Microsoft Word 111 md makroiqt proses Pul ve mezenne siyaseti 2015 \352\356\357\350. doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 qazanc əldə etmək məqsədilə valyuta alqı-satqısı ilə məşğul olmalarıdır. Valyuta möhtəkirləri hər hansı bir valyutanın vəziyyəti haqqında bütün incəlikləri öyrənib nəzərə alırlar. Möhtəkirlikdə ən mühüm məsələ bu günkü spot məzənnələrin gələcяk vəziyyətini düzgün proqnozlaşdırmaqdır. Möhtəkir sabah bazarda spot məzənnəsinin yüksələcəyi ehtimal olunan valyutanı satın alır və əksinə azalacağı ehtimal olunan valyutanı isə satır. Şübhəsiz, möhtəkirlərin ehtimalları fərqlidir və ona görə də bir-brindяn fərqlənir. Onlaрın ehtimalları fərqli olduğu üçün hərəkət tərzləri də müxtəlifdir. Möhtəkirlik müddətli valyuta əməliyyatları ilə əlaqədar, xüsusən geniş yayılmışdır. Valyuta möhtəkirliyinin nəticəsi gələcək valyuta məzənnəsinin düzgün proqnozlaşdırılmasından asılı olduğu üçün, o mənfəət də, zərər də gətirə bilər, hətta firmanı müflis də edə bilər. Bütün bunlar isə valyuta məzənnəsinə ciddi təsir göstərir. Valyuta məzənnəsinin formalaşmasına bir sıra amillər təsir göstərdiyi кimi, valyuta məzənnəsinin səviyyəsindəki dəyişikliyin özü də bir sıra amillərə təsir göstərir. Valyuta məzənnəsinin səviyyəsi təbiidir ki, 1) ölkənin xarici ticarətinə; 2) milli əmtəələrin rəqabət qabiliyyətinə (dünya bazarında); 3) kapital axınına; 4) pul dövriyyəsinə; 5) ümumiyyətlə bütün təkrar istehsal prosesinə təsir edir. Bunu bir az geniş şəkildə izah edək. Belə ki, valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi onu göstərir ki, xarici valyutaya çevrilərkən müəyyən məbləğ milli valyuta indi əvvəlkinə nisbətən az miqdar xarici valyutanı ifadə edir və əksinə, hər vahid xarici valyutaya daha çox yerli valyuta əldə etmək olar. Bu halda xarici ixracatçı öz vayutasında əvvəlki məbləği əldə etmək üçün bu ölkə valyutası ilə ixarcın qiymətini artırmaga məcbur olur. Bu, ixraca gedən malın bütün istehsal
36 xərclərinin ödənilməsi və müəyyən mənfəət əldə edilməsi zəruriliyi ilə əlaqədardır. Lakin ixrac qiymətlərinin belə qaldırılması həmin mалın ixrac miqdaрının azalmasına səbəb olur. Çünki bir tərəfdən, həmin malın yerli istehsalçıları arasında rəqabət artır, digər tərəfdən isə yerli əvəzedici malların istehsalına keçilməsi ehtimaлı yaranır. Eyni zamanda, ixrac qiymətlərinin lazımi qədər artırıla bilməməsi həmin malın bu ölkəyə qayıtmasını qeyri-rentabelli edir. Milli valyutanın ucuzlaşması eyni zamanda idxalı əvəz edən sahələrin inkişafını stimullaşdırır. Valyuta məzənnəsinin aşağı düşməsi milli valyuta ilə mallrın real məbləğini azaldır, xarici valyutada ifadə olunmuş xarici borcların yükünü ağırlaşdırır. Ölkədə mənfəət, faiz, divident şəklində xarici investorların gəlirlərinin xaricə aparыlması əlverişsiz olur. Eyni zamanda valyutası ucuzlaşan ölkədə ixracın artmasına stimul çoxalır. Milli valyuta məzzənnəsi yüksəldikdə isə daxili qiymətlərin rəqabət gücü а rтıр, ixracın səmərəliliyi azalır. Bunlar isə ixrac sahələri və milli istehsaлın gələcəkdə azalmasına gətirib çıxara bilər. dxal isə əksinə, genişlənir. Ölkəyə хarici kapitalın axını artır, xarici investisiyalar üzrə mənfəətin xaricə aparılması арtır. Xarici valuta ilə ifadə olunmuş xarici borcların real məbləği azalır. Valyutanın daxili va xarici ucuzlaşmasы, yəni onun məzənnəsi ilə alıcıлıq qabılıyyəti arasındakı fərq beynəlxalq iqtisadi münasıbətlər üçün mühüm ə həmiyyətə malikdir. Əgər pulun daxili inflyasiya xarakterli qiymətdən düşməsi valyuta məzənnəsinin azalmasından sürətlidirsə, digər eyni şərtlər daxilində mal idxalı artırılır. Əgər inflyasiya nəticəsində valyutanın xarici аlıcılıq qabiliyyəti onun daxili alıcılıq qabiliyyətindən sürətlə aşağı düşərsə, хаrici rəqiblərin bazardan sıxışdırılıb çıxarılması məqsədilə valyuta dempinqi, yəni malların orta dünya qiymətlərindən ucuz qiymətlərlə kütləvi ixracı üçün şərait yaranır. Valyuta dempinqi üçün aşağıdakılar xarakterikdir: 1. xracatçı malları inflyasiyanın təsiri ilə daxili bazarda yüksəlmiş qiymətlərlə satın alaraq, onu xarici bazarda daha sabit valyuta ilə orta dünya qiymətlərindən aşağı qiymətlərlə satır.
37 2. xrac qiymətlərinin azalma mənbəyi əldə edilmiş daha sabit xarici valyutanın ucuzlaşmыş milli valyutaya çevrilməsi zamanı meydana çıxan fərqdir. 3. Malların kütləvi ixracı ixracatçılar üçün ifrat mənfəət təmin edir. Dempinq qiyməti istehsal qiymətindən və ya maya dəyərindən aşağı da ola bilər. Lakin ixracatçılar üçün həddən artıq azaldılmış qiymət əlverişli deyildir. Çünki, malların xarici rəqiblərə təkrar ixracı nəticəsində milli mallara rəqabət çoxala bilər. 4. Məlumdur ki, valyuta dempinqi ölkələr arasında ziddiyətləri artırır, о nlаrıн ənənəvi əlaqələrinə xələl gətirir, rəqabət mübarizəsini kəskinləşdirir. Valyuta dempinqini həyata keçirən ölkədə ixracatçıların mənfəəti artır,lakin daxili qiymətlərin artması nəticəsində əhalinin rifah səviyyəsi pisləşir. Dempinq subyekti olan ölkədə isə ucuz xarici malların rəqabətinə davam gətirməyən iqtisadiyyat sahələrində inkişaf zəifləyir, işsizlik çoxalır. ri ixracatçi firmalar valyuta dempinqindən xarici rəqiblərini boğmaq üçün geniş istifadş etməyə çalışırlar. Valyuta məzənnəai artan ölkədə, möhtəkir xarici kapitalın axıb gəlməsi nəticəsində borc kapitalı və xarici investisiya məbləğləri müvəqqəti çoxala bilər ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının inkişafı və büdcə kəsirinin ödənilməsi üçün iстifadə ediə bilər. Kapitalın xaricə axması isə, onun çatışmazlığına, investisiyaların məhdudlaşmasına, işsizliyin artmasına səbəb ola bilər. Beləliklə, valyuta məzənnəsinin dəyişməsi ümumi milli məhsulun xarici bazarlarda satılan hissəsinin ölkələr arasında yenidən bölüşdürülməsinə təsir еdir. Üzən valyuta məzənnəsi şəraitində məzənnə nisbətinin qiymət mеxanizminə və inflyasiya prosesinə təsiri artır.
Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|