INCOTERMS - 2010
ticarət» kimi mücərrəd prinsiplər əsasında aparılmasını nəzərdə tutan
«ağlabatan» sözündənsə, «adi» sözündən istifadə olunması daha münasibdir.
Lakin bəzən «ağlabatan»ın nə olduğu barədə qərar qəbul etmək zərurəti
yarana bilər. Bu səbəblərdən, «Incoterms»də «ağlabatan» sözündənsə, «adi»
sözünə üstünlük verilmişdir.
«Öhdəliyi yoxdur» ifadəsi
«Satıcı etməlidir» və «Alıcı etməlidir» ifadələrindən görünür ki,
«Incoterms»də yalnız tərəflərin qarşılıqlı öhdəlikləri nəzərdən keçirilir.
«Öhdəliyi yoxdur» sözləri mətnə bir tərəfin digər tərəf qarşısında öhdəliyinin
olmadığını bildirmək üçün daxil edilmişdir. Beləliklə, müvafiq terminin A3
bəndinə əsasən satıcının daşınma müqaviləsini bağlamaq və dəyərini
ödəmək öhdəliyi göstərilmişdirsə, alıcının bu vəzifələrini ifadə edən B3
«Daşınma müqaviləsi» bəndində «öhdəlikləri yoxdur» ifadəsini görəcəyik.
Tərəflərin müvafiq bənd, məsələn, sığortalama üzrə öhdəliyi olmadıqda isə,
«öhdəliyi yoxdur» ifadəsi onlardan hər birinin öhdəliklərində əks
ediləcəkdir.
Bununla belə, qeyd edilməlidir ki, bir tərəfin digər tərəf qarşısında hər
hansı öhdəliyinin olmaması, onun bu vəzifəni yerinə yetirməkdə maraqlı
olmadığını göstərmir. Məsələn, «Dəyər və Fraxt» («CFR») termininin B3
bəndində alıcının satıcı qarşısında sığorta müqaviləsi bağlamaq öhdəliyinin
olmadığı göstərilsə də, aydındır ki, onun A3 bəndinə əsasən sığortalanmanı
təmin etmək öhdəliyi olmayan satıcı tərəfindən belə sığorta müqaviləsinin
bağlanmasında marağı vardır.
MAUN ÇATDIRILMASI
Ticarət təcrübəsində bu anlayışa birmənalı yanaşılmasa da, «Inco- terms
2010»da malın məhvi yaxud zədələnməsi riskinin satıcıdan alıcıya keçdiyi
anı bildirmək üçün istifadə edilir. Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, «lncoterms»də
«malın çatdırılması» anlayışı iki müxtəlif mənada istifadə edilir. Birincisi,
«Incoterms»in A4 bəndlərində göstərilən öhdəliklərin satıcı tərəfindən tam
yerinə yetirildiyi vaxtı müəyyənləşdirmək üçün; ikincisi, alıcının çatdırılmış
malı götürmək yaxud qəbul etmək üzrə «Incoterms»in B4 bəndlərində
göstərilən öhdəliklərini yerinə yetirməsi baxımından.
18
■' i» ? ?
INCOTERMS *2010
«Malın çatdırılması» anlayışından ikinci mənada istifadə olunması, alıcı
tərəfindən «C» qrupu terminlərinin şərtlərini qəbul edildiyini, yəni malı
çatdırdıqdan sonra satıcının öhdəliklərinin tam yerinə yetirildiyini, alıcının
isə, həmin malı qəbul etmək vəzifəsini bildirir. Göstərilən sonuncu öhdəlik
mal alıcı tərəfindən toplanılanadək yarana biləcək əlavə xərclərin qarşısını
almaq üçün vacibdir. Məsələn, «Dəyər və Fraxt» («CFR») və «Dəyər, Sığorta
və Fraxt» («GIF») müqavilələrinə əsasən, alıcı çatdırılmış malı qəbul etməli və
daşıyıcıdan təhvil almalıdır. Alıcı bunları etmək iqtidarında deyilsə, daşıyıcı
ilə daşınma müqaviləsi bağlamış satıcıya dəyən ziyanın əvəzini yaxud malı
daşıyıcıdan qəbul edənədək daşıyıcının boşdayanmalar nəticəsində yaranan
xərcini ödəməlidir.
«Alıcı çatdırılan malı qəbul etməlidir» ifadəsi bu mənada işlənil- dikdə,
alıcının malı alqı-satqı müqaviləsinə uyğun olaraq qəbul etdiyi deyil, yalnız
satıcının «C» terminlərinin A3 a) yarımbəndlərinə əsasən bağlamalı olduğu
daşınma müqaviləsi üzrə malı daşıyıcıya təhvil vermək öhdəliyinin yerinə
yetirildiyini qəbul etməsi kimi başa düşülməlidir. Belə ki, malı qəbul
etdikdən sonra alıcı onun alqı-satqı müqaviləsinin şərtlərinə uyğun
gəlmədiyini aşkar edərsə, alqı-satqı müqaviləsinə və tətbiq olunan hüquqa
əsaslanaraq, satıcıya qarşı hüquqi müdafiə vasitələrinə əl ata bilər; lakin bu
məsələlər «lncoterms»in çərçivəsindən kənardır.
Mal alıcınm sərəncamına konkret yerdə təhvil verildiyi hallarda,
«Incoterms 2000»də müvafiq olaraq «malın alıcının sərəncamına verilməsi»
(«placing the goods at the disposal of the buyer») ifadəsindən istifadə
olunmuşdur. Bu ifadə BMT-nın 1980-cı il «Malların Beynəlxalq Alqı-Sat- qısı
Müqavilələri haqqında Konvensiyası»nda istifadə olunmuş «malların
verilməsi» («handing over the goods») anlayışının ifadə etdiyi mənaya
malikdir.
XƏRCLƏR
Malın idxalına görə gömrük vergi və rüsumlannın ödənilməsi
öhdəliyində mal ölkəyə gətirildikdən sonra çəkilən «xərclər» dəqiq
müəyyənləşdirilməlidir. Malın ölkəyə gətirilməsi və idxalın gömrük
tənzimlənməsi ilə əlaqədar olan xərclər idxal qaydalarını tənzimləyən
təlimatlara müvafiqqay dada ödənilməlidir. Tərəflərinmalmidxalı ilə
əlaqədar öhdəsinə götürdüyü istənilən əlavə xərclər, məsələn, gömrük vergi
və
19
INCOTERMS - 2010
rüsumlarının ödənilməsi üzrə hesablaşmaların aparılması ilə bağlı olmayan
saxlanc xərcləri bu xərclərə daxil edilməməlidir. Öhdəliyi daşıyan tərəf işləri
bilavasitə özü yerinə yetirmirsə, gömrük brokerlərinə yaxud ekspeditorlara
ödənilən haqq bu xərclərə daxil edilə bilər.
GÖMRÜK HESABLAŞMALARI
«Gömrük hesablaşmaları» ifadəsi bir çox hallarda anlaşılmazlıq yaradır.
Buna görə də, malı ixrac yaxud idxal edən ölkələrin gömrükxa- nasından
keçirilməsi üzrə satıcının və alıcının öhdəliklərinə baxılarkən nəzərə
alınmalıdır ki, bu öhdəliklərə təkcə rüsumların və digər ödənişlərin deyil,
həmçinin inzibati məsələlərin həlli və hakimiyyət orqanlanna müvafiq
informasiyanın verilməsi xərcləri də daxildir.
Bundan başqa qeyd olunmalıdır ki, dünyanın bir çox ölkələrində,
məsələn, Avropa İttifaqına daxil olan ölkələrdə yaxud digər sərbəst ticarət
bölgələrində ixrac və ya idxal üzrə rüsum ödəmək öhdəlikləri və
məhdudiyyətlər aradan qaldırıldığına görə, mal üzrə gömrük vergi və
rüsumla- nnın və gömrük rəsmiləşdirilməsi xərclərinin bölüşdürülməsini
nəzərdə tutan terminlərdən istifadə olunması məqsədəuyğun deyil.
Gömrük proseduralarının yerinə yetirilməsi tələb edilmədiyi hallarda
ikimənalı təfsirin qarşısını almaq üçün «Incoterms»in A2 və B2, A6 və B6
bəndlərinə «mümkün olan yerdə» («where appiicable») sözləri əlavə
olunmuşdur.
Gömrük hesablaşmalan adətən, tərəflərin ölkələrində, gömrük vergi və
rüsumlarmın ödənildiyi yerdə onların özləri yaxud onlann admdan çıxış
edən şəxslər tərəfindən apanlmalıdır. Beləliklə, ixracatçı malm ixraa, idxalçı
isə, malm idxalı üzrə gömrük vergi və rüsumlannı ödəməlidir.
«Rüsum ödənilməklə çatdırılmışdır» («DDP») termininin adına - rüsum
ödənilməklə çatdırılmaya - müvafiq olaraq, satıcının malı alıcının ölkəsinə
idxal gömrük vergi və rüsumlan, habelə bununla əlaqədar olan istənilən
xərcləri ödəməyə razılıq verdiyi müəyyənləşdirilir,
MAL İLƏ BAĞU RİSKLƏR VƏ XƏRCLƏR
Satıcı malın çatdırılması üzrə öhdəliklərini yerinə yetirdikdən sonra
yükün itirilməsi yaxud zədələnməsi riski, habelə bununla əlaqədar yaranan
xərclərin ödənilməsi öhdəliyi alıcıya keçir.
20
Dostları ilə paylaş: |