Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

36

Wbd^rrwhman m^wllim yerindwn dik at\ld\.

- Ba]a d^]m^rswn! Swn Kultu geri qaytarmaq istwywnlwrdwnswn, Davud! Wziz May\lov isw lap hw]wrat\

da adam elwmwk istwyir!..

Fwnwrin  i]\`\  a`aclar\n  aras\nda  oynay\b  yox  oldu.  Davud  g=zlwnilmwdwn  gwldiyi  kimi,

g=zlwnilmwdwn dw [\x\b getdi.

Dwyirmi stolun wtraf\na yenw s^kut [=kd^…

Kim  bilir, ne[w  il  bundan  wvvwl  belinin  bwndi  q\r\l\b  sallanan,  wtwklwri  yerlw  s^r^nwn  boz  ]inelin

i[indwn Kwrwm wmi wvwzindw bir iblis [\xd\ vw Zwlimxan, bu iblisin indiywdwk edib-tutduqlar\n\ sanki

indi g=rd^. G=rd^ ki, bu iblis swhwr-ax]am wyilw-wyilw, b^z^]w-b^z^]w Sabit May\lovun ota`\na girir,

“Qaraxana deynwn mwni [ox incitmwsin, ba]\na dolan\m, ay Sabit. Alt\ q\z onundu, swkkizi mwnim,

bir b=y^k k^flwt yiywsiywm. Qohum qohumun wtini yeywr, s^m^y^n^ [=lw atmaz, ba]\na dolan\m.

Qaraxan elw hwmi]w mwni aya`a verir. Wrbe]iklwrin i[indw h=rmwtim-zad\m qalmay\b. Deynwn, o`lun

yola  gwlsin,  ba]\na  dolan\m”  vw  sair,  bir  sicillwmw  s=z  ^y^d^b  t=k^r.  Sonra  swssiz  add\mlarla

otaqdan-ota`a ke[ir, Z^mr^d^ tap\r. “Wziz wmio`lunun wziz balas\, twkcw balas\, ba]\na dolan\m!” —

deyib ]inelini qolun-qoltu`unu e]wlwyir, Z^mr^d^n gah [iyinlwrindwn al-ya]\l par[alar sallan\r, gah

ba]\ndan  sa[aql\  ]al  yellwnir,  gah  da  qulaqlar\nda  s\r`a  titrwyir.  Dwli  Pwri  babas\n\n  ota`\nda,

bwdwnn^ma g^zg^n^n qaba`\nda dabanlar\ ^stw f\rlan\b, p\r\lt\l\ g=zlwrlw Zwlimxana bax\r: “Qaqa],

yax]\d\r? Necwdir, qaqa]?” Iblisin aybaay, ilbwil twkrar olunan, Zwlimxan\n ^rwyindw xo]agwlmwz bir

hiss  oyad\b  ke[wn  bu  hwrwkwtlwri  b^t^n  [\lpaql\`\  vw  iyrwncliyi  ilw  mwhz  indi  g=r^nd^.  “Torba

]inelin” qolun-qoltu`una d^rt^l^b [\xan kirli wl uzan\b Zwlimxan\n ^rwyini s\xd\. {ox tez ehtizaza

gwlwn cavan vw hwssas ^rwyi o barmaqlar\n aras\nda elw dwh]wtlw a`r\d\ ki, ilk anlarda Zwlimxan hwtta

=z^n^  itirdi.  M^wllimlwrin  yan\ndan  qay\danda,  gecwnin  bir  alwmindw  Z^mr^d^  oyatmaq  fikrinw

d^]d^.

Narahatl\q belw ba]land\. Vw elw g^clwndi ki, o, swhwrw qwdwr [imir elwmwdwn, siqaretini i]\ldada-

i]\ldada otaqlar\n a[\q qap\lar\ aras\nda gwzindi, az\ be]-alt\ kwrw Z^mr^d^n [arpay\s\na yax\nla]\b,

qay\td\. Dan yeri s=k^l^b, qaranl\q evdw avadanl\q se[ilmwyw ba]layanda isw, hwywtw d^]^b, baban\n

[oxdan belinw ywhwr qoyulmayan kwhwrini ywhwrlwdi. Zwlimxan\n lap ilk gwnclikdwn bwzwn swhwrw

qwdwr  yatmay\b  siqaret  [wkw-[wkw,  asta,  swssiz  add\mlarla  gwzinmwsinw,  hwlw  g=ydw  ulduzlar

s=k^lmwmi], qu]lar civildw]mwyw ba]lamam\], oba]dan\n dwrin swssizliyindw me]wyw yollanmas\na

evdw  ham\  al\]m\]d\.  Onun  qeyri-adi  hwrwkwtlwri  he[  kwsi  twwcc^blwndirmir,  wksinw,  sevindirirdi.

“Qaqa] fikirlw]ir. Qaqa] yaz\ yazacaq” — deyw k^ncdw-bucaqda p\[\lda]\rd\lar. Qaraxandan, Swriyyw

bac\dan tutmu], ki[ik q\za qwdwr c\nq\rlar\n\ [wkmwdwn onun siqaretinin i]\lt\s\n\ izlwyirdilwr. Bu

gecwdwki  hwrwkwtlwrini dw,  ywqin  ki,  eyni  xo]  arzu,  istwklw  dolu,  g^l^mswr  g=zlwrlw  izlwdilwr.  Bu

hwrwkwtlwrdw ancaq bir cwhwt — qaqa]\n hwrdwn Z^mr^d^n [arpay\s\na yax\nla]mas\ xo]agwlmwz ola

bilwrdi. Lakin necw deywrlwr, bir Zwlimxan =z^, bir dw Allah\ bilirdi ki, hwmin “cwhwt” onun a`l\na da

gwlmirdi. Bws nw d^]^n^rd^? Wslinw baxsan, bu gwrgin narahatl\q saatlar\nda Zwlimxan\n beynindw

ayd\n fikir doland\`\n\ deswk d^zg^n olmaz. Ayd\n fikirdwn [ox, bu saatlarda Zwlimxan m^xtwlif,

g^cl^ twwss^ratlarla ya]ay\rd\. Kwrwm wminin “torba ]inelinin” alt\ndan s\yr\l\b [\xan a`dwstw xwncwr

erkwyin bo`az\na [wkilir, q\z\l qan fwvvarw vurur, bu`lana-bu`lana ax\b g=llwnirdi. Qay\nlar a`\z-

a`\za  verib  x\s\nla]\r,  p\qhap\q  g^l^]^rd^lwr:  “Ya]as\n Qar`\dal\m\z, =z qar`\dal\s\ynan!.. Ya]as\n

---

37

Wziz m^wllim =z yolda]l\q mwhkwmwsiynwn!” M^wllimlwr Wziz wmini ortal\`a al\b dan\]d\qca dan\]\r,

qurtarmaq  bilmirdilwr.  Wziz  wmi  indi  art\q  Zwlimxana  tamamilw  anla]\lmaz  g=r^nwn  bir  sakitliklw

dinlwyir, “swbr elwyin, m^wllimlwr, swbr elwyin. Hw]wrat da canl\d\r. Swbr elwyin. Hw]wrat\ birdwn-birw

twrbiyw  elwmwk  olmaz”,  —  deyirdi,  Zwlimxanda  isw  daha  swbr,  twmkin  deyilwn  ]ey  qalmam\]d\.

Wvvwlki  Zwlimxan\  onun  yaln\z  asta  add\mlar\,  siqaretinin  gec-gec,  amma  bwrk  s^m^r^b  dwrin

q^llab vurmas\ xat\rlad\rd\. &rwyinw daman damm\]d\, elw buna g=rw dw gwrgin narahatl\q ke[irirdi.

Elw bunw g=rw dw swhwrin a[\lma`\n\ g=zlwmwyib atland\.

G=y^n ^z^ ayd\nla]ma`a ba]lasa da, a`aclar\n alt\ hwlw dw z^lmwt kimi idi.

Zwlimxan qar]\s\nda ancaq bir c^t qar`\twk [at\lm\] qulaq se[ir, bir dw swhwrin swrt ayaz\nda kwhwrin

ha[alan\b sa`a-sola vuran twpwrli nwfwsinin g=r^rd^. Qulaqlar\ dibindwki arams\z v\y\lt\ anbaan gah

azal\r, gah g^clwnirdi. V\y\lt\ g^clwnwndw kwhwrin yeri d=ywclwywn ayaqlar\n\n tarrap-tarrap swslwrin

tamam  kwsilir  vw  bu  vaxt  elw  bil  o,  qaranl\q  vw  dibsiz  bir  dwrw  ^zwrindw  u[urdu.  Bu  dwrwnin

qaranl\`\nda swmti-sora`\ itirib yolu azmaq, g^nbatana ^z tutdu`un halda gedib g^ndo`ana [\xmaq

da  ola  bilwrdi.  Lakin  me]wdw  do`ulub  me]wdw  dw  boya-ba]a  [atm\],  hwr  bir  a`ac\n,  kolun  ]wkli

g=zlwrindw hwkk olunmu] bu ziyal\ s^varinin xwyal\nda minbir yol-rizli, minbir ]wrti i]arwli bir xwritw

vard\.  Hwmin  xwritwyw  kwhwr dw  bwlwd  idi.  Onlar  bilirdilwr  ki,  twxminwn  yar\m  saat  da  getdikdwn

sonra  bu  dar  araba  yolu  ke[ilmwz  bir  cwngwlliyin  s=ykwnwcwyi  ilw  sa`a  burulacaq,  wkilmw  pal\d

me]wliyinw girwcwkdir.

Bu yol d^z on il bundan wvvwl sal\nm\]d\.

O  vaxt  burda  nw  me]w twswrr^fat idarwsi, nw dw indi Pwri g=l^n^n sahilindw cwrgwlwnmi] tikintilwr

vard\.  Baban\n  ba][\l\q  elwdiyi  me]w[ilwr  qon]u  rayonun  me]w  idarwsinw  bax\rd\lar.  Zwlimxan\n

^zwrindw m^xtwlif twbiwt l=vhwlwri c\zd\`\, rwngli karanda]larla g^l-[i[wk [wkdiyi idarw blanklar\n\n

ba]\nda rusca “Beyuktalinskoye lesni[estvo” yaz\l\rd\. Haman “lesni[estvo” vaxtlar\nda d^zwldilmi]

fwhlw briqadas\ bu yolu salm\], vw B=y^ktalan\n on be] kilometrliyindwki wlli hektar a[\ql\q sahwdw

“kvadrat-yuva ^sulu” ilw pal\d wkmi]di.

“+z-=z^nw bitmi]” me]w i[indw me]w salmaq o zaman Zwlimxana m=c^zw kimi g=r^n^rd^. Onda

belw bir twswvv^r yarand\ ki, baban\n =z do`ma =vladlar\twk sevdiyi xan [inarlar, nwhwng pal\dlar,

topa-topa qara`aclar, ilbwil [i[wklwyib bar verwn g=ywmlwr, yem]wnlwr — ham\s\ torpaqdan =z-=z^nw

do`ulub, nw isw ali bir q^vvwnin q^drwtindwn yaran\b vw bu q^vvwnin yaratd\`\na he[ kws toxuna

bilmwz. Hardan bilwydi ki, hwtta ali q^vvwnin yaratd\`\n mwhv edwn q^vvwlwr dw var!

Yol  cwngwlliyw  yeti]wndw  birdwn  Zwlimxan  diksinib  ywhwrdw  dikwldi.  Wvvwllwr  burdan  ke[wndw  o,

qoynunda  illwrin  qalaq-qalaq  xwzwli,  [^r^nt^s^  yatan  cwngwllikdwn  kwhwrin  ayaq  swslwrinin,  hwtta

t=v]^y^n^n vw f\nx\rt\s\n\n wks-swdas\n\ e]idwrdi, cwngwlliyin r^tubwtli, il\q hwnirini duyard\. Indi

isw… Nw wks-swda, nw hwnir! Yolun sa`-solunda Zwlimxan\n ^z^nw dwh]wtli bir xwrabwliyin soyuq yeli

wsdi. Dwrhal hiss etdi ki, bu hwndwvwrdw a`ac-zad qalmay\b, torpaq soyuyub buza d=n^b. Bu hisslw

dw  kwhwrin  cilovunu  [wkdi,  ayazdan  ya]arm\]  g=zlwrini  silib  toranl\qda  wtrafa  baxd\.  Ka]  he[

gwlmwywydi, g=rmwywydi! Cwmi bir ne[w il wvvwl maral, c^y^r otla`\ say\lan, nwinki twkcw bir rayonun

camaat\n\n  sevdiyi,  hwtta  Moskvadan,  Bak\dan  qonaq  gwlwn  b=y^k-b=y^k  adamlar\n  twriflwdiyi,

---