Mavzu: kataliz. Katalitik reaksiyalar

3.Katalizatorning maydalanganlik darajasi (dispersligi).
Katalizator donachalarining o’lchami kichraygan sari uning yuzasi ortib boradi, natijada uning aktivligi
ham oshadi. Boshqa tomondan, donachalar kichiklashgan sari reagentlarning diffuziyalanishi qiyinlasha
boradi, bu esa katalizator aktivligining kamayishiga sabab bo’ladi. Demak, optimal disperslikni topish
zarur.

---

Umuman katalizatorlarni zaxarlanishini 4ga bo’lishadi;
1.Qaytar zaxarlanishda zaxarlanib aktivligini yo’qotgan katalizatorni turli usullar bilan yana aktiv holga
keltirish mumkin.
Masalan, H
2
O
2
ni platina katalizator ishtirokida parchalash reakstiyasida CO zahardir. Bu zaxar ishtirokida
reaksiya oldin tez susayib so’ngra asta-sekin o’z-o’zidan yana tezlasha boshlaydi. Buning sababi H
2
O
2
ni
parchalanishidan xosil bo’lgan kislarodni CO ni SO
2
gacha oksidlashidir. CO
2
esa yomon adsorbilanadi va
CO
2
zaxar emas.
2.Qaytmas zaxarlanishda zaxarlangan katalizatorning aktivligini qaytadan tiklab bo’lmaydi. Masalan H
2
S,
RH
3
 gazlari ko’p katalizatorni qaytmas zaxarlaydi.
3.Ba’zan reagentdagi oz miqdor zaxar tasirida katalizator progessiv ravishda passivlanadi. Bu xil
zaxarlanish kummulativ yoki yig’ilib boradigan zaxarlanish deyiladi. Masalan, H
2
O
2
ni platina katalizator
ishtirokida parchalanishda katalizatorni yod shunday zaxarlaydi. Vaqt o’tishi bilan reaksiya tegligi
kamayib boradi.
4.Ba’zan, katalizatorning aktivligini kamaytiruvchi qo’shimchalar katalizator aktivligini kamaytirish bilan