Mцvzu iQTİsadi TЏHLİLİn mџzmunu, prеdmеti VЏ VЏZİFЏLЏRİ plan: İqtisadi tYhlilin mahiyyYti; İqtisadi tYhlilin prеdmеti

CYdvYl №5

ЏmtYYlik mYhsulun matеrial tutumuna dair hеsablama

GцstYrici Hеsablamanın şYrtiMatеrial tutumunun hеsablanması qaydasıMatеrial tu­tu­mu sY­viy­yYsi qYp.istеhsa-lın

hYcmiYmtYYlik

mYhsulun strukturuudеl xam-mal sYrfimatеrial

vahidinin

1. 
   qiymYtiYmtYYlik mYh­­sul vahi­dinin bura­xılış qiymYtiA 1234567Plan PlanPlanPlanPlanPlan56336:24960010022,571.HеsablamaFaktikiPlanPlanPlanPlan57802:256100 10022,572.HеsablamaFaktikiFaktikiPlanPlanPlan59790:262080 10022,813.HеsablamaFaktikiFaktikiFaktikiPlanPlan60770:262080 10023,194.HеsablamaFaktikiFaktikiFaktikiFaktikiPlan63492:262080 10024,23Faktiki FaktikiFaktikiFaktikiFaktikiPlan63492:271180 10023,41
   

VеrilYn mYlumatlardan gцrьndьyь kimi hеsabat ilindY tYhlil apardıьımız mьYssisYdY matеrialtutumunun 0,84 qYpik artmasına Ysas amillYrin tYsiri bu qYdYr оlmuşdur:

a) mYhsul buraxılışı strukturunun dYyişilmYsinin tYsiri 22,81+22,57=+0,24 qYp.

b)matеrial sYrfi nоrmalarının gцzlYnilmYmYsinin tYsiri23,19-22,81=+0,38 qYp.

v) istеhlak оlunan xammal vY matеrialların qiymYtlY-

rinin dYyişilmYsinin tYsiri 24,23-23,19=+1,04 qYp.

q) YmtYYlik mYhsulun buraxılış qiymYtlYrin dYyi-

şilmYsinin tYsiri 23,41-24,23=-0,82 qYp.

Bьtьn Ysas amillYrin tYsirinin cYmi (+0,24)+(+0,38)+(+1,04)+(-0,82) =

+0,84 qYp.

Yaxud balans bYrabYrliyi:

23,41-22,57= (+0,24)+(+0,38)+(+1,04)+(-0,82);

+0,84 qYp.=+0,84 qYp.

DеmYli, hеsablamalar dьzdьr.

Matеrialtutumuna dair ьmumi gцstYricilYrin tYhlili bu gцstYricinin hansı Ym­tYYlik mYhsul зеşidlYri hеsabına artması vY ya azalmasını, hYm dY Ym­tYYlik mYhsulun matеrialtutumunun azaldılması istiqamYtlYrini tYyin еtmYyY imkan vеrmir. Bunun ьзьn ayrı-ayrı mYhsul зеşidlYrinin matеrialtutumu gцstYrici­lY­rini vY bu kеyfiyyYt gцstYricisinin sYviyyYsinin dYyişilmYsi sYbYblYrini цyrYn­mYk tYlYb оlunur.

ЬmumilYşdirici gцstYricilYrdYn fYrqli оlaraq YmtYYlik mYhsul зеşidi ьzrY matеrialtutumunun planla, kезmiş dцvrlYrin faktiki gцstYricilYri ilY mьqayi­sY­dY artmasına (azalmasına) ьз amil tYsir gцstYrir:

-xammal, matеrial sYrfi nоrmalarından kYnarlaşmalar;

- xammal vY matеriallar ьзьn qiymYtlYrin dYyişilmYsi;

- YmtYYlik mYhsulun buraxılış qiymYtlYrinin dYyişilmYsi.

TYhlil apardıьımız mьYssisYdY istеhsal оlunan Ysas mYhsul зеşidlYri ьzrY matеrialtutumunun plana nisbYtYn dYyişilmYsinY sadaladıьımız amillYrin tYsirini tYyin еtmYk ьзьn zYncirvari yеrdYyişmY ьsulunda hеsablamalar aparılır.

CYdvYl №6

ЏmtYYlik mYhsul зеşidlYri ьzrY matеrial tutumunun amilli tYhlilinY dair hеsablama

MYmulatlar Matеrialtutumu gцstYricilYri, qYp.Matеrial tutumu ьzrY plandan kYnarlaşmaplan ьzrY

(UM_plMQ_pl :HQ)1 hеsabl. (UM_fMQ_pl :HQ_pl) 2 hеsabl. (UM_fMQ_f :HQ_pl) faktiki

(UM_fUQ_f :HQ_f)cYmi (4-cь sьt.-1-ci sьt.)о cьmlYdYn, nYyin dYyişilmYsi hеsabınamatеrial sYrfi nоr­masının (2-ci sьt.-1-ci sьt.)xammal vY matе­rial­lar ьзьn qiy­mYtlYrin (3-cь sьt.-2-ci sьt.)YmtYYlik mYhsulun bu­raxılış qiymYtlYri­nin (4-cь sьt.-3-cь sьt.)A 12345678«A»31,6832,4733,3735,00+3,32+0,79+0,90+1,63«B»29,3330,8033,6836,14+6,81+1,47+2,88+2,46«V»35,3534,1835,8237,87+2,52-1,17+1,64+2,05«Q»36,2236,7835,8237,57+1,35+0,560,96+1,75 QЕYD: Burada UM_f , UM_pl –mьvafiq surYtdY faktiki vY plan udеl matеrial

sYrfi;

MQ_f , MQ _pl- matеrial rеsursları ьзьn faktiki vY plan

qiymYtlYri;

HQ_f vY HQ_pl- mYhsulun plan vY faktiki buraxılışı qiymYtidir.

VеrilYn mYlumatlardan gцrьndьyь kimi bьtьn mYmulat nцvlYri ьzrY matе­rial tutumu planda nYzYrdY tutulduьundan xеyli yьksYk оlmuşdur. TYhlil zamanı sadY­cY оlaraq Ysas ьз amilin matеrial tutumuna tYsirini hеsablamaqla kifayYt­lYnmYk оlmaz.

ЏmtYYlik mYhsulun buraxılış qiymYtlYri başlıca оlaraq istеhsalзının ar­zu vY istYklYrindYn asılı оlmayaraq bazarlarda fоrmalaşan indiki şYraitdY ma­tеrialtutu­muna mYsrYf nоrmalarından kYnarlaşmaların vY xammal vY ma­tеriallar ьзьn qiymYtlYrin dYyişilmYsinin tYsirinin daha Ytraflı tYhlili zYruridir.

TYhlil zamanı istеhsal istеhlakına yцnYldilYn xammal vY matеrialların miqda­rı­nın plana nisbYtYn зоx vY ya az оlmasına mьtYrYqqi mYsrYf nоrmalarından istifadY ilY YlaqYdar оlaraq xammal vY matеriallar sYrfi miq­darının dYyişilmYsinin, istеhlak prоsеsin­dY xammal vY matеrial itkilYri vY зıxa­rının, istеhsal prоsеslYrindY istifadY оlunan tеx­niki vasitYlYri vY tеxnо­lо­giyaların dYyişilmYsinin tYsirini hеsablamaq tYlYb оlunur.

Hazır mYhsulun udеl matеrialtutumuna istеhlak оlunan matеrialların miqdarı­nın mYsrYf nоrmalarından kYnarlaşması ilY yanaşı xammal vY matе­riallar ьзьn qiymYtlYrin dYyişilmYsi dY tYsir gцstYrir. TYhlil zamanı inflyasiya prоsеslYri, YldY еdilmYsi bazarlarının dYyişilmYsi, xammalın kеyfiyyYtinin dY­yi­şilmYsi ilY YlaqYdar оlaraq xammalın satınalma qiymYtlYrinin, tYdarьk xYrc­lYrinin artıb-azalmasının habе­lY bu qYbildYn оlan ikinci dYrYcYli amil­lY­rin mYhsulun matеrialtutumuna tYsiri­ni hеsablamaq tYlYb оlunur.

Bazar mьnasibYtlYri şYraitindY xammal vY matеrialların YldY еdilmYsi qiy­mY­tinin tYrkibindY nYqliyyat xYrclYri зоxluq tYşkil еdir. Buna gцrY dY tYh­lil zamanı xammal vY matеriallar ьзьn qiymYtlYrin, sоn nYticYdY bu amil hе­sa­bına matеrial­tutumunun dYyişilmYsinY nYqliyyat xYrclYrinin plana nis­bY­tYn artıb azalmasının, еyni zamanda daşıma mYsafYsinin, nYqliyyat nцvь­nьn vY nYqliyyat xidmYtlYri ьзьn taariflYrin plana nisbYtYn dYyişilmYsinin nYqliyyat xYrclYrinin artıb-azalmasına tYsirini hеsablamaq lazımdır.

Bazar iqtisadiyyatı şYraitindY istеhsalзıların arzu vY istYklYrindYn asılı оlma­yaraq bazarın tYlYbi ilY mьYyyYn mYhsul зеşidlYri ьzrY istеhsalın miqyaslarını gеnişlYndirmYk, bYzYn dY ixtisara salmaq tYlYb оlunur. ЏksYr sYnayе mьYssisYlYri hazır mYhsulun daha asan vY tеz rеallaşdırılmasını tYmin еtmYk mYqsYdlY malalanların sifarişlYri ilY YmtYYlik mYhsul istеhsal еdir. Bazarın tYlYbini daim izlYyYn, tYdqiq еdYn sifarişзilYr vY malalanlar ilin mьxtYlif mьddYtlYrindY sifariş еdilYn bu vY ya digYr mYmulat istеhsalının artırılması vY ya azaldılması tYkliflYrini irYli sьrьr. Bu halda istеhsal mьYssisYlYrinin arzu vY istYklYrindYn asılı оlmayaraq YmtYYlik mYhsul buraxılışının plan strukturunda dYyişikliklYr yaranır ki, bu da цz nцvbYsindY mYhsulun matеrialtutumuna tYsir gцstYrir.

Ayrı-ayrı mYhsul зеşidlYrinin matеrialtutumunu fYrqlYndiyinY gцrY mYmulat nцvlYri ьzrY hissYvi matеrialtutumunun dYyişilmYsi dY ьmumi matеrial tutumu sYviyyYsinY tYsir gцstYrir.

TYhlil zamanı YmtYYlik mYhsul buraxılışının strukturunun vY mYhsul зеşidlYri ьzrY hissYvi matеrialtutumunun plana nisbYtYn dYyişilmYsinin (birinci dYrYcYli amillYrin) ьmumi matеrial tutumuna tYsiri tYyin еdilir. Bunu aşaьıdakı analitik cYdvYldY vеrilYn mYlumatlardan aydın gцrmYk оlar.

1.