Metabolizma ders kurulu siNDİRİm sistemi FİzyolojiSİ ders notlari prof. Dr. Sena erdal cumhuriyet üNİversitesi tip faküLtesi

KOLONUN HAREKETİ

Kolonun başlıca iki fonksiyonu vardır:

1. 
   Kimustan su ve elektrolitlerin absorbsiyonu
   
2. 
   Feçesin atılma zamanına kadar depo edilmesi
   

Kolonun proksimal yarısı esasen absorbsiyon ve distal yarısı ise depolama ile ilgilidir. Bu fonksiyonlar için şiddetli hareketler gerekmediğinden; kolon hareketleri normal olarak yavaştır. Bunlarda karıştırıcı ve itici hareketler olmak üzere iki kısma ayrılırlar.

Karıştırıcı Hareketler: İnce barsaklardaki segmentasyon hareketlerine benzer tarzda kolonda da sirküler kas tabakası kasılma haline geçer. Kasılma bazen bütün kolon lümenini kapatacak kadar kuvvetli olabilir. Kolonda longitudinal kas lifleri üç sıra şerit halinde toplanmışlardır ki bunlara "tenya koli" denilir. Karıştırıcı hareketlerin gelişmesi sırasında sirküler kaslar kasılırken tenya kolide kontraksiyona geçer. Bu birleşik kontraksiyon kolonun uyarılmamış kısımlarının torba gibi dışarıya doğru çıkmasına sebep olur. Bu olaya "haustrasyon" denilir. Haustrasyonlar başladıktan sonra 30 saniye içinde maksimuma ulaşırlar ve sonraki 60 sn. içinde kaybolurlar. Kısa bir süre sonra komşu alanlarda da haustrasyonlar başlar. Haustrasyon hiçbir zaman aynı yerde tekrarlamaz. Böylece feçes kalın barsaklarda yavaş yavaş bastırılarak ve alt üst edilerek yürütülür. Bu esnada feçes bütün proksimal kolon mukozası ile karşı karşıya getirilmiş olur ve kolona giren günlük 1500 ml. kadar kimus 80-150 ml. kalıncaya kadar içindeki su ve elektrolitler emilir.

İtici Hareketler: İnce barsaklarda görülen peristaltik hareketler kalın barsaklar da meydana gelmez. Bunun yerine "kitlesel hareket" denilen bir itici hareketle feçes anuse doğru yürütülür. Bunlar günde sadece 1-2 kez meydana gelirler. En çok kahvaltıdan sonraki ilk iki saat içerisinde 10 dakika kadar bir süre ile ortaya çıkarlar.

Kitlesel hareket uyarıldığı zaman; önce kolonun gerilmiş veya irrite edilmiş bölgesinde bir kasılma noktası meydana gelir. Bu kasılma noktası genellikle transvers kolondadır. Bunu takiben kasılma noktasının 20 cm. veya daha distalindeki bir kolon segmenti bir ünite olarak kasılır ve içindeki feçesi kitle halinde aşağı doğru iter. Kontraksiyon 30 sn. kadar sürer ve sonraki 2-3 dakika içinde gevşeme olur. Kitlesel hareket kolonun herhangi bir noktasında gelişebilir ve feçes bu hareketlerle rektuma dolduğu zaman defekasyon ihtiyacı doğar.

Yemeklerden sonra ortaya çıkan kitle hareketlerinin bir kısmı,mide ve duodenum distansiyonu sonucu meydana gelen "gastrokolik" ve "duodenokolik" refleksler nedeniyle oluşur. Reflekslerin esasen miyenterik fleksus yoluyla iletildiği sanılmaktadır.

Kolonun irritasyonu da şiddetli kitle hareketlerini başlatabilir. Örneğin ülseratif koliti bulunan bir şahısta kitle hareketleri sık olarak meydana gelir ve diareye yol açar.

DEFEKASYON

Defekasyon işlemi "defekasyon refleksi" ile başlar. Refleks için gerekli uyarım rektum duvarının gerilmesidir. Rektumun kitlesel hareketler sonunda feçesle dolarak pasif şekilde gerilmesi rektum duvarının refleks yoldan aktif kontraksiytonuna neden olur. Bu hal defekasyon hareketlerinin artmasına yol açar ve bu esnada iç anal sfinkter gevşer. Refleksin rektum ve iç anal sfinkterlerde meydana getirdiği gerginlik değişmeleri medulla spinalisin sakral segmentleri ile ilgilidir. Sakral segmentleri kesilen hayvanlarda, rektum kontraksiyonları zayıflar ve defekasyon çok zor olur. Ancak laksatifle kolaylaştırılır. Rektumdaki afferent lifler uyarıldıkları zaman, uyarılar medulla spinalise iletilirler ve oradan "nervus erigentes"in içindeki parasempatik sinir lifleriyle refleks olarak geriye sigmoid kolona, inen kolona, anüs ve rektuma gelirler. Bu parasempatik uyarı kitlesel hareketleri büyük ölçüde şiddetlendirir ve defekasyon refleksini etkisi zayıf olan halden, kolonun büyük bir kısmını tamamen boşaltabilecek kuvvetli bir hale getirirler.

Ancak defekasyon işleminin meydana gelebilmesi için defekasyon refleksinden başka, bazı etkilerin varlığı gerekir. Birincisi; iç anal sfinkterin gevşeyerek feçesin anüse doğru ilerlemesi, geçici olarak defekasyonu önleyen eksternal sfinkterin kasılmasına yol açar. İkincisi; bebekler ve mental bozukluğu olan kimseler hariç, istemli kontrol defekasyon olayına hakim olur. Defekasyonun meydana gelmesi için koşullar uygunsa dış anal sfinkter istemli olarak gevşetilir. Bu esnada kolonda sürekli bir kitlesel kontraksiyon olur. Buna yardımcı olarak diafragma ve karın ön duvarı kaslarının istemli kontraksiyonu karın içi basıncını artırır. Bunun etkisi ile feçes rektumdan dışarı atılır ve anal kanal otomatik olarak kapanır.

Kalın barsakta inhibisyon yaparak defekasyonu engelleyen diğer refleksler: Peritoneal intestinal refleks, peritonun irritasyonu sonucu oluşur. Özellikle peritonitli hastalarda, uyarıcı enterik sinirleri kuvvetle inhibe ederek intestinal paraliziye neden olabilirler. Renointestinal ve vezikointestinal refleksler, sırasıyla; böbrek ve idrar kesesi irritasyonu sonucu intestinal aktiviteyi inhibe ederler. Ayrıca, karın derisinin irritasyonu ile uyarılan somatointestinal refleks de barsakta inhibisyona neden olur.

Hazırlayan: Prof.Dr.Sena ERDAL

Mart, 2007

SİNDİRİM SİSTEMİNİN SALGI FONKSİYONU

Sindirim kanalındaki salgı bezleri başlıca iki fonksiyona hizmet ederler:

1. 
   Ağızdan ileumun distal ucuna kadar, birçok yerde sindirim enzimlerinin salgılanması
   
2. 
   Ağızdan anüse kadar bütün yolda sindirim kanalını yağlayan ve koruyan müküsün salgılanması
   

Sindirim salgılarının çoğu, sadece sindirim kanalında besin bulunduğu zaman yapılırlar ve gastrointestinal kanalın herhangi bir bölümünde salgılanan miktar, yeterli bir sindirim için gereksinim duyulan miktara hemen hemen eşittir. Ayrıca sindirim kanalının bazı kısımlarında enzimlerin tipleri ve salgıların bileşimleri alınan besinin cinsine uygun olarak değişir.