Mavzu: kataliz. Katalitik reaksiyalar

orqali reaksiyalar tezligini oshirishni ko’rsatdi, ya’ni katalizatorlarning
reaksiyalar tezligini oshirishga asosiy sabab, katalizator ishtirokida reaksiya
aktivlanish energiyasining kamayishidir (yoki uning maydalanishidir).
Kataliz reaksiya bergan sohaga ko’ra gomogen va geterogen katalizlarga
bo’linadi. Gomogen katalizda reaksiya kirishuvchi moddalar va katalizator bir
xil fazoda bo’lsa; geterogen katalizda katalizatorboshqa fazoda bo’ladi va
kimyoviy reaksiya fazolar chegarasida boradi. qattiq holdagi katalizator va
reagentlar suyuq yoki gazsimon holiga amaliyotda ko’p uchraydi.

---

Katalizatorlar saqlovchanlik (selektivlik) xossasiga ega. Ya’ni hamma kimyoviy reaksiyalarning
tezlashtiradigan umumiy katalizator bo’lmaydi.
Katalizatorlarni selektivligidan, ya’ni ma’lum katalizatorgina tezlatadi. Reakstiya bir necha yo’nalishda
borishi mumkin bo’lsa, ma’lum katalizator ma’lum yo’nalishigina tezlatadi.
Katalizatorlarni selektivligidan, ya’ni ma’lum katalizatorning ma’lum reaksiyani yoki reaksiya
yo’nalishini tezlatishdan sanoatda keng foydalaniladi.
Katalizatorlar reaksiya muvozanatiga ta’sir etmaydi.
Katalizatorlarni qo’llash nazariy jihatdan chiqishi kerak bo’lgan mahsulot miqdorini qisqa vaqt ichida
olishga imkon beradi.
Katalizatorlar to’g’ri va teskari reaksiya tezliklarini bir xilda oshiradi ya’ni muvozanat konstanta
qiymati o’zgarmaydi.
Katalizatorlarni kimyoviy reaksiya tezligiga ta’sirini katalizatorlarning reaksiyani kamida biron bir
bosqichida aktivlangan kompleks hosil qilishda ishtiroki bilan tushuntiriladi. Shularni kimyoviy
o’zgarishlarning bir yoki bir necha bosqichda aktivlangan kompleks tarkibida bo’lib reaksiya tezligini
o’zgartiradigan va mahsulotlar tartibiga kirmaydigan moddalarga aytiladi-deb aytgan. Jarayon birin-