15. Istnienie i hierarchia wartości
|
2
|
Istnienie jako problem filozoficzny, sposób istnienia wartości i ich hierarchia; pojęcie aksjologii, poglądy na sposób istnienia wartości: subiektywizm, relatywizm, obiektywizm, absolutyzm aksjologiczny; wartości autoteliczne i instrumentalne; antywartości, wartość i godność osoby, poglądy na temat wartość Maxa Schelera i Romana Ingardena.
|
Kształtowanie wrażliwości moralnej
Rozpoznawanie wartości moralnych
Poznanie znaczenia podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Omawia stanowiska wobec pytania: jak istnieją wartości.
Wyróżnia wartości jako cechy bytów i jako idee normatywne.
Wyjaśnia znaczenie ontyczne wartości.
Definiuje aksjologię. Wyróżnia wartości autoteliczne, wartości instrumentalne oraz antywartości.
Wyjaśnia pojęcia wartość i godność osoby.
Prezentuje poglądy M. Schelera oraz R. Ingardena na temat wartości.
Wykorzystuje obserwacje i własne doświadczenia do rozważań na temat różnych sposobów istnienia wartości.
Wyszukuje istotne treści w tekście.
Formułuje sądy, argumentuje.
Umiejętnie posługuje się poznanymi pojęciami z zakresu omawianych zagadnień.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
problemowa
definiowanie pojęć
analiza SWOT
|
schemat ram tekstowych
formularze do zastosowanych metod
arkusz papieru
flamastry
|
|
16. Wartości – znaczenie pojęcia i zaburzenia w postrzeganiu wartości
|
1
|
Sposoby doświadczania wartości, wrażliwość aksjologiczna, uczucia wyższe w doświadczaniu wartości, zaburzenia postrzegania wartości: tzw. ślepota aksjologiczna, błędna hierarchizacja, resentyment.
|
Rozpoznawanie wartości moralnych
Poznanie znaczenia podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Analizuje przykłady ilustrujące różne sposoby doświadczania wartości. Rozważa przejawy postrzegania życia ludzkiego jako wartości.
Określa istotę poznania wartości. (Interpretuje założenia stanowiska personalistycznego). Wyjaśnia pojęcie wrażliwość aksjologiczna. Wskazuje i uzasadnia przykłady niewrażliwości aksjologicznej.
Omawia przykłady różnego typu zaburzeń postrzegania wartości, w tym resentymentu.
Analizuje współczesną rzeczywistość w kontekście omawianych zagadnień.
Wykorzystuje poznane pojęcia w prezentowaniu i uzasadnianiu poglądów.
Słucha innych uczestników dyskusji.
Stawia tezy, formułuje argumenty i wnioski.
|
problemowa
dyskusja
|
przykłady sytuacji stanowiących punkt wyjścia do dyskusji
|
|
17. Urzeczywistnianie wartości
|
1
|
Realizacja wartości jako sposób urzeczywistnienia hierarchii celów; dobro moralne w kontekście wcielania wartości postrzeganych jako wyższe.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej
Kształtowanie umiejętności dokonywania trafnej oceny moralnej podejmowanych działań w życiu jednostki i zbiorowości
Poznanie wybranych pojęć etycznych
|
Uczeń:
Omawia przykłady urzeczywistniania wartości (wykazuje związek hierarchizacji celów z wcielaniem wartości).
Wyjaśnia pojęcie obowiązek moralny i dowodzi związku tego pojęcia z wartościami. Określa pojęcie dobro moralne, podaje przykłady zaistnienia dobra moralnego (uzasadnia je).
Analizuje rzeczywistość w kontekście obecności i urzeczywistniania wartości.
Wyszukuje przykłady dobra moralnego.
Doskonali umiejętność słuchania i prezentowania poglądów, formułowania tez i argumentów.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
rozmowa kierowana
kolaż
prezentacja
|
materiały zgromadzone przez poszczególne zespoły (artykuły prasowe, notatki informacyjne fotografie)
arkusze papieru
klej
flamastry
|
|
18. „Problem wartości” – analiza tekstu J. Tischnera
|
2
|
Doświadczanie wartości w życiu codziennym, hierarchizacja wartości.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej
Kształtowanie umiejętności dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji w świetle wartości moralnych
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Analizuje tekst J. Tischnera, wskazuje tezę i argumenty. Podaje argumenty uzasadniające tezę. W rozważaniach na temat doświadczania i hierarchizacji wartości odwołuje się do przykładów z własnych doświadczeń i obserwacji.
Wyszukuje istotne treści w tekście.
Wykorzystuje poznane pojęcia dotyczące wartości w formułowanych wypowiedziach.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
rozmowa kierowana
praca z tekstem
|
podręcznik
|
|
5. Odpowiedzialność
|
19. Odpowiedzialność i jej rodzaje
|
1
|
Przeżycie odpowiedzialności, rodzaje odpowiedzialności; odpowiedzialność jako przymus i jako wezwanie; elementy warunkujące odpowiedzialność; ontyczny kontekst odpowiedzialności moralnej.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej; umiejętność lepszego poznania siebie
Kształtowanie umiejętności dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych i innych w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny
Znajomość podstawowych pojęć etycznych
|
Uczeń:
Interpretuje pojęcie odpowiedzialność. Wyróżnia różne typy odpowiedzialności (formalną, moralną i ontyczną). Omawia problem poczucia odpowiedzialności. Dostrzega wpływ różnych sytuacji życiowych na postawę nacechowaną odpowiedzialnością lub jej brakiem.
Rozważa kwestię obiektywności wartości i istnienia odpowiedzialności moralnej.
Analizuje własne poczucie odpowiedzialności (również w sytuacji zewnętrznego nacisku).
Rozważa własne przekonania moralne i konfrontuje je z prezentowanymi stanowiskami.
Słucha innych uczestników rozmowy. Prezentuje własne poglądy, stawia tezy, formułuje argumenty i wnioski.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
problemowa
studium przypadku
drzewko decyzyjne
|
przykłady sytuacji zawierających treści dotyczące omawianych zagadnień
arkusze papieru
flamastry
|
|
20. „(…) cokolwiek uczynię, zamieni się na zawsze w to, co uczyniłam” (W. Szymborska). Kiedy możemy być odpowiedzialni?
|
1
|
Warunki odpowiedzialności moralnej; pole odpowiedzialności, świadomość odpowiedzialności; wrażliwość aksjologiczna, sprawność moralna (cnota), dobra wola; odpowiedzialność za siebie i innych; bezsilność moralna, przyczyny braku odpowiedzialności, wychowanie i samowychowanie do odpowiedzialności.
|
Kształtowanie umiejętności dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych i innych w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą; przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Analizuje problem odpowiedzialności moralnej w kontekście zagrożonych wartości, omawia pozycję podmiotu odpowiedzialności, pojęcie pole odpowiedzialności w odniesieniu do codziennego życia.
Wyjaśnia znaczenie właściwego rozpoznawania wartości (zagrożonych). Rozważa przykłady bezsilności moralnej.
Określa znaczenie dobrej woli w zapobiegania złu, wyjaśnia pojęcie cnota moralna. Wskazuje przykłady, w których ujawniają się dobra wola i cnota moralna. Interpretuje samowychowanie jako formę realizacji „powołania do odpowiedzialności.
Analizuje własną postawę i możliwości.
Interpretuje omawiane zagadnienia, odnosząc się do własnych doświadczeń i obserwacji.
Doskonali umiejętności słuchania i prezentowania poglądów, formułowania tez i argumentów.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
rozmowa kierowana
metaplan
|
arkusze papieru
długopisy
|
|
21. „Teoria odpowiedzialności: podstawowe rozróżnienia” – analiza tekstu H. Jonasa
|
1
|
Odpowiedzialność za podjęte działania i ich skutki, chronienie wartości, obowiązek mocy; zależność odpowiedzialności od możliwości (mocy) podmiotu.
|
Kształtowanie umiejętności dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych oraz innych osób w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą; przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny
|
Uczeń:
Rozważa problem konsekwencji czynu w odniesieniu do ochrony wartości. Wskazuje i omawia przykłady wykazujące istnienie różnic w pojmowaniu odpowiedzialności za czyn a odpowiedzialności za rzeczywistość (wartości).
Interpretuje sformułowanie moc ponoszenia odpowiedzialności. Omawia je w odniesieniu do własnej osoby.
Analizuje tekst, wskazuje tezę.
Interpretuje omawiane zagadnienia w odniesieniu do współczesnej rzeczywistości.
Wyszukuje istotne treści w tekście.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
rozmowa kierowana
praca z tekstem
|
podręcznik
|
|
6. Niełatwo jest mówić o dobru
|
22. Obyczaj, moralność, etyka
|
2
|
Norma, obyczaje, prawo, moralność; amoralizm, rozwój moralny; moralność a etyka; etyka jako dziedzina filozofii; etyka normatywna i opisowa; psychologia i socjologia moralności.
|
Dokonywanie analizy i oceny działań i decyzji własnych oraz innych osób w kontekście wartości moralnych
Poznanie podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Definiuje pojęcia norma, obyczaj, amoralizm, rozważa je na wskazanych przykładach. Omawia wartości chronione przez wybrane obyczaje. Rozróżnia opis, ocenę, normę.
Wyjaśnia pojęcia etyka opisowa i normatywna.
Wykorzystuje poznane pojęcia do rozważania zagadnień dotyczących współczesnej rzeczywistości.
Słucha innych uczestników rozmowy. Prezentuje własne poglądy, stawia tezy, formułuje argumenty i wnioski.
|
sieć dyskusji
rozmowa kierowana
|
podręcznik
flamastry
arkusz papieru z narysowanym schematem sieci dyskusji
karta pracy
|
|
23. Ocenianie w wypowiedziach językowych
|
1
|
Podmiot moralny, ocena moralna; zdania opisowe i oceniające; podstawowe rodzaje sądów moralnych, sądy moralne w kontekście łatwości ich wydawania.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej
Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra od zła
Kształtowanie umiejętności dokonywania etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych i innych w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą; przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Rozróżnia zdania opisujące, oceniające, osądzające. Omawia problem świadomego osądu moralnego (dokonuje go w odniesieniu do przykładów konkretnych postaw i czynów). Posługuje się pojęciem podmiot moralny, określa cechy, jakimi podmiot moralny powinien się odznaczać, i warunki, jakie powinien spełniać. Omawia różnice między opisem, wyjaśnieniem i osądzeniem.
Redaguje i omawia wypowiedzi opisujące i oceniające.
Analizuje wybrane przepisy prawne w kontekście etycznym.
Formułuje opinie dotyczących zagadnień etycznych oparte na rzetelnej analizie rzeczywistości.
|
problemowa
dylematy
|
przykłady zdań opisowych i oceniających, sądów moralnych, przepisów prawnych
schemat ram tekstowych
taśma klejąca
|
|
24. „Co to wszystko znaczy?” (T. Nagel). Spór o realność powinności moralnej
|
1
|
Etyka jako dyscyplina filozoficzna, metaetyka; dobro a wartość, problem uzasadnienia powinności moralnej, uzasadnienie słuszności czynów, manipulacja, prawdziwość i fałszywość sądów etycznych, poglądy na możliwość wiedzy o dobru: kognitywizm i metaetyczny nonkognitywizm metaetyczny, naturalizm i antynaturalizm metaetyczny, intuicjonizm etyczny; byt a powinność.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej
Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra od zła
Dokonywanie trafnej oceny moralnej podejmowanych działań w życiu osobistym, w grupie, szkole, społeczności lokalnej
Podjęcie samokontroli i pracy nad sobą; przyjmowanie odpowiedzialności za słowa i czyny
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Zna pojęcia metaetyka, kognitywizm, nonkognitywizm metaetyczny, naturalizm i antynaturalizm metaetyczny, intuicjonizm. W rozważaniach wykorzystuje wybrane pojęcia.
Wskazuje przekonania moralne i odróżnia je od wiedzy moralnej.
Analizuje sposoby uzasadniania moralnego. Wyjaśnia pojęcie manipulacji w odniesieniu do omawianego problemu.
Wskazuje argumenty za przekonaniem o obiektywności powinności moralnej i przeciw niemu.
Rozważa kwestie obiektywności zakazów i nakazów moralnych oraz wartości logicznej prawdy lub fałszu.
Dostrzega związek między możliwością wiedzy o dobru i złu a wychowaniem moralnym.
Formułuje opinie na temat zagadnień dotyczących „sporu o realność powinności moralnej”: stawia tezy i formułuje argumenty.
Dba o jakość językową i merytoryczną własnych wypowiedzi.
|
sieć dyskusji
rozmowa kierowana
praca
z tekstem
wykład
|
arkusze papieru
flamastry
|
|
25. „Mała etyka” – analiza fragmentu tekstu L. Kołakowskiego
|
1
|
Etyka jako opis i analiza oraz jako określanie dobra i powinności; dobro instrumentalne a dobro samo w sobie; relacja między dobrem a słusznym zachowaniem; związek między tym, co ludzie czynią, a tym, co czynić należy; możliwość empirycznego uzasadnienia treści powinności moralnej.
|
Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra od zła
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Analizuje tekst L. Kołakowskiego. Wskazuje tezę tekstu, formułuje argumenty za jej przyjęciem i przeciw niej. Wyszukuje istotne treści w tekście.
Rozróżnia etykę normatywną i opisową, dowodzi różnic, wskazując odpowiednie przykłady. Analizuje pojęcia dobro instrumentalne i dobro samo w sobie oraz problem empirycznego uzasadnienia powinności.
Wykorzystuje poznane pojęcia w wypowiadanych opiniach o problemach moralnych.
Stawia tezy, formułuje argumenty.
Doskonali umiejętności słuchania i prezentowania własnych poglądów.
|
rozmowa kierowana
praca z tekstem
|
podręcznik
arkusze papieru
flamaster
|
|
7. Normy moralne a rozwój człowieka
|
26. Normy moralne a rozwój człowieka – struktura i rodzaje norm moralnych
|
2
|
Normy obyczajowe, prawne i moralne, przeżycie powinności moralnej, etyka heteronomiczna i etyka autonomiczna, normy moralne: struktura, typy, uzasadnienia i podział, normy moralne a wartości, normy subiektywistyczne i obiektywistyczne, kodeksy etyczne (w tym Dekalog), etyka zawodowa jako przykład wykorzystania etyki ogólnej w obszarze rzeczywistości; cel i znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
|
Kształtowanie rozpoznawania wartości moralnych oraz zdolności odróżniania dobra od zła
Dokonywanie etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych oraz innych osób w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Poznanie wybranych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Definiuje normę. Podaje przykłady norm obyczajowych, prawnych, moralnych. Wyróżnia normy moralne spośród norm postępowania. Omawia rolę, jaką odgrywają normy moralne w życiu społecznym. Analizuje poglądy na temat pochodzenia norm moralnych w etyce heteronomicznej i etyce autonomicznej. Omawia powody przestrzegania norm moralnych (nawyk, „intelektualna identyfikacja”, strach przed sankcjami). Omawia na przykładach związek między normą a wartością. Omawia dwa znaczenia obowiązywania normy moralnej. Rozróżnia normy tetyczne i teleologiczne.
Dostrzega związek prawa i moralności. Zna klasyfikację i kryteria podziału norm moralnych. Omawia konieczność znajomości i praktycznego hierarchizowania norm moralnych w życiu. Wyjaśnia pojęcie etyka zawodowa. Uzasadnia jej cel. Wskazuje i omawia przykład kodeksu etyki zawodowej. Zna i interpretuje Dekalog. Określa cel i wyjaśnia znaczenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Interpretuje poznane zagadnienia w odniesieniu do współczesnej rzeczywistości.
Stawia tezy, formułuje argumenty.
Słucha innych uczestników rozmowy.
|
wykład
„od kłębka do nitki”
rozmowa kierowana
|
schemat ćwiczenia do zastosowanej metody
|
|
27. Rozwój moralny człowieka
|
1
|
Rozwój moralny i jego etapy: anomia, heteronomia, socjonomia i autonomia moralna, spór na temat źródeł rozwoju moralnego (czynników wrodzonych i wpływów doświadczenia), niedorozwój, demoralizacja i upadek moralny, znaczenie zasad moralnych dla współżycia społecznego; intelekt a rozwój moralny – koncepcja Lawrence’a Kohlberga, znaczenie rozwoju emocjonalnego (w tym emocjonalnego nastawienia do świata), samowiedza i samoświadomość.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej; umiejętność lepszego poznania siebie i rozwijania własnej tożsamości
Dokonywanie etycznej analizy i oceny działań i decyzji własnych w świetle wartości moralnych i tworzenia hierarchii wartości
Poznanie wybranych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Dostrzega znaczenie rozwoju moralnego jako istotnej części rozwoju psychicznego.
Wyróżnia składniki rozwoju moralnego (poznawczy i behawioralny).
Omawia składniki rozwiniętej moralności.
Charakteryzuje etapy rozwoju moralnego.
Wyjaśnia spór na temat źródeł rozwoju moralnego.
Omawia przykłady niedorozwoju moralnego, demoralizacji i upadku moralnego.
Wyjaśnia wartość uczuć dla rozwoju moralnego.
Dokonuje autorefleksji w kontekście omawianych zagadnień.
Interpretuje poznane zagadnienia w odniesieniu do współczesnej rzeczywistości.
Doskonali umiejętności słuchania oraz prezentowania poglądów (stawianie tez, argumentowanie).
Wykorzystuje poznane pojęcia w dyskusji.
|
rozmowa kierowana
burza mózgów
sztuka streszczania
praca
z tekstem
|
karty indeksowe do metody sztuka streszczania
|
|
28. Dekalog zen – analiza tekstu
|
1
|
Pojęcie kodeksu moralnego, wskazania ładu i współistnienia Thich Nhat Hahna: ich rozumienie i znaczenie stosowania w życiu codziennym.
|
Rozwijanie wrażliwości moralnej
Kształtowanie umiejętności lepszego poznania siebie
Znajomość podstawowych pojęć i koncepcji etycznych
|
Uczeń:
Analizuje tekst. Wskazuje tezy i argumenty. Interpretuje treści przedstawione w tekście.
Wyjaśnia zasadność zaleceń moralnych w kontekście doświadczeń codziennego życia.
Przedstawia argumenty przemawiające za słusznością przedstawionych zasad oraz przeciw nim.
Porównuje tekst Dekalogu zen z chrześcijańskim dekalogiem.
Dostrzega związek między treścią tekstu i współczesną rzeczywistością.
Rozważa tezy zawarte w tekście w odniesieniu do własnych przekonań moralnych.
Dostrzega znaczenie budowania relacji ze światem w oparciu o wzajemny szacunek, zrozumienie i tolerancję.
Doskonali umiejętności słuchania oraz prezentowania poglądów, stawiania tez i uzasadniania.
|
graffiti
dyskusja
praca z tekstem
|
podręcznik
arkusze papieru
flamastry
|
|
Dział II AKTYWNE CZYTANIE DZIEDZICTWA ETYKI
8. W pogoni za cnotą
|
29. „Bezmyślnym życiem żyć człowiekowi nie warto” – w pogoni za cnotą – sofiści
|
1
|
Praktycyzm nauczania sofistów, Protagoras i jego homo-mensura, istota sofistycznego relatywizmu etycznego, podobieństwa między moralnością sofistów i współczesnymi przekonaniami moralnymi.
|
Znajomość pojęć i koncepcji etycznych
Rozpoznawanie wartości moralnych, odróżnianie dobra od zła |
