İbtidai təhsilin məzmununun nəzəri-pedaqoji problemləri
İbtidai təhsilin məzmununun nəzəri-pedaqoji problemləri
Yüklə 2,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İbtidai təhsilin məzmununun nəzəri-pedaqoji problemləri
- Gülarə Balayeva
- 4. İbtidai təhsil hüququnun təmin olunması funksiyası
- 5. İbtidai təhsilin humanistləşdirilməsi funksiyası
İbtidai təhsilin məzmununun nəzəri-pedaqoji problemləri 107 Araşdırmalar göstərir ki, ibtidai təhsilin məzmununun bütün bu xüsusiyyətlərinin olması onun kriteriyalı qiymətləndirmə funksi- yası daşımasına imkan verir. Yeni məzmunda kriteriyalı qiymətləndirmə funksiyasının ol- masını aşağıdakı şərtlər daxilində təmin etmək mümkündür. Birinci, ibtidai təhsilin məzmununda şagirdlərin mənimsəyə- cəkləri bilik və fəaliyyətlər konkret olaraq ifadə edilməlidir. Gözlə- nilən nəticə formasında olan standartlar hər hansı səviyyəni ifadə et- məlidir. İkinci, məzmun standartları qiymətləndirmə standartlarına çevrilmə imkanını ehtiva etməlidir. Qiymətləndirmə ilə məşğul olanlar onu çox asanlıqla qiymətləndirmə standartlarına çevirə bil- məli və onun təlim prosesində istifadə olunmasını reallaşdırmaq mümkün olmalıdır. Məsələn: Məzmun standartı Qiymətləndirmə standartı Dialoji mətnlər qurur Mürəkkəb cümlələrdən istifadə etməklə dialoji mətnlər qurur Qabların tutumunu Ölçü vahidlərindən istifadə müqayisə edir edərək qabların tutumunu müqayisə edir Verilmiş nümunədə məzmun standartı qiymətləndirmə standartlarına çevrilmişdir. Məzmun standartlarından fərqli olaraq qiymətləndirmə standartlarındakı “mürəkkəb cümlələrdən istifadə etməklə”, “ölçü vahidlərindən istifadə edərək” ifadələri nailiyyəti ölçmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Həmin ifadələrə istinad etməklə qiymətləndirmə vasitələri hazırlamaq mümkündür. Göründüyü kimi, bu şərtlər daxilində məzmun standartları daha çevik və mütəhərrik xarakter daşıyır. Təhsilin hər hansı bir mərhələsində kriteriyalı qiymətləndirmə funksiyasını təzahür etdirə bilir. Gülarə Balayeva 108 Ənənəvi təhsil sistemində də qiymətləndirmə olmuşdur. Onun məzmunu tədris materiallarının tədrisinə həsr edilmişdir. Orada heç bir qiymətləndirmə kriteriyalarından istifadə edilmədiyindən qeyri-müəyyənliklər yaranmışdır. Qiymətləndirmə fəaliyyətində müşahidə olunan bu qeyri-müəyyənliyi ibtidai təhsilin məzmununda kriteriyalı qiymətləndirmə funksiyasını yaratmaqla aradan qaldırmaq mümkündür. Eyni zamanda təlimin məzmununu, tədris yükünü müəyyənləşdirərkən, müəllimlərin və təhsil müəssisələrinin attestasiyasını keçirərkən ona istinad etmək faydalıdır. 4. İbtidai təhsil hüququnun təmin olunması funksiyası İbtidai təhsil ümumi təhsilin pillələrindən biridir. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununa əsasən ibtidai təhsil səviyyəsi dördillikdir və I-IV sinifləri əhatə edir. Ümumi təhsilin hüquqi pillələrindən biri kimi onun özünəməxsus konkret məqsədləri, məzmunu vardır. İbtidai təhsil pilləsini başa vuran şagirdlər yeni konsepsiyaya uyğun olaraq xüsusi qaydada milli qiymətləndirmə mərhələsindən keçərək növbəti mərhələdə təhsilini davam etdirmək hüququ qazanırlar. İbtidai təhsil ilkin səviyyə olmaqla xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Savad təlimi, ilkin oxu və yazı bacarıqları, hesablama qabiliyyətləri bu mərhələdə yerinə yetirilir. Ümumi təhsilin digər səviyyələri ibtidai təhsilin məzmununa əsasən müəyyənləşdirilir. 5. İbtidai təhsilin humanistləşdirilməsi funksiyası İbtidai təhsilin məzmununun humanistləşdirilməsi funksiyası, ilk növbədə, təhsilin humanistləşdirilməsi anlayışına münasibət bildirilməsini tələb edir. Araşdırmalar onu göstərir ki, təhsilin humanistləşdirilməsi tarixi kateqoriyadır. Bəşəriyyət özünü inkişaf etdirmək üçün təhsil mexanizmini yaradanda çox məsul və ciddi bir addım ataraq əvəzsiz humanist bir yanaşmadan istifadə etmişdir. “Böyük didaktika”nın müəllifi Y.A.Komenski hələ öz zamanında “Sən ata kimi hərəkət etmirsənsə, müəllim kimi fəaliyyət göstərə bilməzsən” İbtidai təhsilin məzmununun nəzəri-pedaqoji problemləri 109 fikrini söyləyəndə də bu gün çox zəruri bir anlayış hesab edilən humanistləşdirmənin tarixi köklərinə, məqamlarına istinad etmişdir. Etiraf etməliyik ki, humanistləşdirmə bu günə qədər şagird şəxsiyyətinin bir subyekt kimi imkanlarına söykənməyib. Həmişə onu obyekt mövqeyində tanımaqla inzibati münasibətlərin hədəfinə çevrilib. Bu gün münasibətlər dəyişib. Şagird özünün imkanları ilə təhsilin fəal subyektiv mövqeyini qazanıb. Artıq humanistləşdirmə Azərbaycan təhsilinin prioritet prinsiplərindən birinə çevrilib. Xüsusən təhsil islahatında ona önəmli bir yer ayrılıb. Təhsil, mahiyyət etibarı ilə nə qədər humanist proses olsa da, inkişafımızın müasir mərhələsində şagirdi bir subyekt kimi qəbul etməklə özünün humanistləşdirmə modelini tamamlamış oldu. Azərbaycanın ümumtəhsil məktəblərində, xüsusən də ibtidai təhsil səviyyəsində humanistləşdirmənin tələblərinə əsasən şagird şəxsiyyətinin formalaşdırılması istiqamətində işlərə başlanıldı. Araşdırmalar onu göstərir ki, bu işləri necə gəldi aparmaq olmaz. Hökmən onun qaynaqlandığı bir mənbə olmalıdır. Təcrübələrə əsasən demək olar ki, bu mənbə təhsilin məzmunudur. Orada nəzərdə tutulmuş bilik və bacarıqlar, onların əsasında ümumiləşdirilmiş fəaliyyətlərdir. Məktəb təhsilinin məzmununun müəyyənləşdirilməsində həmin məsələlərə çox ciddi yanaşılmalıdır. Xüsusən ibtidai siniflərdə ona unikal bir mexanizm kimi baxılmalıdır. İlkin müşahidə və təcrübələr göstərir ki, ibtidai təhsil səviyyəsində şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun olmayan, marağını təmin etməyən, eləcə də praktik fəaliyyət prosesində tətbiq olunmayan təlim materiallarının minimuma endirilməsi, əvəzində müasir dövrün tələblərinə uyğun təlim materiallarına üstünlük veril- məsi məzmunun humanistləşdirilməsi funksiyasını qüvvətləndirir. İnteqrativ standartlar, fənlərə geniş yer verilməsi, onların bilavasitə şəxsiyyətin inkişafına yönəldilməsi də humanistləşdirmənin əlaməti kimi dəyərləndirilir. Yüklə 2,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|