Ingilis dilindən tərcümə edənlər
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
INCOTERMS-2010 «C» qrupunun terminlərinin «yüklənmə müqavilələri»nə aid olmasını göstərən mühüm əlamətlərdən biri də bu terminlər üzrə yerinə yetirilən ödənişlərdə sənədli akkreditivlərə üstünlük verilməsidir. Alqı-satqı müqaviləsinin tərəfləri arasında hesablaşmaların satıcının yük sənədlərini banka təhvil verməsi yolu ilə sənədli akkreditiv üzrə aparılması barədə razılaşma əldə olunması, satıcı üçün sənədli akkreditivdən istifadənin əsas məqsədi olan, sənədli akkreditiv ödənildikdən yaxud mal yüklənib göndərildikdən sonra risklərin və xərclərin alıcının öhdəsinə keçməsi marağı ilə uyğun gəlməyə bilər. Aydındır ki, fraxtı malın yüklənməz- dən əvvəl yaxud təyinat yerində («saxlanılmış fraxt») («freight collect») ödəməsindən asılı olmayaraq, daşınma müqaviləsi ilə bağlı xərc sahcı tərəfindən, malın yüklənməsi və çatdırılması zaman baş verən hadisələrlə bağlı yaranan əlavə xərclər isə, alıcı tərəfindən ödənilməlidir. Satıcı rüsumların, vergilərin və başqa xərclərin daxil edildiyi daşınma müqaviləsinin bağlanmasını təmin edirsə, bu xərclərin müqavilədə təsbit olunmuş məbləğ hüdudlarında ödənilməsi satıcının üzərinə düşür. İndi bu müddəa «C» qrupu terminlərinin A6 bəndlərində aydın ifadə olunmuşdur. Malın təyinat məntəqəsinə çatdırılması üçün aralıq məntəqələrdə bir nəqliyyat vasitəsindən digərinə boşaldılıb-yüklənməsini nəzərdə tutan daşınma müqavilələrində bununla əlaqədar olan xərclərin satıcı tərəfindən ödənildiyi göstərilir. Satıcının öhdəlikləri yalnız adi daşınma müqaviləsini bağlamaqla məhdudlaşdığma görə, gözlənilməz maneələrin (məsələn, buzlaşma, toqquşmalar, əmək münaqişələri, hökumətin qadağanları, müharibə yaxud hərbi iğtişaşlar) aradan qaldırılması məqsədilə daşıyıcı tərəfindən yerinə yetirilən boşaltma-yükləmə əməliyyatları üzrə əlavə xərclərin əvəzi alıcı tərəfindən ödənilməlidir. Bir sıra hallarda tərəflər alqı-satqı müqaviləsində malın daşınmasının, o cümlədən nəqliyyat vasitəsindən boşaldılma xərclərinin satıcı tərəfindən nə dərəcədə təmin edildiyirii tam aydınlaşdırmaq istəyir. Mallar mütəmadi gəmiçilik yolları ilə daşındıqda, bu xərclər fraxtın dəyərinə daxil edilsə də, çox vaxt alqı-satqı müqavilələrində daşımaların «nəqliyyat xəttinin şərtləri» (liner terms) əsasında həyata keçirildiyi göstərilir. Digər hallarda isə, «Dəyər və Fraxt» («CFR») yaxud «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CIF») göstərildikdən sonra «boşaldılmaqla» («landed»)
INCOTERMS-2010 əlavə olunur. Kifayət qədər aydınlıq gətirmədikdə və tərəflər arasında razılaşdırılmadıqda, habelə tətbiq olunan hüquq normalan yaxud ticarət adətləri ilə izah edilmədikdə, «C» qrupu terminlərində bu cür əlavələrin qısaldılmış şəkildə göstərilməsi məqsədəmüvafiq deyil. Belə ki, malın daşınması mərhələsində istənilən gecikmələrlə bağlı risklər alıcının üzərinə düşür və malı təyinat yerinə çatdırmaq üzrə satianın hər hansı öhdəliyi qəbul etməsi «C» qrupuna daxil olan terminlərin mahiyyətini dəyişmədən mümkün və məqsədəuyğun deyil. Müddətlərə dair hər bir öhdəlikdə malın yüklənmə və boşaldılma tarixinə istinad olunmalı, «yüklənmə (boşaldılma) ...gec olmayaraq» («shipment (dispatch) not later than...») qeydi apanimalıdır. Məsələn, düzgün istifadə edilmədikdə, «CFR Hamburq,... gec olmayaraq» («CFR Hamburg not later than...») razılaşması müxtəlif tərzdə təfsir oluna bilər. Tərəflər bu qeydi «malın Hamburqa razılaşdırılmış tarixdə çatdırılacağı» və beləliklə də, «yüklənmə» deyil, «çatdırılma» müqaviləsi kimi, həm də, «gözlənilməz hadisələr üzündən gecikmələr baş vermədikdə, razılaşdırılmış tarixədək Hamburqa normal vəziyyətdə çatdınimasını təmin edən müddətlərdə malın satıcı tərəfindən yüklənməsi» öhdəliyi kimi təfsir edə bilərlər. Bəzi hallarda kütləvi istehlak malları dəniz nəqliyyatı ilə daşındığı müddətdə üçüncü şəxsə satıla bilər və bu zaman müvafiq terminə «üzməkdə olan» («afloat») sözü əlavə olunmalıdır. «Dəyər və Fraxt» («CFR») və «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CİF») terminlərinə əsasən malın təsadüf nəticəsində məhvi yaxud zədələnməsi riski satıcıdan alıcıya keçsə də, bəzən onların təfsirində çətinliklər meydana çıxa bilər. Təfsirlərdən birinə görə, risklərin satıcı və alıcı arasında bölüşdürülməsinə münasibətdə «Dəyər və Fraxt» («CFR») və «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CIF») terminlərinin adi mənası qəbul olunur, bu isə, alqı-satqı müqaviləsi qüvvəyə mindikdən sonra bütün risklərin alıcıya keçməsi kimi başa düşülməlidir. Digər təfsirə əsasən, risklərin keçməsi məqamı müqavilənin bağlanması anı ilə üst-üstə düşür. Daşınma zamanı malın vəziyyətini adətən müəyyənləşdirmək mümkün olmadığına görə, sonuncu təfsir daha münasib hesab olunur. Bununla əlaqədar olaraq, BMT-nm 1980-ci il «Malların Beynəlxalq Alqı-satqısı Müqavilələri haqqında Konvensiya»- sının 68-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur ki, «daşınma müqaviləsini
INCOTERMS - 2010 təsdiq edən sənədləri təqdim etmiş daşıyıcıya təhvil verildiyi andan etibarən, yolda olarkən satılan mal üzrə riskləri alıcı öz üzərinə götürür». Lakin «alqı-satqı müqaviləsi bağlanılarkən malın itməsi yaxud zədələn- məsi barədə satıcının bildiyi və ya bilməyə borclu olduğu, amma alıcını xəbərdar etmədiyi» hallar bu qaydadan istisna edilir. Beləliklə, «üzməkdə olan» (afloat) sözü əlavə edilməklə istifadə olunan «Dəyər və Fraxt» («CFR») və «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CIF») terminlərinin təfsiri alqı-satqı müqaviləsinə tətbiq edilən qanunvericilikdən asılıdır. Buna görə də, həmin müqaviləyə tətbiq ediləcək qanunvericiliyi yaxud onun müəyyənləşdirilməsi qaydasını tərəflər arasında əvvəlcədən razılaşdırılması tövsiyə olunur. Onların arasında fikir ayrılığının qarşısını almaq məqsədilə, bu məsələnin alqı-satqı müqaviləsində əks etdirilməsi məqsədəmüvafiqdir. Təcrübədə tez-tez ənənəvi C & F (yaxud C və F (C and F), C+F) ifadəsindən istifadə olunur. Lakin tərəflər çox vaxt bu ifadəni «Dəyər və Fraxt» («CFR») termininin ekvivalenti kimi qiymətləndirir. Bağladıqları müqavilələrin təfsir olunmasında çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün tərəflər «Dəyər və Fraxt» «CFR») termininin bütün dünyada qəbul olunmuş vahid standart qısaldılması olan «CFR»
abreviaturasını dəqiqləşdirən «Incoterms»dən istifadə etməlidirlər. «Incoterms»in A8 bəndlərində satıcının «malın göndərildiyini sübut edən sənədləri alıcıya təqdim etməsinin» təmin olunmasına cəhd göstərilsə də, qeyd olunmalıdır ki, satıcı bu şərti «adi nəqliyyat sənədini» təqdim etməklə yerinə yetirir. «Daşınma haqqı ...dək ödənilmişdir» («CPT») və «Daşıma və Sığorta haqqı ...dək ödənilmişdir» («CIP») terminlərində bu, «adi nəqliyyat sənədi», «Dəyər və Fraxt» («CFR») və «Dəyər, Sığorta və Fraxt» («CIF») terminlərində isə, «yük sənədi» və ya «dəniz qaimə- si» olmalıdır. Nəqliyyat sənədləri «təmiz» («clean»), yəni malm yaxud onun qabının qüsurlu olmasını göstərən bəndlərsiz yaxud qeydlərsiz olmalıdır. Əgər sənəddə bu cür bəndlər və ya qeydlər mövcuddursa, sənəd «natəmiz» («unclean») kimi qiymətləndirilir və sənədli akkreditivlərlə aparılan əməliyyatlar zamanı bank tərəfindən qəbul edilmir. Adətən,
daşıyialar nəqliyyat sənədinin titul
vərəqindəki standartlaşdırılmış mətndə əks olunan məlumatların malgöndərənin tərtib etdiyi yük bəyannaməsində tam təfsilah ilə açıqlandığına və qeyd olunanla
Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|