INCOTERMS-2010
TÖVSİYƏ OLUNAN İSTİFADƏ QAYDALARI
Bəzən, xüsusi terminin preambulasında ondan hansı hallarda istifadə
olunması barədə məsləhət verilir. Bu, «Franko-daşıyıcı» («FCA») və
«Franko-göyərtədə» («FOB») terminləri arasında seçim zamanı xüsusilə
vacibdir. Təəssüf ki, tacirlər malı alıcının təyin etdiyi daşıyıcıya təhvil
verdikdən sonra riskləri satıcının öhdəsinə qoyan «Franko-göyərtədə»
(«FOB») terminindən istifadə edirlər. «Franko-göyərtədə» («FOB»)
terminindən yalnız mallar gəminin tutacağından ötürülməklə çatdırıldıqda
istifadə olunmalı, mal sonradan gəmiyə yüklənmək üçün daşıyıcıya təhvil
verildikdə, məsələn, mal konteynerlərə yığılmış və ya yük maşınlarına
yüklənmiş («roll-on» və ya «roll-off» (roll-on or roll off traffic) nəqliyyatı)
halda göndərildikdə isə, tətbiq edilməməlidir. Beləliklə, «Franko-göyərtədə»
(«FOB») termininin preambulasında tərəflərin malın gəmi tutaca- ğmdan
keçirilməklə çatdırılmasını arzulamadığı hallarda bu termindən istifadə
etməkdən çəkinmələri tövsiyə olunur.
Bəzən, tərəflər malın dəniz yolu ilə daşınması üçün istifadə olunan
terminləri daşımaların digər üsullarına səhvən tətbiq edirlər. Bu isə, satıcının
lazım olan daşınma sənədlərini (məsələn, yük qaiməsini, dəniz qaiməsini
yaxud onların elektron ekvivalentlərini) aliaya təqdim etmək üzrə
öhdəliklərini yerinə yetirməsində çətinliklər yarada bilər. Buna görə də, hər
bir terminin preambulasında onun bütün növ nəqliyyat vasitələrində yaxud
yalnız dəniz yolu ilə daşımalarda istifadə olunması barədə məlumat
verilmişdir.
27
INCOTERMS - 2010
EXW
«EXW» - EX WORKS
(... named place)
FRANKO-ZAVOD
(...göstərilmiş
yer)
Bu termindən daşımalar istənilən bir yaxud bir neçə müxtəlif nəqliyyat
növü ilə (multimodal) yerinə yetirildikdə, istifadə oluna bilər. Adətən, bu
termin daxili ticarətdə istifadə üçün daha münasibdir,
«EXW (...named place)» termini, satıcının malı öz ərazisində yaxud
razılaşdırılmış başqa yerdə (zavodda, fabrikdə, anbarda və s.) təhvil
verməklə çatdırıldığını ifadə edir. Satıcıdan malı nəqliyyat vasitəsinə
yükləmək, malın ölkəsindən çıxarılması üçün lazım olan gömrük
rəsmiləşdirmələrini yerinə yetirmək tələb edilmir.
Müqavilənin tərəflərinə malın çatdırılma yerindəki məntəqəni dəqiq
müəyyənləşdirmək, habelə həmin məntəqəyədək bütün xərclərin və risklərin
satıcının üzərinə düşdüyünü təsbit etmək tövsiyə olunur. Razılaşdırılmış
çatdırılma yerindəki məntəqədə malın qəbulu ilə əlaqədar bütün risklər və
xərclər alıcının üzərinə düşür.
«EXW»də satıcının öhdəlikləri minimumdur. Bu termindən aşağıdakı
səbəblərə görə ehtiyatla istifadə olunmalıdır:
a)
satıcı malın yüklənməsi əməliyyatını yerinə yetirməkdə faktiki üstün
mövqedə olduğu halda, onun bu cür öhdəliyi yoxdur. Satıcı malı nəqliyyat
vasitəsinə yükləyərsə, bunu alıcının xərcləri və riski hesabına edir. Satıcı
yükləmə əməliyyatını daha yaxşı yerinə yetirmək imkanına malik olduqda,
bu əməliyyatın onun xərcləri və riski hesabına yerinə yetirildiyini nəzərdə
tutan «FCA» terminindən istifadə daha münasibdir.
b)
satıcıdan malı «EXW» şərti ilə alıb, onu ixrac etmək niyyətində olan
alıcı bilməlidir ki, tələb olunan gömrük rəsmiləşdirmələri üzrə xərcləri özü
ödəməlidir və satıcı bu işdə ona yalnız yardım göstərə bilər. Buna görə də,
malın ixracı üzrə gömrük rəsmiləşməsini yerinə yetirə bilməyən alıcı «EXW»
terminindən istifadə etməkdən çəkinməlidir. Belə hallarda, «FCA»
terminindən istifadə olunmalıdır.
c)
malın ixracı ilə bağlı olan məlumatları satıcıya vermək üzrə alianm
öhdəliyi məhduddur. Amma bu məlumat satıcıya müxtəlif məqsədlər,
məsələn, vergiləri ödəmək yaxud hesabat üçün lazım ola bilər.
28
EXW
INCOTERMS - 2010
A. SATICININ OHDƏUKLƏRI
Al. Ümumi öhdəliklər
Satıcı, alqı-satqı müqaviləsinin şərtlərinə uyğun olaraq malı və
kommersiya hesab-qaiməsini (invoysu) yaxud malın bu müqaviləyə
uyğunluğunu təsdiq edən başqa sübutları alıcıya təqdim etməlidir.
Tərəflər arasında razılaşdırıldıqda yaxud ümumi hal kimi qəbul
edildikdə, Al-AlO bəndlərində göstərilən sənədlər ekvivalent elektron yazı
yaxud başqa prosedura şəklində ola bilər.
A2. Lisenziyalar, icazələr, təhlükəsizliyə nəzarət və başqa
rəsmiləşdirmələr
Tələb olunduqda, satıcı, alianm xahişinə əsasən, onun riskinə və xərci
hesabına ixrac lisenziyasını yaxud malın öz ölkəsindən çıxarılması üçün
başqa rəsmi icazəni almaqda hərtərəfli yardım göstərməlidir.
Lazımi hallarda, satıcı malın təhlükəsizliyinin yoxlanılması üçün zəruri
olan məlumatı alianın xahişi əsasında, onun riski və xərcləri hesabına
verməlidir.
A3. Daşma və stğorta müqavilələri
a)
Satianın daşıma müqaviləsinin bağlanması üzrə aha qarşısında
öhdəlikləri yoxdur.
b)
Satıcının sığorta müqaviləsinin bağlanması üzrə alıcı qarşısmda
öhdəlikləri yoxdur. Amma satıcı, alıcının xahişinə əsasən, onun riskinə və
xərci hesabına sığorta müqaviləsinin bağlanması üçün tələb olunan
məlumatları ona verməlidir.
A4. Maltn çatdmlmast
Satıcı, malı göstərilən göndərilmə yerindəki razılaşdırılmış məntəqədə
nəqliyyat vasitəsinə yükləmədən alıcının sərəncamına verməlidir.
Malın göndərildiyi yerdəki konkret məntəqə müəyyən edilmədikdə
yaxud bir neçə münasib məntəqə mövcud olduqda, qənaətbəxş hesab etdiyi
məntəqəni satianın özü seçə bilər. Satıcı malı razılaşdırılmış tarixdə yaxud
müddət ərzində çatdırmalıdır.
29