MəHƏMMƏDHÜseyn şƏHRİyar seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ
Yüklə 2,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
_____________Milli Kitabxana______________ 4 Şəhriyarın boyük həyati problemlər qaldıran irsi məhdud, məhəlli səciyyə daşımayıb, vüsətli, yaşan mahiyyətdədir. Onun əsərlərində özünün kəskin və amansız ifşasını tapan sosial eybəcərliklər, mənəvi qüsurlar təkcə vaxtilə Rza şah rejimi altında inləyən İrana deyil, elə Stalin rejimi altında yaman günlərə qalmış keçmis Sovetlər İttifaqına da aid idi. Mərkəzin zəhhakları zülmü səmayə qaldırır, Ta ki, baş qaldıra bir gün Azəristan Gavəsi. - deyən Şəhriyar hər iki ölkənin, bütünlükdə isə geniş miqyaslı regionun insan azadlığına qənim kəsilmiş ədalətsiz qanunlarını ayaqlayaraq yüksəlir, oxucu və dinləyiciləri pak və ülvi duyğular, bəşəri ideallar uğrunda öz zəhhaklarımıza qarşı çarpışmağa səsləyirdi, Bu bir həqiqətdir ki, "Heydərbabaya salam" əsəri ədəbiyyatımızın şedevrlərindən biri olmaqla qalmayıb, bütünlüklə Azərbaycan bədii təfəkkürü sahəsində yeni bir mərhələnin başlanğıcını qoymuşdur. Bu poema İranda şahlıq rejiminin, Azərbaycanda şəxsiyyətə pərəstiş əhvaliruhiyyəsinin tilsiminə düşmüş şeir üçün bir növ "İsrafilin suru" rolunu oynamışdır. Heç kəsə sirr deyil ki, Şəhriyarın özü də bura daxil olmaqla Cənubi Azərbaycan şairləri əksər hallarda öz əsərlərini fars dilində yazırdılar. Bu, əlbəttə, ölkədə bütün savadlı oxucuların, hər halda onların böyük çoxluğunun yaxşı bildiyi dil olduğu üçün həmin şairlərin şərəfinə, şöhrətinə kəsr gətirmirdi. Bundan fərqli olaraq Şimali Azərbaycanda şeir ana dilimizdə yazılırdısa da, yenə nadir istisnaları çıxmaq şərtilə, xalqın dərdi- odu onda özünün köklü inikasını tapa bilmirdi. Kommunist rejimini, onun bədnam liderlərinin tərənnümü şeirdə geniş yer tuturdu. Günahsız insanların kütləvi qırğınları ilə əlamətdar olan oktyabr (1917) çevrilişinə, ilk Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətini zorakı yolla devirən 28 Aprel (1920) çevrilişinə, öz müdhiş fikir və əməlləri ilə Rusiya imperiyasının, burada məskun olan bütün xalqların tarixinə sinfi çaxnaşmalar, qırğınlar gətirmiş Leninə, xalqımızın ən ağıllı, qeyrətli oğullarını _____________Milli Kitabxana______________ müntəzəm surətdə qırmış Stalinə, milli fəlakətlərimizə "qanun" donu geydirən sosializm quruluşuna, təqvimlərdə qırmızı rənglə verilən cürbəcür qondarma "bayram" günlərinə minlərcə şeir həsr olunmuşdu. İş o yerə çatmışdı ki, böyük söz ustası Mirzə Əli Möcüz Şəbüstəri də bu cəhətdən özünü saxlaya bilməmiş, şimallı qardaşlarını təsiri ilə "Tutaq Lenin ətəyindən, ona pənah aparaq, Zəmanəmizdəki həllali-müşkülat odur" misraları da daxil olmaqla Vladimir İliçə xüsusi əsər həsr etmişdir. Sovet Azərbaycanı şairlərinin tamamilə başqa mövzularda yazılmış bir cox şeirləri isə əksər hallarda Stalinin adı ilə yekunlaşdırılır və bu xalqlar cəlladı "bəşəriyyətin xilaskarı", "bütün zamanların əvəzolunmaz dövlət xadimi", "sərkərdələr sərkərdəsi" kimi təriflənirdi. 50-ci illərin ortalarından etibarən "Heydərbabaya salam"nı müxtəlif yollarla Bakıya gəlib çıxması, dönə-dönə nəşr edilib yayılması, heç şübhəsiz, ölkədə əmələ gələn ciddi ictimai təbəddülat şəraitində, doğrudan da, köhnə, konyunktur, kommunist partiyalı şerin iflasını sürətləndirdi. Onun öz təbii axarına düşməsi prosesinə elə qüvvətli bir təkan verdi ki, həmin təkanın nəcib təsirindən şerimiz öz varlığında, xalqın çağdaş həyatına, tarixinə münasibətində, bədiilik axtarışlarının istiqamətində bu gün də məmnun-məmnun barınmaqdadır. Şəhriyarın həyat və yaradıcılıq yolu haqqında az yazılmayıb. Lakin deyilənlərdən də göründüyü kimi, onun sənətinin bəzi problemləri bizdə hələ də şairin adına layiq yüksək səviyyədə öyrənilməyibdir. 21 il əvvəl tanınmış şair və şərqşünas alim Hökumə Büllurinin yazdığı kitabı və 42 il əvvəl klassik irsin görkəmli tədqiqatçılarından prof. Q.Beqdelinin çap etdirdiyi kitabçanı nəzərə almasaq, Şəhriyar haqqında bizim nə geniş və hərtərəfli, sanballı monoqrafiyamız, nə də elmi-kütləvi səciyyə daşıyan kitabçamız var. Halbuki onun irsini dönə-dönə, əsaslı şəkildə öyrənməyin bir çox cəhətdən ciddi əhəmiyyətə malik olması danılmaz həqiqətdir. Şəhriyarın həm farsca, həm də ana dilində, həm klassik üslubda, həm də bir novator kimi yeni səpkidə yazdığı əsərlərin, onlarda qaldırılan milli və bəşəri problemlərin araşdırılıb təhlil edilməsinin yaşadığımız bu millətlər yarışı zamanında bir çox xalqların öz müqəddəratlarını təyin etmək yoluna düşmək üçün çarpışdığı indiki vəziyyətdə milli özünüdərk baxımından böyük əhəmiyyəti vardır.
_____________Milli Kitabxana______________ 5 "Heydərbabaya salam" poeması şairin göz açıb gördüyü doğma ellər, Cənubi Azərbaycan haqqında, milli həyatımız, məişətimiz, psixologiyamız haqqında vüsətli bir şairanə ensiklopediyadır. On illər boyu doğma yerlərdən, əziz adamlarından ayrı düşmüş Şəhriyar Heydərbaba mühiti barəsində ürəyinin başında gəzdirdiyi, düşünüb daşındığı mətləbləri bu əsərində yüksək dərəcədə təbii və zərif boyalarla tərənnüm etmişdir. Başdan-başa Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının ruhu ilə aşılanmış "Heydərbabaya salam"
axar-baxarlı, zəngin
Azərbaycan dilinin
özünəməxsus orijinal ahəngi olan cənub dialektində yazılmışdır. Əsər bilavasitə təbiətin ən böyük, əzəmətli, ən yaşarı tərkib hissəsi olan dağa (Heydərbabaya) muraciət şəklində qurulmuşdur. Bunun özü də onun xəlqilik ruhunu qüvvətləndirən bir əlamətdir. Azərbaycan folklorunda, aşıq ədəbiyyatında, klassik və cağdaş poeziyamızda dağlara müraciətlə deyilmiş və yazılmış yüzlərlə poetik nümunə mövcuddur. Heydərbaba dağına canlı xüsusiyyətlər verən şair özü bu əsərini nə üçün məhz dağa müraciətlə yazmasının səbəbini belə izah etmişdir: "Dağ göylərə yaxındır. O, təbiətin şah əsərlərindən biridir. Dağ tarixin əbədi olaraq görən açıq gözüdür. O, vətəndə baş verən hadisələri seyr edərək öz sinə dəftərinə yazır. Şairin göylərə qalxan nalələrini əks etdirib bütün yer üzünə yayaraq hamının qulağına çatdırmağı təkcə o bacarır". "Heydərbabaya salam" poeması iki hissədən ibarətdir. Onun birinci hissəsində 77, ikinci hissəsində isə 48 bənd var. Bəndlərin hər biri 5 misradan hörülmüşdür. İlk üç misra aaa, dördüncü, beşinci misralar isə bb şəklində qafiyələniblər. Hamısı birlikdə kamil bir əsər kimi poemanın vəhdətini təmin edən bəndlər, eyni zamanda, hərəsi ayrılıqda, bir lövhəni, hadisəni, obrazı, yaxud xatirəni əks etdirən bitkin bədii vahid təsiri bağışlayır, Diqqətli oxucu əsərdə ilin bir-birindən gözəl olan fəsillərini, bu fəsillərin yer üzünə gətirdiyi əlvan lövhələri görür, dağətəyi yamaclarda əkinin-biçinin, bağın-bostanın gözəlliyinə tamaşa edir, burada bir parça çorək üçün əlləşib-vuruşan insanların təkrarsız mənəvi aləminə dalır, elin- obanın toy-bayramında, dərdli-matəmli Yüklə 2,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|