Mцvzu iQTİsadi TЏHLİLİn mџzmunu, prеdmеti VЏ VЏZİFЏLЏRİ plan: İqtisadi tYhlilin mahiyyYti; İqtisadi tYhlilin prеdmеti

CYdvYl 1.

Icmal balans (manat)

GцstYricilYr01.01.200701.07.200701.01.20081234Aktiv

I. Џsas vYsaitlYr vY sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr1.1.Џsas vYsaitlYr4772598495640051993081.2.Qeyri maddi aktivlYr6230459075557451.3.Başa зatdırılmayan kapital qoyuluşları---1.4.Uzun mьddYtli maliyyY qoyuluşları---1.5.Sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr---I bцlmY ьzrY cYmi:483490250154755255053II.Ehtiyatlar vY mYsrYflYr2.1.Istehsal ehtiyatları4149023716022489242.2.BitmYmiş istehsal993043072555960772.3.HYzır mYhsul2764682816003070392.4.Sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr116383107825100903II bцlmY ьzrY cYmi:90605710682821252943III.Pul vYsaitlYri, hesablaşmalar vY sair aktivlYr3.1.YьklYnmiş mallar4780084183503403643.2.Debitor borcları4716232380655026099673.3.Pul vYsaitlYri390202540613.4.Sair dцvriyyY aktivlYri---III bцlmY ьzrY cYmi:519463042269252954392ZYrYrlYr:4108--Balans10939697103106829462388Passiv

IV.Xьsusi vYsaitlYrin mYnbYlYri4.1.NizamnamY kapitalı1009100910094.2.ЏlavY kapital6051484605148460514844.3.Ehtiyat kapitalı,fondlar mYqsYdli maliyyYlYşmYlYr vY daxilolmalar403442591384566518IV bцlmY ьzrY cYmi:645593566438776619011V.Hesablaşmalar vY sair passivlYr5.1.Borc vYsaitlYri---5.2.Kreditor borcları4483762365680528433775.3.Sair qısa mьddYtli passivlYr---V bцlmY ьzrY cYmi:448376236568052843377Balans10939697103106829462388

1 saylı cYdvYldYn verilmiş balansın materiallarından gцrьndiyi kimi mьYssisY ilin YvvYlindY maliyyY зYtinliyi зYkmişdir. Lakin ilin sonuna mьYssisYnin maliyyY vYziyyYti yaxşlaşsa da, onun sYrYncamında olan maliyyY resurslarının dYyYri 1477309 manat vY ya 13,5% azalmışdır.

Sonra tYhlil olunan dцvrY balansın valyutasının dYyişmYsi qiymYtlYndirilir. Bu zaman hesabat dцvrьnьn sonuna vY YvvYlinY balansın valyutasının yekunlarının mьqayisY edilmYsi ilY kifayYtlYnmYk vY mьtlYq ifadYdY artım vY ya azalmanı mьYyyYn etmYk olar. Balansın valyutasının artması, bir qayda olaraq, mьYssiYnin istehsal imkanlarının artmasını gцstYrir vY mьsbYt qiymYtlYndirilir. Lakin bu zaman inflyasiya amili nYzYrY alınmalıdır. Balansın valyutasının azalması mYnfi hal kimi qiymYtlYndirilir, зьnki bu, mьYssisYnin tYsYrrьfat fYaliyyYtinin azalmasını (ola bilYr ki, mYhsula tYlYbat azalır, istehsal ьзьn xammal, materiallar, yarımfabrikatlar yoxdur) onun Ymlakının azalmasını xarakterizY edir.

Balans mYblYğinin dYyişmYsi ilY yanaşı onun ayrı-ayrı maddYlYrinin dYyişmYsinin xarakteri tYhlil edilmYlidir, daha doğrusu ьfьqi (zaman) vY şaquli (struktur) tYhlil aparılmalıdır.

Ьfьqi tYhlil bir vY ya bir necY analitik cYdvYlin tYrtib edilmYsi ilY xarakterizY olunur ki, hYmin cYdvYllYrdY mьtlYq balans gцstYricilYri nisbi (artım vY ya azalma tempi) gцstYricilYrlY tamamlanır. AdYtYn bir neзY dцvr ьзьn artımın bazis templYri (rьblYr ьzrY) nYzYrdYn keзirilir. Ьfьqi tYhlil variantlarından biri 2 saylı cYdvYldY verilmişdir.

Ьfьqi tYhlilin YhYmiyyYti inflyasiya şYraitindY azalsa da onun nYticYlYrindYn tYsYrrьfatlararası mьqayisY zamanı istifadY oluna bilYr. Qeyd etdiyimiz kimi ьfьqi tYhlilin mYqsYdi mьYyyYn dцvr ьзьn mьxtYlif balans maddYlYrinin hYcminin mьtlYq vY nisbi dYyişikliklYri mьYyyYn etmYk, hYmin dYyişikliklYri qiymYtlYndirmYkdir.

CYdvYl 2

1. Balansın ьfiqi tYhlili

GцstYrici01.01.200701.07.200701.01.2008manat%manat%manat%1234567Aktiv

I. Џsas vYsaitlYr vY sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr1.1.Џsas vYsaitlYr47725981004956400103,85199308108,91.2.Qeyri material aktivlYr623041005907594,85574589,51.3.Başa зatdırılmayan kapital qoyuluşları------1.4.Sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr------I bцlmY ьzrY cYmi:48349021005015475103,75255053108,7II.Ehtiyatlar vY mYsrYflYr2.1.Istehsal ehtiyatları41490210037160289,524892460,02.2.BitmYmiş istehsal99304100307255309,4596077600,22.3.Hazır mYhsul276468100281600101,82.4.Sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr1153831001068282117?91252943138,3II bцlmY ьzrY cYmi:III.Pul vYsaitlYri, hesablaşmalar vY sair aktivlYr3.1.YьklYnmiş mallar47800810041835087,534036471,23.2.Debitor borcları4716232100380655080,7260996755,33.3.Pul vYsaitlYri3901002025519,240611041,33.4.Sair dцvriyyY aktivlYri------III bцlmY ьzrY cYmi:5194630100422692581,4295439256,8ZYrYrlYr:4108100----Balans109396971001031068294,2946238886,5Passiv

IV.Xьsusi vYsaitlYrin mYnbYlYri4.1.NizamnamY kapitalı1009100100910010091004.2.ЏlavY kapital6051484100605148410060514841004.3.Ehtiyat kapitalı,fondlar mYqsYdli maliyyYlYşmYlYr vY daxilolmalar403442100591384146,65665181404IV bцlmY ьzrY cYmi:64559351006643877102,96619011102,5V.Hesablaşmalar vY sair passivlYr5.1.Borc vYsaitlYri------5.2.Kreditor borcları4483762100365680581,5284337763,45.3.Sair qısa mьddYtli passivlYr------V bцlmY ьzrY cYmi:4483762100365680581,5284337763,4Balans109396971001031068294,2946238886,5

TYsYrrьfat fYaliyyYti nYzYrdYn keзirilYn mьYssisYdY balansın valyutası 13,5% azalaraq 9462398 manat tYşkil etmişdir, qeyri dцvriyyY aktivlYri 8,7% vY ya 420151 manat, dцvriyyY aktivlYri ehtiyat vY mYsrYflYr bцlmYsi ьzrY 38,3% vY ya 346886 manat artmış, pul vYsaitlYri vY hesablaşmalar 43,2% azalmışdır. Hesabat dцvrь YrzindY debitor borclarının 44,7% vY ya 2106265 manat azalması, pul vYsaitlYrinin 10 dYfYdYn зox artması kreditor borclarının 36,6% azalması mьsbYt hal kimi qiymYtlYndirilmYlidir.

Inkişaf meylinin tYhlili (trend tYhlili) ьfiqi tYhlilin variantı olmaqla burada hesabatın hYr bir mцvqeyi bir sıra YvvYlki dцvrlYrY nisbYtYn mьqayisY edilir vY trend mьYyyYn olunur, daha doğrusu, tYsadьfi tYsirlYrdYn vY dцvrlYrin fYrdi xьsusiyyYtlYrindYn tYmizlYnmiş gцstYricilYrin dinamikasının Ysas meyli mьYyyYn edilir. BelY tYhlil perspektiv ьзьn orientir edilir, lakin nYzYrdYn keзirilYn mьYYsisYnin timsalında onun hYyata keзirilmYsi ьзьn informasiya kifayYt deyildir.

MьYsisYnin maliyyY vYziyyYtinin qiymYtlYndirilmYsi ьзьn balansın aktiv vY passivinin şaquli (struktur) tYhlili mьhьm YhYmiyyYt kYsb edir. Qeyd edildiyi kimi, şaquli tYhlilin mYqsYdi balansın yekununda ayrı-ayrı maddYlYrin xьsusi зYkisinin mьYyyYn edilmYsi vY onun dYyişmYsinin qiymYtlYndirilmYsi ilY xarakterizY olunur. Şaquli tYhlilin kцmYkliyi ilY tYsYrrьfatlararası mьqayisY aparılır. Bundan başqa, nisbi gцstYricilYr inflyasiya proseslYrinin neqativ tYsirini yumşaldır. 3 saylı cYdvYldY mьYssisYnin balansı yığcam maddYlYr nomenklaturasına mьvafiq tYrtib edilmişdir.

Balansın passivinin quruluşunu tYhlil edYrkYn müYssisYnin maliyyY sabitliyinin müsbYt faktı kimi kapital vY ehtiyatların yüksYk xüsusi çYkisini göstYrmYk lazımdır, daha doğrusu müYssisYnin xüsusi mYnbYlYrinin xüsusi çYkisi 55,31%-dYn artaraq 69,95% tYşkil etmişdir. MüYssisYnin öhdYliklYri isY 40,99%-dYn 30,05%-Y enmişdir. Bu da müsbYt hal kimi dYyYrlYndiilmYlidir.

Ьfiqi vY şaquli tYhlil bir-birini tamamlayır vY onların Ysasında mьqayisYli analitik balans tYrtib edilir.

CYdvYl 3

• Balansın şaquli tYhlili

GцstYricilYr01.01.200701.07.200701.01.20081234Aktiv

I. Џsas vYsaitlYr vY sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr1.1.Џsas vYsaitlYr43,6248,0754,951.2.Qeyri material aktivlYr0,570,570,591.3.Başa зatdırılmayan kapital qoyuluşları---I bцlmY ьzrY cYmi:44,1748,6455,54II.Ehtiyatlar vY mYsrYflYr---2.1.Istehsal ehtiyatları3,793,612,632.2.BitmYmiş istehsal0,912,986,302.3.Hazır mYhsul2,532,733,242.4.Sair dцvriyyYdYn kYnar aktivlYr1,051,041,07II bцlmY ьzrY cYmi:8,2810,3613,24III.Pul vYsaitlYri, hesablaşmalar vY sair aktivlYr3.1.YьklYnmiş mallar4,374,063,603.2.Debitor borcları43,1136,9227,583.3.Pul vYsaitlYri-0,020,04III bцlmY ьzrY cYmi:47,4841,0031,22Balans100100100Passiv

IV.Xьsusi vYsaitlYrin mYnbYlYri4.1.NizamnamY kapitalı0,010,010,014.2.ЏlavY kapital55,3158,6963,95CYdvYl № 3 ardı.

4.3.Ehtiyat kapitalı,fondlar mYqsYdli maliyyYlYşmYlYr vY daxilolmalar3,694,735,99IV bцlmY ьzrY cYmi:59,0164,4369,95V.Hesablaşmalar vY sair passivlYr---5.1.Borc vYsaitlYri---5.2.Kreditor borcları40,9935,4735,47V bцlmY ьzrY cYmi:40,9935,4735,47Balans100100100

MьqayisYli balansın bьtьn gцstYricilYrini ьз qrupa bцlmYk olar:

1. 
   balansın struktur gцstYricilYri;
   
2. 
   balansın dinamikası gцstYricilYri;
   
3. 
   balansın struktur dinamikası gцstYricilYri.
   

MaliyyY vYziyyYtinin dYyişmYsinin ьmumi mYnzYrYsini yaratmaq ьзьn balansın struktur dinamikası gцstYricilYri mьhьm YhYmiyyYt kYsb edir. Balansın aktiv vY passivindY dYyişikliyin strukturunu mьqayisY etmYklY yeni vYsait axınının YsasYn hansı mYnbYlYrdYn daxil olması vY hYmin yeni vYsaitlYrin YsasYn hansı aktivlYrY yцnYldilmYsi haqda fikir sцylYmYk olar.

ЏgYr artım YsasYn borc mYnbYlYri hesabına baş vermişdirsY, sonrakı dцvrlYrdY hYmin mYnbYlYr Yn azı YvvYlki hYcmdY olmaya bilYr. Bu halda Ymlakın mobilliyinin (зevikliyinin) yьksYlmYsi qeyri-stabil xarakter daşıyır. ЏgYr artımın Ysas mYnbYyi mьYssisYnin xьsusi vYsaitidirsY, demYli, Ymlakın yьksYk зevikliyi tYsadьfi deyildir vY mьYssisYnin daimi maliyyY gцstYricisi kimi nYzYrdYn keзirilmYlidir.

3. Mьhasibat balansiniın likvidliyinin tYhlili.

Bazar iqtisadiyyatı şYraitindY balansın likvidliyinin tYhlilinY tYlY­bat maliyyY mYhdudiyyYti vY mьYssisYnin kredit qabiliyyYtinin qiymYtlYndirilmYsi zYrurYti ilY bağlıdır. Balansın likvidliyi mьYssisYnin цhdYlik­lY­rini цz aktivlYri ilY цrtmY dYrYcYsi ilY xarakterizY olunur. Bu zaman hY­min aktivlYrin pula зevrilmY mьddYti цhdYliklYrin цdYnmY mьddYtinY mьva­iqdir. AktivlYrin likvidliyi-aktivlYrin pul vYsaitinY зevrilmY mьddYti зevrilmY mьddYti ьzrY balansın likvidliyinin tYrsinY olan kYmiyyYtdir. AktivlYrin pula зevrilmYsinY nY qYdYr az mьddYt tYlYb olunarsa, onun likvid­liyi bir o qYdYr yьksYk olacaqdır. Balansın likvidliyinin tYhlili likvid­lik dYrYcYsinY gцrY qruplaşdırılmış aktiv ьzrY vYsaitlYrin цdYnmY mьd­dY­tinY vY mьddYtlYrin artımına gцrY qruplaşdırılmış passiv ьzrY цhdY­liklYrlY mьqayisYsinY Ysaslanır.

Yuxarıda qeyd olunanlardan gцrьndьyь kimi, balansın likvidliyi sYhmarlar, banklar, malgцndYrYnlYr tYrYfindYn mьYssisYnin maliyyY vYziyyYtinin qiymYtlYndirilmYsindY mьhьm meyar hesab olunur. Balansın likvidliyinin tYhlili vY ona nYzarYt yalnız hesablaşmaların cari vYziyyYti ilY deyil, elYcY dY onun gYlYcYk perspektivi ilY xarakterizY olunur.

Likvidlik dYrYcYsindYn asılı olaraq, daha doğrusu pul vYsaitinY зev­ril­mY sьrYtinY gцrY mьYssisYnin vYsaitlYri aşağıdakı qruplara bцlьnьr:

1) daha yьksYk likvid aktivlYr-mьYssisYnin pul vYsaitlYri vY qısamьddYtli maliyyY qoyuluşu (qiymYtli kağızlar);

2) tez realizY olunan aktivlYr hazır mYhsul, yьklYnmiş mallar vY debitor borcları;

3) yavaş realizY olunan aktivlYr-balansın aktivinin P, “Ehtiyatlar vY xYrclYr” bцlmYsinin maddYlYri (“gYlYcYk dцvrьn xYrclYri” maddYsi istisna olmaqla), elYcY dY aktivin I bцlmYsini “UzunmьddYtli maliyyY qoyuluşu (digYr mьYssisYlYrin nizamnamY fonduna yцnYldilmiş mYblYğdY azaldılmış) vY tY’sisзilYrlY hesablaşmalar”.

4) ЗYtin realizY olunan aktivlYr-balansın aktivinin I bцlmYsinin mad­dYlYri (YvvYlki qrupa daxil edilYn maddYlYr зıxılmaqla).

Balansın passivi цdYmYlYrin mьddYtinY gцrY qruplaş­dırılır:

1) Daha tYcili цhdYliklYr-kreditor borcları (balansın passivinin II bцlmYsinin maddYlYri), dividentlYr ьzrY hesablaşmalar, elYcY dY vaxtında цdYnilmYmiş ssuda;

2) qısamьddYtli passivlYr-qısamьddYtli kredit vY borc vYsaitlYri;

3) uzunmьddYtli passivlYr-uzunmьddYtli kredit vY borc vYsaitlYri;

4) daimi passivlYr-balansın passivinin I “Xьsusi vYsaitlYrin mYnbY­lY­ri” bцlmYsinin maddYlYri.

Ьз qeyri bYrabYrliyin yerinY yetirilmYsi dцrdьncь bYrabYrsizliyi dY hYll etmYyi tYlYb edir. Buna gцrY dY balansın aktiv vY passivin ilk ьз qrupu­nun yekunu­nu mьqayisY etmYk mYqsYdYuyğun hesab edilir. Dцrdьncь bYrabYrsizlik “ba­lans­laşdırma” xarakterini daşıyır, eyni zamanda dYrin iqtisadi mYz­mu­na malik­dir: Onun yerinY yetirilmYsi maliyyY sabitliyinin minimum şYr­tinin gцzlY­nilmYsini (mьYssi­sYdY xьsusi vYsaitin mцvcudluğu) Yks etdirir.

ЏgYr bir vY ya bir neşY bYrabYrsizlik optimal varianta zidd olarsa ba­lansın likvidliyi onun mьtlYq likvidliyindYn az vY ya зox fYrqlYnYcYkdir. Bu zaman bir qrup aktiv ьzrY vYsait зatışmamazlığı digYr qrup aktivdY vY­sait artıqlığı ilY kompensasiya olacaqdır. Balansın likvidliyinin tYhlili aşağıdakı formada tYrtib edilmiş cYdvYl Ysasında aparılır.

CYdvYl 4

Balansın likvidliyinin tYьlili (man.)

Aktiv

Dцvrьn

Yv­vYlinY

Dцvrьn sonuna

Passiv

Dцvrьn Yv­vYlinY

Dцvrьn sonunaЦdYmY artıqlığı vY ya catışmamazlığıDцvrьn YvvYli­nYDцvrьn sonuna1. Daha lik­vid ak­tiv­lYr

390

40611. tYcili цьdY­lik­lYr

4483762

2843377

-

-2. Sьr’YtlY rea­li­zY edi­lYn ak­tiv­lYr

4716232

26099672. QısamьddYtli цьdYliklYr

-

-

-

-3. ZYif realizY edi­lYn aktivlYr

629589

9459043. UzunmьddYtli цьdYliklYr

-

-

-

-4. ЗYtin realizY edi­­lYn aktivlYr

4834902

5255053

4. Daimi passiv­lYr

6455935

6619011

-2401

-23768Balans109396979462388Balans109396979462388--ыы
Daha likvid vYsaitlYrin vY sьr’Ytli realizY edilYn aktiv­lYrin tYcili цhdYliklYr vY qısamьddYtli цhdYliklYrlY mьqayisYsi cari цdYmY qabiliyyYti­ni mьYyyYn etmYyY imkan verir. ZYif realizY edilYn aktivlYrin uzunmьddYtli vY orta tYcili passivlYrlY mьqayisYsi perspektiv цdYmY qabiliyyYtini xarak­terizY edir. Cari likvidlik mьYssisYnin yaxın vY ya nYzYrdYn keзirilYn mьd­dYtY цdYmY qabiliyyYtli olub-olmamasını sьbut edir. Perspektiv likvidlik isY gYlYcYk daxil olmalar vY цdYmYlYrin mьqayisYsi vasitYsi ilY mьYssisY­nin цdYmY qabiliyyYtinin proqnozunu Yks etdirir.

Balansın likvidliyinin yuxarıda gцstYrilYn sxem ьzrY tYhlili tam dY­qiq deyildir. Bu, mьhasibat hesabatı Ysasında xarici tYhlili aparan analitik ьзьn informasiyanın mYh­duduluğu ilY şYrtlYnir. tYhlilin nYticYlYrini dYqiqlYşdirmYk ьзьn şYrh edilYn metodikanın gцstYricilYrinY dьzYliş edilmYsinY imkan verYn xьsusi metodlardan istifadY tYlYb olunur.

MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtinin iqtisadi tYhlili prosesindY balan­sın aktivinin vY passivinin I bцlmYsinin yekunlarının mьqayisYsi cari цdY­mY vY daxilolmaların nisbYtini Yks etdirir. Aktiv vY passivin II bцlmYsi­nin yekununun mьqayisYsi yaxın gYlYcYkdY cari цdYmY qabiliyyYtinin artım vY ya azalma meylini xarakterizY edir.

Likvidlik Ymsallarını hesablamaqla yanaşı likvidlik dYrYcYsinY gц­rY mьYssisYnin aktivlYrinin strukturunu tYhlil etmYk mYqsYdYuyğundur (bax cYdvYl 5).

Balansın likvidliyinin yuxarıda Yks etdirilYn metodi­kası mьYssisYnin qısamьddYtli цhdYliklYrini цdYmYk imka­nı haqqında tam
CYdvYl 5.

Likvidlik dYrYcYsinY gцrY aktivlYrin strukturu (man.)

Aktiv maddYlYrin adıIlin YvvYlinYIlin sonunaI Likvidlik dYrYcYsinY malik aktiv­lYra) kassa54675b) hesablaşma hesabı3363386v) Valyuta ьesabı--q) DigYr pul vYsaitlYri--d) QısamьddYtli maliyyY qoyuluşu--Yekunu3904061II Likvidlik dYrYcYsinY malik aktivlYra) Debitorlarla ьesablaşmalar:-mallara, iş vY ыidmYtlYrY gцrY45895102596255-alınmış veksellYr ьzrY---tцrYmY mьYssisYlYrlY---bьdcY ilY---digYr YmYliyyatlar ьzrY ьeyYtlY---digYr debitorlarla12672213712b) mal gцndYrYnlYrY vY podratcılara verilmiş avans--Yekunu47162322609967III Likvidlik dYrYcYsinY malik aktivlYr:a) istehsalat eьtiyatları414902248924b) azqiymYtli tezыarab olan Yşyalar115383100903v) bitmYmiş isteьsalat99304596077d) hazır mYhsul--и) yьklYnmiş mallar 276468307039z) digYr dцvriyyY aktivlYri478008340364Yekunu13840651593307IV Likvidlik dYrYcYsinY malik aktivlYr:a) Ysas vYsait47725985199308b) qeyrimaterial aktivlYr6230455745v) quraşdırılası avadanlıqlar--q) başa catdırılmayan kapital qoyuluşu--d) uzun mьddYtli maliyyY qoyuluşları--и) tYsiscilYrlY ьesablaşmalar--z) sair dцvriyyzdznkznar aktivlYr--Yekunu48349025255053CYmi109355899462388

tYsYvvьr yaratmır. Ona gцrY dY mьYssisYnin цdYmY qabiliyyYti qısamьddYtli цhdYliklYrin tamamlanması kimi likvid vYsaitlYr dYsti ilY fYrqlYnYn ьз nisbi likvidlik gцstYricisi vasitYsi ilY qiymYtlYndirilir.

CYdvYlin mYlumatlarından gцrьndьyь kimi, mьYssisYnin aktivlYrinin yekununda IV likvidlik dYrYcYsinY malik olan aktivlYrin xьsusi зYkisi daha yьksYk – 55,5% (5255054:9462388 100), III likvidlik dYrYcYsinY malik olan aktiv­lYr 16,8% (1593307:9462388 100), II likvidlik dYrYcYsinY malik aktivlYr ьzrY 27,5% (2609967:9462388 100) tYşkil etmişdir.
4. MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtinin tYhlili

MaliyyY vYziyyYti, ilk nцvbYdY, mьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtindY, tYsYr­rьfat mьqavilYlYrinY mьvafiq texnika vY materiallara gцrY mal gцndYrYn­lY­rin цdYmY tYlYblYrinin vaxtında tY’min edilmYsindY kreditlYrin qaytarıl­masında, fYhlY vY qulluqзulara YmYk haqqının цdYnilmYsindY, bьdcYyY vax­tın­da цdYmYlYrin kцkьrьlmYsi qabiliyyYtindY цz Yksini tapır. ЦdYmYlYrin vaxtında vY tam aparılması tYsYrrьfat subyektinin цdYmY qabiliyyYtinin xa­rici gцrьnьş forması­dır. MaliyyY sabitliyi isY hYmin halın daxili tYrY­fini Yks etdirir.

MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtinin (likvidliyinin) Ymsal­ları (gцstYricilYri) mьYssisYnin цzьnьn asan realizY edi­lYn vYsaitlYri hesabına qısa mьddYtli цhdYliklYri цdYmYk qabiliyyYtini Yks etdirir. HYmin gцstYricilY­ri hesabla­yarkYn qısa mьddYtli цhdYliklYr Ysas gцtьrьlьr.

MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtini Yks etdirYn Ysas gцstYricilYr aşağı­dakılardır:

1. MьtlYq likvidlik Ymsalı (Џ^ml):

Pul vYsaiti + QısamьddYtli maliyyY qoyuluşuЏ^ml=(1)QısamьddYtli цhdYliklYrBu gцstYricinin minimum hYddi 0.2-0.25 hesab edilir.

Bu Ymsal material resursları ilY tY’min edYn mal gцndYrYnlYr vY mьYssisYni kreditlYşdirYn banklar ьзьn mьhьm YhYmiyyYt kYsb edir. ЏgYr Џ^ml= 0.5 olarsa, mьYssisYnin цdYmY qabiliyyYti yьksYk hesab edilir.

2. Aralıq (“kritik”) likvidlik Ymsalı (Џ^kl):

Pul vYsaiti + QısamьddYtli maliyyY qoyuluşu +

+Debitor borclarıЏ^kl_.= (2)QısamьddYtli цhdYliklYrBu Ymsalın minimum hYddi 0.7-0.8 hesab edilir. Bu gцstYrici sYhm sahiblYrini daha зox maraqlandırır.

3. Cari likvidlik Ymsalı (Џ^cl):

Pul vYsaiti + QısamьddYtli maliyyY qoyuluşuDebitor +borclarıEhtiyatlar vY xYrclYrЏ^cl= (3)QısamьddYtli цhdYliklYr

Cari цdYmY qabiliyyYtini hesablayarkYn gYlYcYk dцvrьn xYrclYri eh­ti­yat vY xYrclYrin mYblYğinY daxil edilmir. Bu Ymsal vahiddYn aşağı olmama­lıdır. Inkişaf etmiş цlkYlYrdY bu gцstYricinin “tYhlьkYsizlik hYddi” 2-2.5 hesab edilir.

ЦdYmY Ymsallarının mahiyyYtindY olan fYrqlYr sahYnin xьsusiyyYtlYri, mal vY xidmYtlYrY gцrY hesablaşma formaları, istehsal tsiklinin mьddYti, YmtYY-material dYyYrlYri ehtiyatının strukturu ilY bağlıdır. ЦdYmY Ymsa­lı yьksYk olduqca kreditorların mьYssisYyY inamı artır.

4. ЏmtYY-material dYyYrlYri eьtiyatının likvidlik Ymsalı (Џ^Ymd):

Ehtiyat vY xYrclYrЏ^Ymd_.= (4)QısamьddYtli цhdYliklYr

Bu Ymsal onu gцstYrir ki, YgYr mьYssisY YmtYY-material dYyYrlYrini sa­tarsa qısa mьddYtli цhdYliklYrin hansı hissYsini цdYyY bilYr.

5. Inkişaъ etmiş bir sıra цlkYlYrdY likvidliyin daha bir gцstYrici­si hesablanır:

Pul vYsaiti + Debitor borcları Џ^l = (5)GцzlYnilYn gьndYlik pul gYliri

Bu Ymsal mцvcud likvid aktivlYr hesabına kompaniya­nın hansı mьddYtY цz fYaliyyYtini davam etdirY bilYcYyini xarakterizY edir.

MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtinin perspektiv vYziyyY­tini nYzYrdYn keзirYrkYn gYlYcYkdY daxil olacaq xalis pul gYlirini nYzYrdYn qaзırmaq olmaz. Bura amortizasiya ayırma­ları vY satışdan daxil olan ьmumi pul gYlirinin tYrki­bindY xalis mYnfYYt dY daxildir. GYlirin qalan hissYsi isteh­sal amillYrinin tYkrar istehsalına, bьdcYyY цdYmYlYrY vY digYr mYqsYdlYrY yцnYldilir.Xalis pul gYliri pul formasında mьYssisYnin dцvriyyY­sindY qalır.

Xalis pul gYliri Ymsalı (Џ^xpg). Bu Ymsal amortizasiya ayırmaları (A) vY xalis mYnfYYtin (M^x) mYhsul satışından pul gYlirinY (P^g) nisbYti kimi hesablanır vY mYhsul satışından ьmumi pul gYlirindY nağd pul qalığı­nın hYcmini xarakterizY edir.

Iqtisadi tYhlil prosesindY yuxarıda nYzYrdYn keзirilYn Ymsallarla ya­naşı aşağıdakı gцstYricilYr dY mьYyyYn edilir:

a) xьsusi dцvriyyY vYsaitinin hYcmi. Bu gцstYricini hesablamaq ьзьn xь­susi kapital vY uzunmьddYtli цhdYliklYrin cYmindYn Ysas vYsait vY qoyuluş­ları vY cari цhdYliklYri зıxmaq lazımdır.

Xьsusi dцvriyyY vYsaitinin hYcmi mьYssisYnin xьsusi kapitalının cari aktivlYrinin (bir ildYn az mьddYtY dцvrana malik olan aktivlYr) цdYnmY mYn­bYyi olan hissYsini xarakterizY edir.

Xьsusi dцvriyyY vYsaitlYri aktivlYrin, elYcY dY vYsait mYnbYlYrinin strukturundan зox asılıdır. Bu gцstYrici kommersiya fYaliyyYti vY digYr vasitYзilik YmYliyyatları ilY mYşğul olan mьYssisYlYr ьзьn mьhьm YhYmiyyYtY malik­dir. Başqa şYrtlYr dYyişmYz qaldığı halda bu gцstYricinin yьksYlmY­si mьsbYt meyl kimi qiymYtlYndirilir.

b) Xьsusi dцvriyyY vYsaitinin manevrlik Ymsalı. Bu Ymsal ehtiyat vY xYrclYrin xьsusi dцvriyyY vYsaitlYrinin mYblYği­nY nisbYti kimi hesabla­nır. Xьsusi dцvriyyY vYsaitinin manevrlik Ymsalı xьsusi dцvriyyY vYsaitinin pul formasında olan hissYsini Yks etdirir. Normal fYaliyyYt gцstYrYn mьYs­sisYlYr ьзьn bu Ymsal 0 vY 1 hYddindY dYyişilir.

c) AktivlYrdY dцvriyyY vYsaitinin payı.

Bu gцstYrici cari xYrclYrin mьYssisYnin sYrYncamında qalan bьtьn tYsYrrьfat vYsaitinY nisbYtini xarakterizY edir. Qeyd etmYk lazımdır ki, o ehtiyatların dYyYrinin xьsu­si dцvriyyY vYsaiti hesabına цrtьlYn hissYsini xarakterizY etmYklY YsasYn ticarYt mьYssisYlYrinin maliyyY vYziyyYtinin tYhlilindY mьhьm YhYmiyyYt kYsb edir. Bu gцstYricinin aşağı hYddi 50% sY­viyyYsindY mьYyyYn edilmişdir.

d) Cari aktivlYrdY istehsal ehtiyatlarının payı. Bu gцstYrici ehtiyat vY xYrclYrin cari aktivlYrY nisbYti kimi mьYyyYn edilir vY vahiddYn aşağı olduqda mьYssisYnin maliyyY vYziyyYti qeyri-sabit hesab olunur. Ona gцrY dY mьYssisYlYrdY mьYyyYn hYcmdY istehsal ehtiyatlarının yaradılması onların maliyyY vYziyyYtinin sabitliyinY şYrait yaradır.

6 saylı cYdvYldY mьYssisYnin цdYmY qabiliyyYti gцstYricilYrinin hesablan­­ma­sı ьзьn mY’lumat verilmişdir.

CYdvYl 6.

MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtinin hesablanmasında istifadY edilYn

mY’lumatlar (man.)

GцstYricilYrDцvrьn YvvYlinYDцvrьn sonuna1. Pul vYsaiti39040612. QısamьddYtli maliyyY qoyuluşu--3. Debitor borcları471633226099674. Ehiyat vY xYrclYr (gYlYcYk dцvrьn xYrclYri istisna olmaqla)138406515933075. QısamьddYtli цhdYliklYr44837622843377

CYdvYlin mYlumatlarına YsasYn mьYyyYn etmYk olar ki, mьtlYq цdYmY Ym­salı dцvrьn YvvYlinY 0,0001(390:4483762), dцvrьn sonuna 0,0014(4061:2843377) tYşkil et­mişdir. Gцrьndьyь kimi, hesabat dцvrьnY qısa mьddYtli цhdYlik­lYrin 0,14%-i dYrhal цdYnilY bilYr. ЏlbYttY, dцvrьn YvvYlinY vY sonuna mьtlYq likvidlik Ymsalı onun nYzYri hYddindYn зox aşağı olmuşdur.

Hesabat dцvrьnьn YvvYlinY kritik likvidlik Ymsalı hesa­bat dцvrьnьn sonuna olmuşdur.

Cari likvidlik Ymsalı ilin YvvYlinY ilin sonuna tYşkil etmişdir. Qısa­mьd­dYt­li цhdYliklYrin tYrki­bindY ehtiyat vY mYsrYflYrin xьsusi зYkisi ilin YvvYlinY 30,86%(1384065:4483762), ilin sonuna 56,03%(1593307:2843377) vY ya qısamьddYtli цhdYliklYrin hYr manatı­na 0,56 manat ehtiyat vY mYsrYflYr dьşьr.

5. MьYssisYnin maliyyY sabitliyinin tYhlili.

MьYssisYnin fYaliyyYt gцstYrmYsinin vY vYziyyYtinin stabilliyi ilk nцvbYdY onun maliyyY vYziyyYtinin sabitliyi ilY xarakterizY olunur.

MaliyyY sabitliyi gYlirlYrin stabil olaraq xYrclYrdYn yьksYk olmasını Yks etdirmYklY, mьYssisYnin pul vYsait­lY­rinin sYrbYst manevrliyini tYmin edir vY onlardan sYmY­rYli istifadY etmYklY mYhsul istehsalı vY satışı prosesi­nin fasilYsizliyinY Ylverişli imkan yaradır. Buna gцrY dY mьYssisYnin maliyyY sabitliyi bьtьn istehsal-tYsYrrьfat fYaliyyYti prosesindY formalaşır vY mьYssisYnin ьmumi sabitliyinin Ysas komponenti hesab edilir.

Qeyd etmYk lazımdır ki, yьksYk rentabellik daha yьksYk risklY bağlıdır. Bu, o demYkdir ki, mьYssisY gYlir YldY etmYklY yanaşı zYrYrY dY dьşY bilYr. Buradan belY qYnaYtY gYlmYk olar ki, maliyyY sabitliyi kompleks anlayışdır.

MьYssisYnin maliyyY vYziyyYtinin tYhlilinin Ysas mYsYlY­lYrindYn biri maliyyY vYziyyYtinin sabitliyini xarakterizY edYn mьtlYq vY nisbi gцstYricilYr sisteminin mьYyyYn edilmYsidir. Bu vacib mYsYlYnin (sualın) hYlli hYr şeydYn YvvYl, tYhlilin Ysaslandığı balans modeli ilY bağlıdır. Bazar şYraitindY hYmin model aşağıdakı formanı alır:

F + E^E + E^P = C^X + C^YK + C^QK + C^P + C^O (6)

Burada, F -Ysas vYsaiti vY qoyulmuşlar: E^E -ehtiyat vY xYrclYri: E^P -pul vYsaitlYri, qısa mьddYtli qoyuluşları, hesablaşmaları (debitor borcları) vY digYr aktivlYri, C^X - xьsusi vYsaitin mYnbYyi, C^YK - uzun mьddYtli kredit vY borc vYsaitini, C^QK -qısamьddYtli kredit vY borc vYsaitini, C^P - hesablaşmalar (kreditor borcları) vY digYr passivlYri: C^O -vaxtında цdYnilmYmiş sudaları gцstYrir.

ЏgYr nYzYrY alsaq ki, uzunmьddYtli kredit vY borc vYsaitinin YksYr hissYsi Ysas vYsaitin YldY edilmYsinY vY kapital qoyuluşuna yцnYldilir, ilkin balans formulasının dYyişmYk olar:

E^E + E^P = ( C^X + C^UK ) - F + ( C^QK + C^R + C^O) (7)

Buradan da belY nYticY cıxarmaq olar ki, E^E (C^X + C^UK ) - F hYddindY

E^P  C^QK + C^R + C^O (8)

MьYssisYnin ehtiyat vY xYrclYrin ьmumi hYcmi (E^E) balansın aktivinin II bцlmYsinin yekununa bYrabYrdir. Ehtiyat vY xYrclYrin yaradılma mYnbYlYrinin xarakteris­kasını vermYk ьcьn bir sıra gцstYricilYrdYn istifadY edilir:

1. 
   Xьsusi dцvriyyY vYsaitlYrini (E^X) mцvcudluluğu. Bu cцstYrici xьsusi vYsait mYnbYlYri ilY (balansın passivin I bцlmYsinin yekunu) Ysas vYsait vY qoyuuşun (balansın aktivinin I bцlmYsinin yekunu) fYrqinY bYrabYrdir.
   

E^X = C^X – F (9)

1. 
   Ehtiyat vY xYrclYrin yaradılmasının xьsusi vY uzunmьddYtli borc mYnbYlYrinin ( E^XB ) mцvcudluluğu. Bu gцstYrici mьYssisYnin xьsusi vYsaiti vY uzunmьddYtli borc vYsaitinin cYminY bYrabYrdir.
   

E^XB = (E^X + C^UK) – F (10)

1. 
   Ehtiyat vY xYrclYrin Ysas mYnbYlYrinin ьmumi hYcmi (E^Ь ). Bu gцstYrici YvvYlki gцstYrici ilY qısamьddYtli borc vYsaitinin (bu zaman vaxtı цtmьş suda hesablamaya daxil edilmir) cYminY bYrabYrdir.
   

E^Ь = E^XB + C^QK (11)

Ehtiyat vY xYrclYrin yaranma mYnbYyinin hYcminin ьз gцstYricisinY ehtiyat vY xYrclYrin tY’min olunmasının ьз gцstYricisi mьvafiqdir:

• 
  Ehtiyat vY xYrclYrin yaradılması ьзьn Ysas mYnbYlYrin ьmumi hYcminin artıqlılığı (+) vY ya зatışmamazlığı (-)
  

_E^Ь = E^Ь - E^E = (E^X + C^UK + C^QK) - E^E (12.)

• 
  Xьsusi dцvriyyY vYsaitinin artıqlığı (+) vY ya catışmamazlığı (-):
  

_E^X = E^X - E^E (13)

• 
  Ehtiyatların yaradılması ьзьn xьsusi vY borc mYnbYlYrinin) artıqlığı vY ya зatışmamazlığı (-)
  

_E^XE = E^XE - E^E = (E^X + C^UK + C^QK) - E^E (14)

Ehtiyat vY xYrclYrin onların yaradılması mYnbYlYri ilY tY’min olunmasını xarakterizY edYn ьc gцstYricinin hesab­lanması sabitlik sYviyyYsinY gцrY maliyyY situasiyalarını tYsniflYşdirmYyY imkan verir. MaliyyY situasiyasının dцvr nцvьnь gцstYrmYk olar:

1. MьtlYq sabitlik (S^M ). Bu vYziyyYt nadir hallarda rast gYlinir:

E^E  E^X + C^QK ; (15)

2. MьYssisYnin цdYmY qabiliyyYtini tY’min edYn normal sabitlik(S^N )

E^E = E^X + C^QK; (16)

3. Qeyri sabit maliyyY vYziyyYti (S^QN). Bu halda цdYmY qabiliyyYti pozulsa da (aşağı dьşsY dY) xьsusi vYsait mYnbYlYrini tamamlanması vY xьsusi dцvriyyY vYsaiti­nin artımı mьvYqqYti sYrbYst vYsait mYnbYlYrinin (M^M) dцvriyyYyY cYlb edilmYsi hesabına tarazlığın yaradılması mьmkьnlьyь qalır:

E^E = E^X + C^QK + M^M ; (17)

4. Krizis maliyyY vYziyyYti (S^K ). Bu halda mьYssisY mьflislYşmY hYddinY зatır, cьnki bu zaman pul vYsaitlYri, qısamьddYtli qiymYtli kağızlar vY mьYssi­sYnin debitor borcları hYtta onun krediğor borcla­rını vY vaxtı цtmьş ssudalarını belY цrtY bilmir:

E^E  E^X + C^QK + M^M ; (18)

Yuxarıda qeyd olunan gцstYricilYrdYn savayı mьYssisYnin maliyyY sabitliyini bilavasitY xarakterizY edYn gцstYrici­lYr dY hesablanır ki, onlara aşağıdakılar aiddir:

1. MьstYqillik Ymsalı (Џ^m). RьYssisYnin maliyyY sabitliyi­ni, onun borc vYsaitindYn qeyri asılılığını xarakterizY edYn Ysas gцstYricilYrdYn biri hesab olunan bu Ymsal xьsusi vYsait mYnbYyinin balansın ьmumi yekununda payını Yks etdirir. MьstYqillik Ymsalının normal minimal hYddi 0,5 sYviyyYsindY qYbul edilir. ЏgYr Џ^m0,5 olarsa onda mьYssisY bьtьn цhdYliklYrini цz xьsusi vYsaiti hesabına цdYyY bilYr. HYmin hYddin gцzlYnilmYsi yalnız mьYssisYnin цzь ьcьn deyil, elYcY dY onun kreditorları ьcьn dY mьhьm YhYmiyyYt kYsb edir. MьstYqillik Ymsalı­nın artması mьYssisYnin maliyyY sYrbYstliyinin yьksYldi­yini, gYlYcYk dцvrdY maliyyY riskinin azalmasını gцstY­rir. Kreditorların mцvqeyindYn belY meyl mьYssisYnin цhdYliklYrinin yerinY yetirilmYsinY yьksYk qarantdır.

2. Xьsusi vYsaitlYrin manevrlilik Ymsalı (Џ^xvm). Bu Ymsal mьYssisYnin xьsusi dцvriyyY vYsaitin xьsusi vYsait mYnbY­lYrinin cYminY nisbYti kimi hesablanır vY xьsusi vYsai­tin mobil formada olan hissYsini (bu vYsaitin nisbYtYn sYrbYst manevrliyinY imkan verir) xarakterizY edir. Manevrlik Ymsalının yьksYk olması mьYssisYnin maliyyY vYziyyYtinin yaxşı olduğunu Yks etdirsY dY praktikada onun normal hYddi mьYyyYn edilmYmişdir. BY’zi xьsusi YdYbiyyatlarda manevrlik Ymsalının optimal hYddi 0,5 tцvsiyyY edilir.

3. Xьsusi vYsaitlY tY’minolunma Ymsalı (Џ^xvt). Bu Ymsal xьsusi vYsait mYnbYyi ilY (balansın passivinin I bцlmYsinin yekunu) immobil vYsaitlYrin (balansın aktivinin I bцlmYsinin yekunu) fYrqinin dцvriyyY aktivlYrinY nisbYti kimi hesablanır. Џ^xvt >0,1 hYddi mYqbul hesab olunur.

4. MьYssisYnin maliyyY sabitliyinin tYhlili ьзьn ehtiyat vY xYrclYrin yaradılması mYnbYlYri ilY tY’min olunma­sı­nın mьtlYq gцstYricilYrinin rolunu nYzYrY almaqla maliyyY sabitliyinin Ysas nisbi gцstYricilYrindYn biri olan material ehtiyatlarının xьsusi vYsaitlY tY’min olunması Ymsalını da (Џ^mxvt) hesablamaq zYruridir. Bu Ymsal xьsusi dцvriyyY vYsaitinin ehtiyat vY xYrclYrin fYrqinY nisbYti kimi hesablanır vY normal hYddi Џ^mxvt  0,6 - 0,8 qYbul edilir.

5. MaliyyY riski Ymsalı (Џ^mr). Bu Ymsal borc kapitalının xьsusi kapitala nisbYti kimi hesablanır. HYmin Ymsal mьYssisYnin цhdYliklYrinin hYcminin xьsusi vYsaitin hYcminY nisbYti kimi mьYyyYn olunur. Bu Ymsal hYr manat xьsusi vYsaitY dьşYn borc vYsaiti mYblYğini gцstYrmYklY hYr manat borcun xьsusi vYsaitlY tY’min olunması sYviyyYsini xarakterizY edir: Џ^mr<1.

Borc vY xьsusi vYsaitlYrin nisbYti Ymsalının artımı mьYssisYnin kYnar maliyyY mYnbYlYrindYn asılılığını Yks etdirmYklY, onun maliyyY sabitliyini itirdiyini gцstYrir. ЏgYr bu Ymsal vahiddYn yuxarıdırsa, onda bu mьYssisYnin maliyyY sabitliyini itirdiyini vY kritik vYziyyYtY dьşdьyьnь Yks etdirir. ЏlbYttY bu, bьtьn mьYssi­sYlYrY şamil edilY bilmYz. Bu Ymsalın mahiyyYtinin qiymYtlYndirilmYsi tYsYrrьfat fYaliyyYtini n xarakterin­dYn vY dцvriyyY vYsaitlYrinin dцvr sьr’YtindYn cox asılıdr. MYsYlYn, YksYr yapon kompaniyalarında cYlb edilmiş kapitalın xьsusi cYkisi 80% -Y qYdYrdir. ЏgYr mьYssisY dцvriyyY vYsaitlYrinin yьksYk dцvr sьr’YtinY malikdirsY nYzYrdYn kecirdiyimiz Ymsalın vahiddYn yьksYk olması qorxulu deyil vY mьYssisY maliyyY sabitli­yini itirmiş hesab edilY bilmYz.

MьstYqillik Ymsalı ilY borc vY xьsusi kapitalın nisbYti Ymsalı arasında qarşılıqlı YlaqYni mьYyyYn etmYk ьзьn aşağıdakı formuladan istifadY etmYk olar:

(19)

6. Џmlakın real dYyYri Ymsalı (Џ^Yrd). Bu Ymsal real Ysas kapitalla (kцhnYlmY cıxılmaqla) azqiymYtli tezkцhnYlYn Yşyaların gцhnYlmYsi cıxılmaqla material dцvriyyY vYsaitlYrinin cYminin balansın yekununa nisbYti kimi hesablanır. Bu gцstYrici mьYssisYnin istehsal potensia­lının sYviyyYsinin, sahibkarlıq fYaliyyYtindY mьYssisY­nin sYrYncamında olan vYsaitdYn istifadY olunmasının sYmYrYliliyinin mьYyyYn edilmYsi ьcьn istifadY edilir. Џmlakın real dYyYri Ymsalı adYtYn, 0,6-nı kecmYmYlidir. BY’zYn real Ysas kapitalın (qeyri maddi aktivlYrlY bir­likdY) mYblYğinin xьsusi kapitala nisbYti dY hesablanır.

7.Daimi aktivin indeksi (Џ^da). Bu Ymsal qeyri dцvriyyY aktivlYrin (balansın aktivinin I bцlmYsinin yekunu) xьsusi vYsait YbYyinY nisbYti kimi hesablanır.

8.Amortizasiya yığımı Ymsalı (Џ^ay). Bu Ymsal toplanmış amartizasiya mYblYğinin mьYssisYnin bьtьn Ysas kapita­lının (qeyri maddi aktivlYr dY daxil edilmYklY) ilkin dYyYrinY nisbYti kimi mьYyyYn edilir. Amortizasiya yığı­mı Ysas fondlara yцnYldilmiş vYsaitin azad olunmasının intensivliyini xarakterizY edir. Onun optimal hYddi 0,3-0,5 sYviyyYsindY gцtьrьlьr.

9.MьYssisYnin vYsait mYnbYlYrinin strukturunun xarakte­ristikasını vermYk ьcьn mьstYqillik Ymsalı, borc vY xьsusi kapitalın nisbYti Ymsalı vY manevrlik Ymsalı ilY yanaşı fYrdi gцstYricilYrdYn dY istifadY edilir ki, onlara ilk nцvbYdY, uzun mьddYtli kredit vY borc vYsai­tinin mьYssisYnin xьsusi vYsaitinin vY uzun mьddYtli kredit vY borcların mYblYğinY nisbYti kimi mьYyyYn olunan borc vYsaitinin uzun mьddYtY cYlb edilmYsi Ymsalı (Џ^bvc) aid edilir. Bu Ymsal kapital qoyuluşunun maliyyYlYş­dirmYsindY borc vYsaitinin payını tYqribi qiymYtlYn­dirmYyY imkan verir. QısamьddYtli цhdYliklYr Ymsalı mьYssisYnin qısa mьddYtli цhdYliklYrinin bьtьn цhdYlik­lYrin ьmumi mYblYğindY xьsusi cYkisini xarakterizY edir. Kreditor borclarının vY digYr passivlYrin Ymsalı mьYssisYnin цhdYliklYrinin ьmumi mYblYğindY onların payını gцstYrir.

10. Mobil vYsaitlYr. Bura aktivin daha likvid maddYlYri daxildir, daha doğrusu, mobil vYsaitlYr nağd pulun, qiymYtli kağızların, debitor borclarının vY YmtYY-material dYyYrlYrinin cYminY bYrabYrdir. Bundan başqa, xalis mobil vYsaitin mYblYği dY (mobil vYsaitin mYblYği ilY qısa-mьddYtli цhdYlik mYblYğinin fYrqi) mьYyyYn edilir.

Inkişaf etmiş цlkYlYrin mьYssisYlYrindY xьsusi dцvriyyY kapitalı debitor borcları vY YmtYY material dYyYrlYri ehtiyatının cYmi ilY kreditor borclarının fYrqi kimi hesablanır. BeynYlxalq praktikada bir sYhmY dьşYn mYnfYYt, bir sYhmY dьşYn dividendin mYblYği vY digYr gцstYricilYr dY hesablanır. BelYliklY, bazar iqtisadiyyatı şYraitindY mьYssisYnin maliyyY vYziyyYtinin qiymYtlYndi­rilmYsi zamanı, onun maliyyY sabitliyinin tYhlili prosesin­dY qYrb цlkYlYrindY tYtbiq edilYn metodikadan mexaniki deyil, bizim mьYssisYlYrin spesifik xьsusiyYtlYri nYzYrY alınmaqla tYkmillYşdirilmYsi vY istifadY edilmYsi zYru­ridir.

Indi dY tYsYrrьfat fYaliyyYtini tYhlil etdiyimiz mьYssi­sYnin balansından istifadY etmYklY onun maliyyY sabitli­yini xarakterizY edYn gцstYricilYri hesablayaq:

CYdvYl 7.

•