Мащмуд Няъяф оьлу Фятийев 5 май 1937-ъи илдя Жданов индики
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 məxsus yazdığı qəsidələrində o dövr ədəbiyyatına xas olan yüksək istedad göstərirdi. Eyni zamanda, vaxtilə lələlik etdiyi Üveysin taxt-taca sahib olması şairin hədsiz sevincinə səbəb olmuşdu. Qoca şair Üvesyin ona lazımi diqqət və qayğı göstərəcəyinə son dərəcə böyük ümid bəsləyir, maddi cəhətdən güzəranının yaxşılaşacağına, şahın onun ailəsinə yaxından kömək göstərəcəyinə inanır və sevinirdi. Sultan Üveysin hakimiyyətinin ilk illərində qələmə aldığı məşhur «Cəmşid və Xurşid» poemasında şair «Kitabın yazılma səbəbi» hissəsində bunu aydın göstərirdi. Sultan Üveys ona gözəl bir əsər yazmağı tələb etdikdə şair «əlli illik xidmətinin haqqını almaq üçün fürsətdən istifadə etmək» istəmişdir (100, 503). وﭽ ﺪﻡﺁ بﺎﻄﺧ ﻰﻝﺎﺣ ﻦﻳا وﮕﺒ ﻢﺷﻮه و ﻞﻘﻋ و ﺮﻜﻓ ﺪﻨﺘﺴﺏ ﺮﻤآ ﻢﺷ اﺮﻡ ﮔ ﺎﻴﻬﻡ ار ﺖﻝود ﻪآ بﺎﻳرد ﺖﻗ و نﺎﻤﻠﺳ ﺪﻨﺘﻓ ﺸﮔ بﺎﺒﺳا ت ﻖﺣ ىادا ﭙ ا ﺖﻤﻌﻧ ﻪﻝﺎﺳ ﻪﺠﻧ رﮔ راد ﺖﺹﺮﻓ بﺎﻳ رد سﻮه ى (99, 503) (Elə ki bu halda qulağıma xitab gəldi, huşum, fikrim, ağlım kəmər bağladılar (qulluğa hazır oldular). Mənə dedilər: Salman , vaxtdan istifadə et ki, dövlət qazanmağın vaxtıdır. Əgər əlli illik (yaxşılığın) nemətin haqqını almağa həvəsin varsa, fürsəti əldən vermə). Aydındır ki, şair sarayda bütün xidmət müddətini nəzərdə tutmuşdur. Belə ki, S.Savəci özünün 50 il sarayda xidmət etməsini (yaxud yaşamasını) 1362-ci ildə «Cəmşid və Xurşid» i yazarkən göstərirsə, deməli, onun sarayda 12-13 yaşlarından xidmətdə olmasını (yaxud yaşamasını) ehtimal etmək olar. S.Savəcinin əsərlərindən göründüyü üzrə, onun Bağdad 48 həyatında ən çox qarşılaşdığı problem ailəsini yanına köçürə bilməməsi və yaxud icazə alıb Azərbaycana gedə bilməməsi olmuşdur. Bu isə aldığı maaşın azlığından, imkansızlığından, bəlkə də yolun uzaqlığından da ola bilərdi. Bir-iki aylığa vətəni Savəyə getməyə icazə istəyən şairin xahişi xeyli müddət cavabsız qalır. Bəlkə də sarayda çox vaxtlar qəbullar zamanı Salmanın da iştirak etdiyindən Dilşad xatun bu məzuniyyətə tezliklə razılıq verilməsinə maneçilik törətmiş, bu isə Salmanın narazılığına səbəb olmuşdur. Özlərinə asan yolla hörmət qazanmaq istəyən saray xidmətçiləri yaranmış vəziyyətdən sui-istifadə edərək şairin etirazını Dilşad xatuna çatdırır, onu nüfuzdan salmağa bəhanə axtarır, narazı sözlərinə görə hətta onu məzəmmət də edirdilər. Salman: ﺪﻧا ﻩدﺮآ فﺬﺣ ﺮﺳز ﻰﺘﻋﺎﻤﺟ ﮕﻤ ﺖﻤﻌﻧ ناﺮﻔآ ﺖﺒﺴﻧ ﻩﺪﻨﺏ ﻪﺏ ر نﺎﻄﻠﺳ (85, 582) (Bəzi adamlar bəlkə də qərəz yolu ilə özlərindən söz düzəldir və məni sultanın nemətinə nankorluqda təqsirləndirirlər), – deyə dedi-qoduçulara etirazını bildirirdi. Salman hökmdarın qəzəbinə gəlməsin deyə, misal gətirdiyimiz bu qəsidəsində onun barəsində qərəzkarlıq edildiyinə sultani inandırmağa çalışırdı (85, 583). «Sizə duadan başqa dilimə bir söz gətirməmişəm, tərifdən başqa dilimdə və ürəyimdə heç nə olmayıb», – deyərək, başqa saray çəkişmələrindən özünü qorumaqdan başqa qeyri bir çıxış yolunu görə bilmirdi (85, 583). Şair həmin qəsidədə səmimiyyətlə qeyd edirdi ki, şahdan yeganə xahişi bir-iki aylığa ailəsini görmək, Azərbaycana getmək üçün icazə almağa nail ola bilmək cəhdidir. Salman özünə qarşı sarayda böhtan və iftiralardan yayılan dedi-qodulardan ehtyiat edirdi. O bilirdi ki, sarayda yayılan bu 49 kimi şayiələr ona baha başa gələ bilər. Odur ki, günahsızlığını sübut üçün bu qəsidəsində müqəddəs tanıdığı nə varsa, hamısına and içir, dönə-dönə təkrar edirdi ki, o, şahın bəxşişləri qarşısında həmişə xəcalətlidir, barəsində deyilənlər yalandır, çünki, o, şahın nemətilə yaşayır və dilinə onun haqqında tərif və duadan başqa söz gətirə bilməz. Şah isə (burada Dilşad xatun nəzərdə tutulur) Salmanın barəsində haqsızlıq edərək icazə istədikdə ona özündən söz düzəltdiyini, bəhanə axtardığını, nağıl danışdığını söyləyir, və s. (85, 584). Sultan Böyük Həsənin ölümündən sonra onun böyük oğlu Sultan Üveys taxt-taca sahib oldu. Savəci Sultan Üveysin taxta çıxması münasibətilə yazdığı bir qəsidəsində bu tarixi h.757-ci ilin rəcəb ayında (1357-ci il) olduğunu göstərmişdir (85, 544). Sultan Üveys 19 il hakimiyyət başında olmuşdur (1356-1375). Hakimiy-yətə gələn Sultan Üveys lələsi və müəllimi Salmana hörmət və ehtiram göstərmiş, imkan daxilində şairin arzu və istəklərini yerinə yetirmişdir. Nəhayət, Sultan Üveysdən icazə aldıqdan sonra, 1358-ci ildə Salman vətənə yola düşür. Yolun uzaqlığı, rabitə və nəqliyyat vasitələrinin əlverişsiz olmasından səfər zamanı zəifləmiş müsafir Savədə onu dərindən kədərləndirən mənzərə ilə üzləşir: ağır dağıdıcı feodal müharibə-lərindən, aclıq və yoxsulluqdan, vəbadan Savə əhalisi içərisində çoxlu tələfat olmuşdu, qıtlıq və yoxsulluqdan şairin vətəni Azərbaycan xarabazara çevrilmişdi. O, ürək ağrısı ilə bu mənzərəni seyr edərək dərd və qəm içərisində yazırdı ki, Savə elə bir şəhər idi ki, onun gövhər kimi bəhəri, İsa nəfəsli, ürəkaçan, ruh oxşayan havası, dirilik çeşməsinə bənzər suyu var idi. Həmdəmin qara zülfündən başqa pərişan olan, yarın ala gözlərindən savayı narahat yuxusu olan yox idi. Qərib adamlar belə, xumar gözlü nərgiz kimi gecəyarı hər tərəfdə arxayın yatardılar (85, 519). Lakin aclıq və vəbadan hər şey yerlə- yeksan oldu. «Rövzətüs-Səfa»nın müəllifi Mirxand və başqalarının məlumatına görə, hicrinin 771-ci ilində (1369- 50 1370-ci illər) (129, IV c., 191) təkcə Təbrizdə və onun ətrafında (Savə şəhəri Təbrizin ətrafı hesab oluna bilməzdi) yayılmış vəbadan 300 min nəfərə qədər insan tələf olmuşdu (129, IV c., 170). Salman Savəci də bu hadisəni yeri gəldikdə əsərlərində ürək ağrısı ilə təsvir edərək (76, 520) şair kədərini ifadə etmişdir: ﻰﺗﻮﻗ ﻰﺏ طﺮﻓ زا ﺺﺨﺷ ﻪآ ىﺪﺣ ﺎﺗ ﻂﺤﻗ وﭽ ﻊﻤﺷ رﺎﻜﺏ ىدﺮﺏ و ﺶﺗﺁ رد ﻰﺘﺧﻮﺳ ار دﻮﺧ ﻢﺴﺟ نز دور ىﺎه ﻪﻝﺎﻧ ىاﻮﻧﺮﺏ ﺐﺷ ﻪﻤه ﺐﺷ ﺮﺳ ءﻪﺳﺎآ زا ﺪﻴﺸﻜﻴﻡ ﺮهﻮﺷ نﻮﺧ ﭽ رﺎﻘﻋ نو ﺮﺳ قﻮﺷ زا مد ﺮه ﭙ ردﺎﻡ نﺎﺘﺳ ﮕﻴﻤ ﺖﻓر نﺎهد رد ﭙ ﻞﻔﻃ دﻮﻝﺁ نﻮﺧ نﺎﻜﻳ راﻮﺧﺮﻴﺷ ﺮﻴﻡ ﺮﻴﺸﻤﺷ ﺶﺗﺁ ز نﺎﺸﻳﺎآ راﺮﺷا نﺁ زا ﻩﺁ ﻚﻴﻜﻳ ﺪﻧﺮﻴﻡ ﻰﻡ و زوﺮﻡا ﺪﻨﻬﺟ ﻰﻡ ﭽ راﺮﺷ نو (85, 520) Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|