M. F. Axundov ad. Azərbaycan Milli Kitabxanası; tərt ed. S. Quliyeva; elmi red
Yüklə 233,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
6
dir. Azərbaycanda traxomanın sosial xəstəlik kimi ləğvi məhz Zərifə xanımın adı ilə bağlıdır. Görkəmli alim vərəm, şəkərli diabet və qlaukoma kimi xəstəliklər nəticəsində gözün zədələnmə xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi kimi ağrılı problemləri də tədqiq etmişdir. 1963-cü il də Zərifə Əliyeva “Oftalmologiya” ixtisası üzrə böyük elmi işçi, 1967-ci ildə Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrası- nın dosenti olmuş, 1969-cu ildə görmə orqanının peşə patologiya- sı laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1976-
cı ildə Zərifə Əliyeva gözün peşə xəstəlikləri problemi- ni tədqiq edərək “Azərbaycanın bəzi kimya sənayesi müəssisələri işçilərində görmə orqanının vəziyyəti” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək, tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi almış, 1977-ci ildə Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasının professoru vəzifəsinə seçilmişdir. 1977-ci ildə professor Zərifə Əliyevanın təklifi və təşəbbüsü ilə Bakıda ilk dəfə Ümumittifaq Oftalmoloqlar Cəmiyyəti İdarə Heyətinin plenumu keçirilmiş və Azərbaycanda görmə orqanının peşə patologiyasının öyrənilməsi üzrə ilk ixtisaslaşdırılmış elmi-tədqiqat laboratoriyasının yaradılması barədə təklifi irəli sürülmüşdür. 1979- cu ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Fiziologiya İnstitutunda Zərifə xanımın təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə yaradı- lan bu
laboratoriyada az intensivli zəhərli istehsal sahələrində görmə orqanına fizioloji, klinik, funksional, histoloji mexanizm- lərin təsirinin öyrənilməsi üzrə qiymətli tədqiqatlar aparılmışdır. El mi araşdırmalar nəticəsində Zərifə xanım Əliyeva “Şin istehsa- lında gözün peşə patologiyası”, “Xroniki yod intoksikasiyası ilə bağlı oftalmologiya”, “Yod sənayesində gözün peşə xəstəliyinin pro filaktikası” monoqrafiyalarını çap etdirmiş, bu əsərlər dünya- nın elmi ictimaiyyətinin etimadını qazanmışdır. 1981-
ci ildə oftalmologiyanın inkişafında yüksək xidmətləri- nə – görmə orqanının peşə patologiyası sahəsində apardığı elmi 7
tədqiqatlara görə professor Zərifə Əliyeva oftalmologiya sahəsin- də ən yüksək mükafata – SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının akademik M.İ.Averbax adına mükafatına layiq görülmüşdür. Zərifə xanım Əliyeva həmin mükafata layiq görülən ilk qadın- alimdir. Zərifə xanımın tədqiq etdiyi görmə orqanının virusla zədə- lənməsinə həsr olunmuş silsilə işləri də elmi ictimaiyyət tərəfin- dən maraqla qarşılanmışdır. Həmin elmi işlərin tətbiqi bir sıra xəstəliklərin differensial diaqnostikasını yaxşılaşdırmış, onların müalicəvi əhəmiyyətini yüksəltmişdir. Həkim-oftalmoloqlar üçün nəzərdə tutulmuş “Herpetik göz xəstəliyi”, “Ağır virus konyuk- tiv ləri” adlı dərs vəsaitləri məhz bu məsələlərə həsr olunmuşdur. Həmin dövrdə Zərifə xanım qlaukomanın etimologiyası, diaq
nostikası və müalicəsi məsələlərinə həsr olunmuş maraqlı tədqiqatlar aparmışdır. Gərgin və gərəkli tədqiqatlar nəticəsində o, bir sıra elmi məqalələr və iki monoqrafiya – “Gözün hidro- dinamik sisteminin anatomo- fizioloji xarakteristikası” və “Yaşla bağlı gözün əsəb yollarının dəyişməsi” monoqrafiyalarını çap etdir mişdir. Zərifə Əliyeva göz travmatizminin profilaktikası və onunla mübarizə imkanlarını da tədqiq etmişdir. Bir sıra əsərlərində göz trav masının ağır nəticələrinin cərrahi üsullarla müalicəsinə möv- cud m etodik yanaşmaları təhlil etmiş, bir sıra elmi tədqiqatlar apar mış, müalicə üsulları işləmişdir ki, bu da gözün və onun köməkçi aparatının travmatik zədələrinin müalicəsinin yaxın və uzaq nəticələrini yaxşılaşdırmağa imkan vermişdir. Göz xəstəlik- ləri klinikasında fizioterapevtik üsullardan istifadənin perspektiv- ləri də onun diqqətindən kənarda qalmamışdır. Zərifə xanım Əliyeva xəstəliyin diaqnostikasının yeni istiqa- mətdə inkişafını (gözün əlvan təbəqəsində dəyişikliyi, iridodiaq- nos tikanı) ilk dəfə tədqiq edən alimlərdəndir və bu mövzuya bir sıra elmi məqalələr həsr etmişdir. O, həkimlərin iş təcrübəsində əvəzolunmaz elmi vəsait hesab edilən “İridodiaqnostikanın əsas- 8
la rı”, “Terapevtik oftalmologiya” adlı əsərlərin həmmüəlliflərin- dən biridir. Zərifə Əliyeva gənc həkimlərin tərbiyəsinə, onların peşə fəaliyyəti ilə bağlı problemlərin öyrənilməsinə və həllinə xeyli zəhmət sərf etmiş, çoxsaylı məqalələri, çıxışları məhz bu məsələ- yə həsr olunmuşdur. Onun “Yüksək etimad” kitabı cəmiyyətdə həkimin şəxsiyyət kimi formalaşması prosesinə dəyərli töhfə vermişdir. Zərifə Əliyeva səhiyyədə kadr hazırlığı və həkimlərin ixtisasının təkmilləşdirilməsi sahəsində də səmərəli fəaliyyət göstərmiş, onun birbaşa rəhbərliyi altında cavan alimlərin və həkim-oftalmoloqların böyük bir nəsli yetişmişdir. Görkəmli alim 1983-cü ildə Azərbaycan Elmlər Akademiya- sının həqiqi üzvü seçilmişdir. Akademik Zərifə Əliyeva həmişə ictimai fəaliyyətlə məşğul olmuş, keçmiş SSRİ-nin Sülhü Müdafiə Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Sülhü Müdafiə Komitəsi sədrinin müavini, “Bilik” Cəmiyyəti İdarə Heyətinin və keçmiş İttifaqın Oftalmoloqlar Elmi Cəmiyyəti İdarə Heyətinin üzvü olmuşdur. Eyni zamanda “Oftal mologiya xəbərləri” (“Вестник офтальмологии”) jurnalı- nın redaksiya heyətinin üzvü idi. Zərifə xanım Əliyeva 1985-ci il aprel ayının 15-də Moskva şəhərində vəfat etmiş, 1994-cü ildə cənazəsi Moskvanın Novo- Deviçye qəbiristanlığından Bakıya gətirilərək Fəxri Xiyabanda d əfn edilmişdir. Bu böyük alim v ətən və xalq qarşısında göstərdiyi misilsiz xidmətlərə, çoxillik elmi-tədqiqat işlərinə görə orden və medallar- la təltif olunmuş, bir sıra müəssisələrə, məktəblərə, küçələrə, parklara adı verilmiş, Azərbaycanın “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Yüklə 233,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|