I uşaq xəSTƏLİKLƏRİ kafedrasi tibb üzrə elmlər doktoru, professor S. M. Qasımova

68 

 

Peyvəndlərin  başlanma  vaxtını  pozan  zaman  sondakıları  sxemə  müvafiq 

olaraq Milli təqvim üzrə və preparatın tətbiqi qaydalarına görə aparırlar. 

BCJ. 1 ayda - infiltrat, 3 ayda - pustula, 6 ayda - qartmaq, 1 yaşda -  çapıq 1 sm-

dən  kiçik  olur.  Daha  yaxşı  immunitetin  alınması  -  çapığın  ölçüsünün    5-7  mm 

həddində olması hesab edilir. 

Mantu reaksiyasının qiymətləndirilməsi (72 saatdan sonra): 



 

Mənfi - iynə hiperemiyası 1-2 mm; 



 

Şübhəli - hiperemiya 2-4 mm; 



 

Müsbət papula - 5-16 mm uşaqlarda, 5-20 mm - böyüklərdə; 



 

Hiperergik papula - uşaqlarda 17 mm-dən az, 21 mm-dən az - böyüklərdə. 

Peyvəndə  əks  göstəriş  olmayan  daha  çox  rast  gəlinən  vəziyyətlər  yalançı  əks 

göstərişlər kimi cədvəldə göstərilmişdir. Bu siyahıya daxil olan bir sıra vəziyyətlər 

əks göstəriş deyil,  sadəcə peyvəndin aparılması üçün optimal dövr seçilməsini və 

növbəti medikamentoz korreksiya tələb edir. 

Profilaktik peyvəndin aparılması üçün yanlış əksgöstərişlərin siyahısı 

Cədvəl 6 

Vəziyyət 

Anamnezdə göstərişlər 

Perinatal ensefalopatiya 

Stabil nevrolgiya 

Anemiya 

Timus kölgəsinin böyüməsi 

Allergiya, astma, ekzema 

Anadangəlmə qüsurlar 

Disbakterioz 

Vaxtındanəvvəl doğulma 

Sepsis 

Hialin membranlar xəstəliyi 

Yenidoğulanların hemolitik xəstəliyi 

Ailədə peyvənd ediləndən sonra 

ağırlaşmalar 

Qohumlarda allergiya 

---

69 

 

Dəstək terapiyası 

Yerli istifadə olunan steroidlər 

Epilepsiya. Ailədə ani ölüm 

 

Profilaktik peyvəndlərin aparılması üçün tibbi əksgöstərişlərin siyahısı* 

Cədvəl 7 

Peyvənd 

Əksgöstərişlər 

Bütün peyvəndlər  Güclü reaksiya** və ya əvvəlki dozaya qarşı ağırlaşma 

Bütün canlı 

peyvəndlər 

İmmun defisit vəziyyətlər (ilkin), immunosupressiya, 

bədxassəli törəmələr, hamiləlik 

BCJ - peyvəndi 

Uşağın bədən kütləsi 2000 qr-dan az, kelloid çapıq - əvvəlki 

dozadan sonra 

Poliomielitə qarşı 

peyvənd 

Mütləq əksgöstərişlər yoxdur 

AGDT 

Sinir sisteminin proqressivləşən xəstəlikləri, anamnezdə afebril 

qicolmalar (AGDT əvəzinə ADT yeridirlər) 

ADT, ADT-M 

Mütləq əksgöstərişlər yoxdur 

JKB, JPV 

Aminqlikozidlərə qarşı ağır reaksiyalar. Yumurta ağına qarşı 

anafilaktik reaksiya 

 

*  Planlı  peyvənd  xəstəliyin  kəskin  əlamətlərinin  və  xroniki  xəstəliklərin 

kəskinləşməsinin  sona  çatmasına  qədər  ertələnir.  Ağır  olmayan  KRVİ,  kəskin 

bağırsaq  və  digər  xəstəliklər  zamanı  peyvəndlər  bədən  temperaturunun 

normalaşmasından dərhal sonra aparılır. 

---

70 

 

**  Kəskin  (güclü)  reaksiya  bədən  temperaturunun  40°C-dən  çox  qalxmasıdır. 

Peyvəndin  yeridilmə  yerində  -  şişkinlik,  8  sm-dən  çox  diametrdə  hiperemiya 

sahəsi.  Daim  peyvənddən  kənarlaşmaq  səbəbi  olan,  fəaliyyətdə  olan 

əksgöstərişlərə müvafiq patoloji vəziyyətlər nadir rast gəlinir, onların cəmi  tezliyi 

1%-ə çatmır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

71 

 

TƏNƏFFÜS ÜZVLƏRİ  

XƏSTƏLİKLƏRİNİN DİFFERENSİAL DİAQNOSTİKASI 

 

 

Klinik əlamətlər 

göstəricilər 

Bronchit 

Bronchiolit 

Pnevmoniya 

1 

Yaş 

1-3 yaş 

1 yaşa qədər 

1-6 yaş 

2 

Hərarət  >38° 

Subfebril 

1-2 gün 

3 gündən artıq 

3 

Toksikoz 

Yoxdur 

Qısa müddətli ola 

bilər 

Fəsadlaşmış 

formalarda həmişə 

4 

Bronx obstruktiv 

sindrom 

Nəzərə çarpır 

Nəzərə çarpır 

Yalnız atipik 

formalarda 

5 

Təngnəfəslik 

Ekspirator 

Ekspirator 

Qarışıq 

6 

Perkussiya 

Quru səsi 

Qutu səsi 

xatırlayan 

Küt səs yaxud 

lokal qısalmış 

7 

Auskultasiya 

Quru 

xırıltıların 

zənginliyi 

Diffuz xırda 

köpüklü yaş 

xırıltılar  quru 

xırıltılarla birgə 

Zəiflənmiş 

tənəffüs 

bronxotoniya  

lokal və yaş krepit 

xırıltılar 

8 

Qanın ümumi 

analizi 

Virus 

infeksiyalı 

xarakterli qan 

İltihab yönümlü 

dəyişikliklər 

Leykositoz 

>10x10

9

/l 

EÇS yüksək >15 

mm/s 

9 

Rentgenoqramma 

Emphizema, 

yüksək 

havalılıq 

Yüksək havalılıq 

bronx damar 

şəklinin 

güclənməsi 

fonunda 

Lokal infiltrat, 

morfoloji formaya 

uyğun 

 

 

 

---

72 

 

Pnevmoniya zamanı ürək damar pozulmalarının patogenetik  

A L Q O R İ T M İ  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qeyd:  

 Ağır 

  pnevmoniyalarda  miokardın  energetik-dinamik 

çatmamazlığı,  (Heqqlin  sindromu)  yaranır.  Ürək  əzələlərində  

və  damarlarda    degerativ  dəyişikliklər,  kapilyarların  keçidi 

yüsksəlir. 

 

Toksikoz və tənəffüs çatmamazlığı  

 

Kiçik qan dövranı arteriolların  spazmı  

 

Pulmonar hipertenziya  və ürəyin sağ bölməsinin artıq yüklənməsi  

 

Miokardın yığılma zəifliyi  

 

Periferik hemodinamikanın  pozulması  

 

Mikrosirkulyasiya pozulmaları  

 

---

73 

 

T E S T L Ə R 

 

1.

 

Kəskin    ev    pnevmoniyalarının    inkişafında    ən    çox    rast    gələn    etioloji  

faktor. 

   A) Pnevmokokk. 

   B) Stafilakokk. 

   C) Mikoplazma. 

   D) Xlamidia. 

   E) Göbələklər. 

 

2.

 

Aşağıdakılardan    hansı    kəskin    pnevmoniyanın    işçi    təsnifatında    verilən  

formalarına  aid  deyil.  

   A) Krupoz. 

   B) Ocaqlı. 

   C) Seqmentar. 

   D) Lobar. 

   E) İnterstisial. 

  

3.

 

Kəskin    pnevmoniya    zamanı      ağciyərlərin   perkussiyasında   perkutor   səs  

necə dəyişir? 

A) Zədələnmiş  seqment  üzərində perkutor  səs   məhdud  xarakterdə  

qısalır. 

   B) Güclənir. 

   C) Qutu  səsi  eşidilir. 

   D) Dəyişmir. 

   E) Ağciyərin  bütün  sahələrində  eyni  dərəcədə  qısalır. 

 

4.

 

Uşaqlarda  atipik  pnevmoniyaların  törədicilərinə  aiddir. 

    A) Mikoplazma  və  xlamidiyalar. 

    B) Streptokokklar. 

    C) Göbələklər. 

    D) Stafilakokklar. 

    E) Klepsiella  və  proteylər. 

 

5.

 

Aşağıdakılardan    hansı      mikoplazma    pnevmoniyalarını    pnevmokokk  

pnevmoniyasından  fərqləndirməyə    əsas  vermir?  

    A) Yüksək  hərarət. 

    B) Prosesin  payız  aylarında  rast  gəlməsi. 

    C) Dərinin  quru, qabıqlanmaya  meylli  olması. 

    D) Quru  konyuktivit. 

    E) Rg-də  qeyri- homogen  kölgəlik. 

 

 

---

74 

 

6.

 

Pnevmoniyanın  identifikasiyasında  əsas  rol  oynayan  müayinə  üsulu. 

    A) Rentgenoqrafiya. 

    B) Bronxoqrafiya. 

    C) Sitsintiqrafiya. 

    D) Fluoroqrafiya. 

    E) Qanın  ümumi  analizi. 

 

7.

 

Kəskin    pnevmoniya    zamanı    funksional    qan    dövranı    hansı    müayinə  

metodunun  köməyi  ilə  qiymətləndirilir? 

    A) Sitsintiqrafiya. 

    B) Spiroqrafiya. 

    C) Fluometriya. 

    D) Rentgenoqrafiya. 

    E) Bronxoskopiya. 

 

8.

 

 Kəskin    pnevmoniya    zamanı    istifadə    edilən    antibiotik    preparatın  

effekliyinə  şübhə  yaradır. 

    A) Yüksək  hərarətin 48  saatdan  sonra   saxlanması. 

    B) Ümumi  vəziyyət  və  iştahın  yaxşılaşması. 

    C) Təngənəfəsliyin  azalması. 

    D) Hərarətin  24-48  saatdan  sonra enməsi. 

    E) Rentgenoliji  müayinədə  müsbət  dinamika. 

 

9.

 

Ev  pnevmoniyaları  zamanı  ilk  seçim  antibiotik  preparatlarına  aiddir. 

   A) Penisillin  qrupu. 

   B) Sefalosporin qrupu. 

   C) Makrolidlər. 

   D) Aminoqlukozidlər. 

   E) Sulfaniamidlər. 

 

10.

 

Atipik  pnevmoniyalar  zamanı  ilk seçim  preparalarından  hesab  edilir. 

   A) Makrolidlər. 

   B) Sefalosporinlər. 

   C) Amoksasillin. 

   D) Aminoqlukozidlər. 

   E) Sulfaniamidlər. 

 

11.

 

Aşağıdakılardan  hansı  xronik  pnevmoniya  üçün  xarakter   deyil? 

   A) Ağciyərlərin  birtərəfli  distrofiyası. 

   B) Bronxların  deformasiyası. 

   C) Endobronxit. 

   D) Bronxoektaziya. 

   E) Falanqaların  təbil  çubuğu  şəklində  qalınlaşması. 

 

---

75 

 

 

12.

 

Pnevmoniya  zamanı  hansı  rentgenoloji  əlamət  ağciyər  vərəminə  şübhə  

haradır? 

    A) İltihab infiltrasiyasının  yuxarı  paylarda  lokalizasiyası. 

    B) İltihab infiltrasiyasının  aşağı  paylarda  lokalizasiyası. 

    C) Prosesin uzun  müddət  davam  etməsi. 

    D) Prosesin  birtərəfli  olması. 

    E) Antibakterial  müalicə  fonunda  müsbət  Rg- ji  dinamikanın  olmaması. 

 

13.

 

Uşaqlarda  kəskin  pnevmoniyanın  davam  etmə  müddəti  nə  qədərdir? 

    A) 6 həftəyə  qədər. 

    B) 2 həftə. 

    C) 2-4 ay. 

    D) 10  günə  qədər. 

    E) 4 aydan  yuxarı. 

 

 

14.

 

Uşaqlarda  aspirasion  pnevmoniyanın  başvermə  səbəbi  ola  bilməz? 

   A) Qida  borusunun  qısa  olması. 

   B) Traxeya-qida  borusu  fistulası. 

   C) İri  damarların anomaliyası. 

   D) Yumşaq  və  sərt  damağın  bitişməməsi. 

   E) Diafraqma  yırtığı. 

 

15.

 

Aşağıdakılardan    hansı    aspirasion    pnevmoniya    üçün    xarakter    klinik  

əlamət  hesab  edilmir?  

   A) Ağciyərlərdə  müxtəlif  kalibrli  xırıltılar. 

   B) Qidalanma  vaxtı  çeçəmə. 

   C) Qida  qəbulu  vaxtı  apnoye  tutmaları. 

   D) Qida  qəbulu  ilə  əlaqədar  olan  və   horizontal  vəziyyətdə  güclənən  

    öskürək.  

   E) Qida  qəbulundan  sonra  ağciyərlərdə  dəyişən  yayılmış  xırıltılar. 

 

16.

 

Kəskin  pnevmoniya  zamanı  qanda  hipoksiyanın  əsas  yaranma   səbəbi  

hesab  edilmir. 

    A) Eritrositlərin  sayının  azalması. 

    B) Ventilyasiyanın  pozulması. 

    C) Perfuziyanın  pozulması. 

    D) Diffuziyanın  membran  komponentinin  pozulması. 

    E) Funksional  qan  dövranının  pozulması. 

 

 

 

---

76 

 

17.

 

Kəskin  pnevmoniya  zamanı  ən  gec  bərpa  olunan  əlamət aşağıdakılardan  

hansıdır? 

   A) Ağciyərlərdə  funksional  qan  dövranı. 

   B) Klinik  əlamətlərin  itməsi. 

   C) Rentgenoloji  dəyişikliklər. 

   D) Perkutor  dəyişikliklər. 

   E) Auskultativ  dəyişikliklər. 

 

 

18.

 

Uşaqlarda  pnevmoniyanın  daha tez-tez  baş verməsinin  əsas  səbəbi  ola  

bilməz? 

    A) Bədən  çəkisinin  böyüklərlə  müqayisədə  az  olması. 

    B) Traxeya  və  iri  bronxların   qısa  və  mənfəzinin  geniş olması. 

    C) Bronxiolların  mənfəzinin  dar  olması  və  əzələ  elementlərinin  azlığı. 

    D) Mukosiliar  mexanizmin  çatışmazlığı. 

    E) Surfaktantın  miqdarının  azlığı. 

 

 

19.

 

Aşağıdakı  əlamətlərdən  hansı  kəskin  pnevmoniyadan  şübhələnməyə  əsas  

verir? 

    A) Hərarətin  3  gün  ərzində  38˚C-dən  yuxarı  olması. 

    B) Hərarətin  38˚C-dən  aşağı   olması  və  3 gündən  az  davam  etməsi. 

    C) Təngənəfəsliyin  olmaması. 

    D) Öskürəyin   səthi, quru  və  ağrısız  olması. 

    E) Perkutor  səsin  güclənməsi. 

 

20.

 

Aşağıdakı  əlamətləridən  hansı  kəskin  sadə  bronxiti   inkar edir? 

    A) Ağciyərlər  üzərində  xırdaqabarcıqlı  lokal  xırıltılar. 

    B) Hərarətin  38˚C-dən  aşağı   olması  və  3 gündən  az  davam  etməsi. 

    C) Perkutor  səsin  lokal  qısalması. 

    D) Tənəffüsdə  köməkçi  əzələlərin  iştirakı. 

    E) Aydın  nəzərə  çarpan  sianoz. 

 

 

 

Qeyd :   

 bütün testlərdə düzgün cavab A variantıdır 

 

 

 

 

 

 

---

77 

 

Ə D Ə B İ Y Y A T 

 

1.

 

Шабалов Н.П. Детские болезни // СПВ: Питер, 2010, 928 с. 

2.

 

Qarayeva S.Z. Uşaq xəstəlikləri/ Dərs vəsaiti. Bakı, 2014, 183 s.  

3.

 

Вялов С.С. // Нормы в педиатрии, Справочник, 6-е издание 11, Москва, 

Мед пресс форм, 2014, 187 с.  

4.

 

Руководство  по  клиническому  исследованию  ребенка.  Под  ред. 

Мокаровой –Архангельск : Издательский центр С.Г.М.У., 2002-277. 

5.

 

Veliev  P.  Pediatrics.  Diseasa  “Diseases  Tebib”  publishing  house  //  Baku, 

2002, p 259.  

6.

 

Qasımova  S.M.,  Quliyev  N.C.,  Əliyeva  Ü.Ə.  Uşaq  xəstəlikləri  (nəzəri 

biliklər və praktik vərdişlər). Dərslik. Bakı 2016, 660 s.