir.   

Nihayet  kartellerin  esas  alınmasının  bir  diğer  nedeni  ise,  yaptırım 

politikasının  temel  hedefinin  kartellerle  mücadele  olmasıdır.  Rekabet  Kurumu 

yetkilileri  tarafından  açık  bir  şekilde  dile  getirilen  bu  husus

6

,  Pişmanlık 

                                                            

6

 Mesela bkz. Rekabet Kurumu, (2008), 9. Yıllık Rapor, Yayın no:210, Ankara, s.13  

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rekabet Dergisi 2009, 10(4): 117-154                                                  Kerem Cem SANLI 

 

122 

Yönetmeliği  ile  farklı  bir  aşamaya  taşınmıştır.  Bu  münasebetle,  Ceza 

Yönetmeliği’nin  Kurum’un  temel  hedefi  olan  kartellerle  mücadele  açısından 

nasıl bir fark yaratacağını görmek, son derece önemli bir konudur.  

Peki,  kartel  ile  kastedilen  nedir?  Yönetmelikler  bunu  açık  bir  şekilde 

tanımlamıştır.  3.  maddenin  ç.  bendine  göre  “Kartel: Fiyat tespiti, müşterilerin, 

sağlayıcıların, bölgelerin ya da ticaret kanallarının paylaşılması, arz miktarının 

kısıtlanması  veya  kotalar  konması,  ihalelerde  danışıklı  hareket  konularında, 

rakipler  arasında  gerçekleşen,  rekabeti  sınırlayıcı  anlaşma  ve/veya  uyumlu 

eylemleri”  ifade  eder  (ayrıca  bkz. Pişmanlık Yönetmeliği m.3/c)

7

. Bu tanım ile 

kartel kavramı ilk defa pozitif rekabet hukukumuza dâhil olmuştur. 

Tanımda dikkati çeken bir husus, kartel kavramının, doğrudan arzı kısan 

yatay  ilişkiler  ile  sınırlanmış  olmasıdır.  Bu  çerçevede,  doğrudan  arzı  kısmayan 

ama  uzun  vadede  arzın  kısılması  riskini  taşıyan  “boykot”  tarzı  dışlayıcı  yatay 

ilişkiler  kartelin  kapsamı  dışında  tutulmuştur.  Bu  çerçevede  hukukumuzda  dar 

ve teknik bir kartel tanımının benimsendiği söylenebilir

8

. 

Çalışmada  bu  tanım  esas  alınarak,  ağırlık  son  dört  seneye  ait  olmak 

üzere  2000-2008  yılları  arasında  varlığı  tespit  edilen  125  teşebbüsün  taraf 

olduğu, 22 tane kartel kararı incelenmiştir. Kartel kararlarının seçiminde özel bir 

yöntem  uygulanmamıştır.  Dolayısıyla  sektör  veya  kartelin  konusu  (ihale,  arzı 

kısma  vs.)  gibi  herhangi  bir  ölçüte  göre  sınırlama  yoktur.  Prensip  olarak  tüm 

önemli  kartellerin  çalışma  kapsamına  dâhil  edilmesine  çalışılmış;  sadece 

incelemede kolaylık sağlaması için çok sayıda teşebbüsün taraf olduğu karteller 

kapsam  dışı  tutulmuştur.  Esasen  anılan  dönemde  hakkında  soruşturma  açılıp 

ihlal kararı verilen kartellerin önemli kısmı incelenmiştir.   

                                                            

7

  Rekabet  Kurumu  tarafından  hazırlanan  Rekabet  Terimleri  Sözlüğü’nde  de  aynı  tanım 

benimsenmiştir (bkz. Rekabet Terimleri Sözlüğü (2008), Rekabet Kurumu Yayını, Ankara, s.118) 

8

  Yönetmeliğin  yaptığı  kartel  tanımı,  doktrinde  yapılan  tanımlara  paralel  olmakla  birlikte  (bazı 

tanımlar  için  bkz.  KEKEVĐ  2008,  s.7-9;  ÇATALCALI  O.  T.  (2007),  Kartel  Teorisi,  Đhracat 

Kartelleri ve Kriz Kartelleri, Uzmanlık Tezi, Rekabet Kurumu Yayını, no:201, Ankara, s.3-6), bazı 

kartel tanımlarından daha dar olduğu söylenebilir. Türk doktrininde kartel tanımı, boykotu da içine 

alacak şekilde daha geniş yapılmaktadır. Mesela bkz. SANLI K. C. (2000), Rekabetin Korunması 

Hakkında  Kanunda  Öngörülen  Yasaklayıcı  Hükümler  ve  Bu  Hükümlere  Aykırı  Sözleşme  ve 

Teşebbüs  Birliği  Kararlarının  Geçersizliği,  Lisans  Üstü  Tez  Serisi,  Rekabet  Kurumu  Yayını, 

no:49, Ankara, s.104 ve ayrıca dpn.238; AKINCI A., Rekabetin Yatay Kısıtlanması, Lisans Üstü 

Tez Serisi, Rekabet Kurumu Yayını, Yayın no:62, Ankara, s.66. Prof. Dr. Yılmaz Aslan tarafından 

hazırlanan  Kanun  Taslağı’nda  da  kartel:  “Rakipler  arasında  yapılan  ve  nihai  etkisi  veya  amacı 

rekabeti  sınırlayıcı  olan  anlaşmaları  ve  uyumlu  eylemleri  ve  teşebbüs  birliği  kararlarını  ifade 

eder.” şeklinde tanımlanmıştır.  Görüldüğü üzere bu son tanım çok daha geniştir. Yönetmelikteki 

tanımın,  AB  hukukundaki  tanımdan  da  dar  olduğu  söylenebilir.  Zira  AB  hukukundaki  kartellere 

ilişkin  mevzuat,  (örneğin  bkz.  Commission  Notice  on  Immunity  from  Fines  and  Reduction  of 

Fines  in  Cartel  Cases,  2006/C,  298/11)  kartelin  tanımını  rakiplere  karşı  davranışların  koordine 

edilmesini de kapsayacak şekilde yapmaktadır (bkz.m1).    

---