Magistratura məRKƏZİ” Əlyazması hüququnda
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
65 4 dəfə çox olduğu aşkarlanmışdır. Kəskin iyə malik fenol turşusunun tibbdə az miqdarda olmaq şərti ilə dezinfeksiya zamanı istifadə olunduğunu və fenol buxarı ilə nəfəs aldıqda selikli qişanı zədələndiyini, dəriyə təmas olduqda ağır yanıqlar əmələ gətirdiyini, qida yoluna düşdükdə isə qaraciyər və böyrəkləri zədələdiyini nəzərə alsaq, təhlükənin nəticələrini müəyyən etmək elə də çətin deyil. Azərbaycan sularına qarşı həyata keçirilən ekoloji terror siyasəti balıqçılıq sənayesinin də inkişafına mənfi təsir göstərir. Araz çayı üzərində Azərbaycan və İran İslam Respublikasının birlikdə inşa etdirdiyi Naxçıvan ərazisində yerləşən Araz su anbarı balıqçılıq sənayesində mühüm rol oynayır. Çirkli suların, tullantıların birbaşa olaraq Araz çayına axıdılması bu su hövzəsinin dərin hissələrində polisaprob 28 orqanizmlərin intensiv inkişafına səbəb olur. Ağır metallar və zəhərli maddələr isə qida vasitəsilə insanlarımızın orqanizmini zəhərləyir. Keçirilmiş monitoriqlər nəticəsində müəyyən olmuşdur ki, Ağstafaçay və Xramçay çayları Kür çayına qoşulduqdan sonra Kür sularında müxtəlif kimyəvi birləşmələrin, Oxçuçay Araz çayına birləşdikdən sonra isə Araz sularında ağır metalların miqdarı normadan 10-30 dəfə artıq olmuşdur. Mehri, Qacaran, Qafan və Dəstəkert dağ-mədən (metalsaflaşdırma) kombinatlarının yüz min tonlarla qatı turş suları, ağır metal duzları və başqa tullantıları Oxçuçayı hədsiz dərəcədə çirkləndirir. Ayrı-ayrı vaxtlarda suyun tərkibində misin miqdarı normadan 25-50 dəfə, fenolların miqdarı isə mütəmadi olaraq normadan 6-15 dəfə artıq olmuşdur. Alüminium, sink, manqan, titan və bismut çirkləndirici elementlərə Oxçuçayda daim rast gəlinir. 71 Bugün Ermənistanın nəinki Azərbaycan, bütün dünya ölkələrinin faciəsinə səbəb olacaq ən aktual ekoloji problemi “Metsamor AES”-in təhlükəli vəziyyətdə olmasıdır. Ermənistanın paytaxtı İrəvandan 40 km qərbdə yerləşən AES 1979-cu ildə istismara verilmişdir. 1988-ci ildə 25.000 insanın ölümü ilə nəticələnən Spitak 71 http://files.preslib.az/projects/azereco/az/eco_m2_8.pdf (son baxılma tarixi:18.12.2014) ___________________________ 28 Polisaprob su hövzələrinin dərin qatlarında yaşayan üzvi birləşmələrdir. 66 zəlzələsindən sonra stansiya fəaliyyətini dayandırmış, 1995-ci ildən beynəlxalq etirazlara baxmayaraq, fəaliyyətini bərpa etməklə yanaşı, ikinci reaktorunu da istehsala buraxmışdır. “Metsamor AES” Azərbaycan və Gürcüstan sərhədlərinə 120 km, İran 60 km, Türkiyədən isə 16 km uzaqlıqda yerləşir və real təhlükə mənbəyidir. Bu isə bir çox səbəblərlə bağlıdır: - 8 bal gücündə zəlzələyə hesablanaraq inşa edilmiş AES 9 bal gücündə zəlzələ riski olan seysmik ərazidə yerləşir. 72 - AES-də müasir AES-lərin heç birində istifadə edilməyən I nəsil VVER sovet reaktorunun quraşdırılmışdır ki, bu texnologiya da baş verəcək hər hansı qəzaya qarşı son dərərcədə zəifdir. - Hazırda dünyada beş növ atom reaktorundan istifadə edilir, lakin Metsamor AES-də fəaliyyət göstərən sulu qrafitli, kanallı reaktor təhlükəsizlik baxımından xeyli geri qaldığı üçün həmin beşliyə daxil edilmir. - Stansiyanın fəaliyyəti üçün lazımi uran Rusiyadan Ermənistana Cənubi Qafqaz hava yollarından istifadə ilə daşınır. Bu isə çox kiçik bir səhvin regionda II Xerosima faciəsinin yaşanması deməkdir. 73 Fəaliyyətinin ilk 10 ilində 150-dən çox qəzanın yaşandığı stansiyanın ətrafında hal-hazırda 5 tektonik çat var. Onlardan ən yaxını stansiyaya 500 m, digərləri isə 16 km və 34 km məsafədə yerləşir. O da nəzərə alınmalıdır ki, “Metsamor AES”- də baş verə biləcək hər hansı hadisə zamanı Azərbaycan hökumətinə evokuasiya üçün 24 saatdan da az vaxt qalacaq. 74 Yaşanacaq faciənin miqyası yalnız Azərbaycanı deyil, bütün Cənubi Qafqaz, Yaxın və Orta Şərq, Avropanın böyük hissəsini əhatə edəcəkdir. Problemin həlli istiqamətində Azərbaycan tərəfi AŞPA-da məsələ qaldırılmış və buraya təqdim olunması üçün qətnamə layihəsi hazırlanmışdır. Azərbaycan tərəfindən AŞPA-ya təklif olunmuş “Metsamor AES - Cənubi Qafqaz və Avropa 72 71 http://azecology.az/az/news/inthecountry/4487-metsamor-8-ballq-zlzly-hesablanb.html (son baxılma tarixi: 09.02.2015) 73 http://www.azadinform.az/news/a-92077.html (son baxılma tarixi:11.02.2015) 74 http://previous.publika.az/?id=8118 (son baxılma tarixi:13.02.2015) 67 üçün daimi təhlükə” adlı qətnamə layihəsi Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, İsveç, Norveç, Macarıstan, Yunanıstan, Slovakiya, Sloveniya, Bolqarıstan, Serbiya, San- Marino, Polşa, Andorra kimi 20 ölkədən 30 deputat tərəfindən imzalamışdır. Assambleya isə regionun və Avropanın bugünkü və gələcək təhlükəsizliyini nəzərə almış, “Metsamor” AES-in yerləşdiyi Ermənistanın stansiya ilə bağlı yerləşmə tələbləri və texniki şərtləri qarşılaya bilməməsi məsələsini vurğulayaraq aşağıdakıları tövsiyə etmişdir: - məsələ ilə bağlı təcili və ətraflı araşdırma aparmaq üçün xüsusi məruzəçinin təyin edilməsi; - müvafiq ixtisaslı parlamentarilərdən ibarət olan fakt araşdırıcı qrupun formalaşdırılması; - Ətraf Mühit, Kənd Təsərrüfatı, Yerli və Regional Məsələlər üzrə Komitədən, Hüquqi Məsələlər və İnsan Hüquqları üzrə Komitədən məsələ ilə bağlı tanınmış mütəxəssislərin iştirakı ilə dialoqun keçirilməsi üçün təcili bazanın formalaşdırılması. 75 Bundan başqa, Azərbaycan və Türkiyə dövlətləri dəfələrlə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə müraciət edərək, AES-in region üçün real təhlükə mənbəyi olduğunu bildirmişlər, lakin Ermənistan rəhbərliyi heç bir müraciəti nəzərə almamaqda davam edir. 2004-cü ildə isə Avropa İttifaqı “Metsamor AES”-in bütün bölgə üçün təhlükə olduğunu nəzərə alaraq, stansiyanı 2011-ci ildən gec olmayaraq bağlanmasını tələb etmiş, Ermənistanın enerji ehtiyaclarını ödəmək üçün isə 200 milyon avro verməyə hazır olduğunu bildirmişdir. Qarşı tərəfin 1 milyard avro tələbi səbəbindən razılaşma baş tutmadı. Buna qarşılıq olaraq, Ermənistan “Metsamor”-u 2016-cı ilədək, uzaq perspektivdə isə 2031-ci ilədək istifadə etmək niyyətində olduğunu gizlətmədi. Enerjiyə olan təlabatının 40%-ni bu AES vasitəsi 75 http://ganirapashayeva.com/2012/06/28/metsamor-atom-elektrik-stansiyasi-c%C9%99nubi-qafqaz- v%C9%99-avropa-ucun-daimi-t%C9%99hluk%C9%99-adli-q%C9%99tnam%C9%99-layih%C9%99si- aspa-nin-burosunda-v%C9%99-avropa-surasini/ (son baxılma tarixi:17.02.2015) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|