35
Mexanik singdirish qobiliyati
. Atmosfеra yog‘inlari va sug‘orish
suvlaridagi mayda loyqa
zarrachalarning tuproq qatlamlarida to‘lik yoki qisman ushlanib qolinishiga
mexanik singdirish
dеyiladi. O‘rta Osiyoning qator daryolarning loyka suvlari bilan (masalan,
Amudaryo suvida
loyqa ko‘p bo‘ladi) yеrni sug‘organda tuproqda mexanik singdirilish natijasida, loyqa bilan birga
ko‘plab ozuqaviy moddalar to‘planadi va tuproq unumdorligi ham oshib boradi.
Biologik
singdirish qobiliyati o‘simliklar va tuproq mikroorganizmlarning hayot faoliyati bilan bog‘lik,
ya'ni o‘simliklar rivojlanish davrida tuproq eritmasidan o‘ziga kеrakli moddalarni tanlab oladi va
ularning
organik moddalarga aylantirib,
tuproqda, mustahkam ushlab qoladi.
Dеmak biologik
singdirish natijasida tuproqda o‘simliklar uchun zarur oziqa moddalar, jumladan, azot to‘planadi
va tuproq unumdorligi yaxshilanib boradi.
Nazorat uchun savollar:
1. Тuproqdagi suvlarning turlarini sanab bering?
2. Tuproqning issiqlik xossalarini mohiyatini tushuntiring?
3. Singdirish qobiliyatining turlarini sanang?
4. Mikroorganizmlar tuproq hosil bo‘lishida qanday vazifani bajaradi?
5. Mikroorganizmlar faoliyati bilan tuproq zonalari o‘rtasidagi bog‘liqlikni
mohiyatini
tushuntiring.
6. O‘simliklarning tuproq hosil bo‘lishidagi ahamiyati nimada.
7. Hayvonlarning tuproq hosil bo‘lishidagi ro‘lini tushuntirib bering.
8. Tuproqning organik qismi va chirindi (gumus) to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
4 - MAVZU: TUPROQ HOSIL BO‟LISHIDA RELYEFNING AHAMIYATI. TUPROQ
MORFOLOGIYASI VA TUZILMASI. (2 soat)
Reja:
1. Relyef yer yuzasida quyosh energiyasi va atmosfera yog‟inlarining taqsimlovchisi
sifatida.
