Magistratura məRKƏzi əlyazması hüququnda
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qazaxıstanın Xəhər dənizi sahilindəki əsas neft kəmərləri
38 kəməri nisbətən təhlükəsizdir və Xəzər regionu neftini ən qısa yolla Avropa bazarına çıxarmağa imkan yaradır. Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlarından yaxın illərdə böyük həcmdə neftin hasil olunacağını nəzərə alaraq 1999-cu ildə Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan Bakı- Tbilisi-Ceyhan marşurutu üzrə neft kəmərinin inşası haqda müqavilə imzaladılar. 2006-cı ildə işə salınmış bu neft kəmərinin uzunluğu 1730 km təşkil etmişdir. Onun 468 km-i Azərbaycan ərazisindən, 225 km Gürcüstandan və 1037 km-i Türkiyə ərazisindən keçərək, Aralıq dənizi sahilindəki Ceyhan limanına Azərbaycan neftini dünya bazarına çıxarılması imkanı yaratmışdır. Dəyəri 3,9 mlrd. dollara çatan bu kəmər vasitəsilə ildə 50 mln. ton neft Aralıq dənizi sahillərinə çatdırılacaq. Azərbaycan tərərəfi Xəzər dənizinin şərq sahillərindən böyük həcmdə neft qəbul edilməsi üçün mövcud infrastrukturda təkmilləşdirmə və yenidənqurma işləri aparmaqdadır. Məlum olduğu kimi, idxal nefti qəbul etmək üçün Azərbaycan sahilində üç Limandan istifadə olunur; bunlardan ikisi Səngəçalda, biri isə Dübəndidə yerləşir. Səngəçal terminalı Bakıdan 40 km cənub-qərbdə yerləşir. Terminala neft Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlarından uzunluğu 177 km olan sualtı neft borusu vasitəsilə gətirilir. Hazırda terminalda 4 iri rezervuar (çən) istifadə olunur. Hər bir rezervuarın həcmi 500 min barel neft təşkil edir. Dəniz yatağının mənimsənilməsinin birinci mərhələsinə uyğun olaraq hərəsi 800 min barel tutan daha iki rezervuarın tikilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Eyni zamanda, Azəri yatağından Səngəçal terminalına qədər daha bir sualtı neft kəməri salınacaqdır. Səngəçal terminalı dənizdən çıxarılan nefti topladıqdan sonra onu paylaşdıracaqdır. Terminala eyni zamanda Şahdəniz yatağından iki boru vasitəsilə qaz və kondensatın ötürülməsi də nəzərdə tutulmuşdur. Səngəçal terminalında böyük həcmdə karbohidrogen xammalı toplandığı üçün ətrat mühitin mühafizəsi məsələlərinə xüsusi fikir verilir. İlk növbədə, əlbəttə, terminalın təhlükəsizliyi 39 təmin edilməlidir və bu iş daim diqqət mərkəzindədir. Xəzər regionunda inşa edilən ən əhəmiyyətli boru xətlərindən biri Şahdəniz- Ərzurum qaz kəməridir. Şahdənizdən karbohidrogen xammalının Türkiyəyə ixrac edilməsi üçün 2001-ci ildə Azərbaycan və Türkiyə arasında müvafiq müqavilə imzalanmışdır. Müqaviləyə əsasən, Şahdəniz yatağından 178 mlrd. m 3 qaz və 34 mln. ton qaz kondensatının hasili nəzərdə tutulmuşdur. Yəni yataqdan ildə 6,6 mlrd. m
3 təbii qaz 15 il ərzində Türkiyəyə ixrac olunacaq. Şahdəniz layihəsinin həyata keçirilməsi üçün ilkin mərhələdə qoyulacaq 2,3 mlrd. ABŞ dolları investisiya bu yatağın tam gücdə istismar edilməsinə imkan yaratmışdır. Qaz kəmərinin bu istiqamətdə istismara verilməsi 2006-cı ilin sonunda baş tutulmuşdur. Şahdəniz-Ərzurum qaz kəməri Azərbaycan və Gürcüstan ərazilərində inşa edilmiş Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinə paralel tikilmişdir. Boru kəmərinin uzunluğu Azərbaycanda 442 km olduğu halda, Gürcüstanda 248 km təşkil edir. Boru kəmərinin diametri 42 düyümdür. Türkiyənin «Botaş» dövlət şirkəti tərəfindən maliyyələşdirilən boru kəmərinin dəyəri 900 mln. ABŞ dollarıdır. Maliyyələşdirmə vəsaitlərinin vaxtlı-vaxtında ayrılması qaz kəmərinin 2006-cı ilin sonuna qədər istifadəyə verilməsinə imkan yaratmışdır. Şahdəniz-Ərzurum qaz kəməri istismara verildikdən sonra yataqdan qaz hasilatının tədricən artırılması mümkün olmuşdur. Əgər 2007-ci ildə qaz hasilatı 4 mlrd. m
3 , 2008-ci ildə 5,8 mlrd. m 3 və 2009-cu ildə 7,3 mlrd. m 3 -ə çatmışdır. Layihənin birinci mərhələsinə uyğun olaraq qaz hasilatının həcmi yalnız 2011-ci ildə 8,5 mlrd. m 3 -ə çatdırılmışdır. Ümumiyyətlə, Şahdəniz-Ərzurum qaz kəmərinin tam gücü ilə istifadəsi ildə 16 mlrd. m 3 qazın nəqlini nəzərdə tutur. Xəzər dənizində neft daşımaların gələcəkdə artmasını nəzərə alaraq Azərbaycan Dövlət Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi Rusiyanın Nijni Novqorod şəhərindəki «Krasnoye Sormovo» zavoduna 4 neftdaşıyan tankerin inşasına sifariş vermişdir. Onlardan üçü («Heydər Əliyev», «Babək» və «Cəlil Məmmədquluzadə») artıq 40 istifadəyə verilmişdir. Orta hesabla hər bir tanker ildə 1 mln. ton neft daşımaq imkanına malikdir. Qazaxıstanın sahil ərazilərindən Rusiyaya uzanan əsas ixrac neft kəmərlərdən birincisi Atırau-Samara kəməri olmuşdur. Bu kəmərlə ildə 10 mln. tona çatdırılmışdır. Qazaxıstanda neft hasilatının intensiv inkişafı həm fəaliyyətdə olan boru kəmərlərinin gücünün artırılmasına səbəb olmuşdur, həm də yeni kəmərlərin inşasını zəruriləşdirmişdir. Qazaxıstanda çoxvektorlu boru kəmərlərinin inşası siyasəti 1992-ci ildə Xəzər boru kəməri konsorsiumunun yaradılması ilə başlandı. Bu müqavilə Qazaxıstan neftinin Qara dənizi sahillərinə çıxarılması məqsədi ilə Qazaxıstan, Rusiya və Oman hökumətləri arasında imzalanmışdır.
İstiqamət km mln.ton Uzen-Jetibay-Aktau 142 8 Uzen-Atırau-Samara 1300 15 Kalamkas-Karajanbaş-Aktau 62 15 Prorfa-Gülsarı 103 5 Tengiz-Atırau-Həştərxan Qroznı 678 30
2001-ci ildə istifadəyə verilmiş Tengiz-Novorossiysk marşrutu üzrə Xəzər boru kəməri konsorsiumu 10 mln. tondan çox neft ixrac etmişdir. Bu boru vasitəsilə 2003-cü ildə dünya bazarına 14,8 mln. ton neft ixrac edilmişdir. 2004-cü ildə neft icracı bu istiqamətdə 22,5 mln. tona çatmış və 2006-cı ildə bu göstərici 32 mln. tona qədər artacaqdır. Qazaxıstanın sahil ərazilərindən neft boru kəməri ilə yanaşı, dəniz nəqliyyatı vasitəsilə də ixrac edilir. Bununla əlaqədar limanların fəaliyyətinə xüsusi Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|