I e. n. Quliyev Tacəddin Fəzrəddin oğlu

Maliyyə  möhkəmliyini  xarakterizə  edən  göstəricilərdən  biri  də 

xüsusi manevr etmə əmsalıdır: 

 

xüsusi dövriyyə kapitalı 

xüsusi kapital 

Bu əmsal nə qədər yüksək olsa, ifırua üçün bir o qədər xeyrlidir. 

Qeyd edək ki, maliyyə möhkəmliyini xarakterizə edən göstəricilər- 

dən biri də alınmış kreditlərə görə faizlərin qaytaniması əmsalıdır: 

Xalis mənfəət + Vergilər -ı- faizlər 

 

Ödənilmiş faizlərin məbləği 

Bu əmsal onu göstərir ki,  firma faizləri  ödəmək üçün ildə neçə 

dəfə qazanc əldə edir. 

Burada  təhlilin  son  mərhələlərdən  birində  ümumilikdə  əmsallar 

vasitəsi  ilə  maliyyə  möhkəmliyinin  tendensiyasını  müəyyən 

etməkdən ibarətdir. 

Cədvəl 2. 

Əmsallar

 

İlin əvvəlinə

 

İlin sonuna

 

(4-2)

 

 

Hesablaşma

 

Göstəricinin

 

səviyyəsi

 

Hesablaşma

 

Göstəricinin

 

səviyyəsi

 

Kənarlaşma

 

A

 

1

 

2

 

3

 

4

 

5

 

1. Kı,, borc kapitalının 

ümumi kapitala nisboti

 

12500:54500

 

0,2

 

14500:94500

 

0,1

 

-0,1

 

2. K(,, borc kapitalının 

xüsusi kapitala nisbəti

 

12500:60000

 

0,2

 

14500:80000

 

0,1

 

-0,1

 

3. X xüsusi dövriyyə 

kapitalının manevretmə 

əmsalı

 

23500:60000

 

0,3

 

35500:80

 

000

 

0,4

 

+0,1

 

4. Xüsusi kapitalda əsas 

kapitalın payı

 

45000:80000

 

0,5

 

55000:80000

 

0,6

 

+0,1

 

19 

---

Fəsil 3. Müəssisənin ödəniş 

qabiliyyətinin təhlili 

1.

 

ödəniş qabiliyyətinin proqnozlaşdırılması 

Bazar  iqtisadiyyatının  əsas  tələblərindən  biri  də  müəssisə  və 

firmaların tədiyə qabiliyyətli olmasıdır. Əks təqdirdə firmanın ləğvi 

problemləri  ortaya  çıxır.  Beləliklə,  ödəniş  qabiliyyəti  dedikdə, 

firmanın  istehsal  və  kommersiya  fəaliyyətində  fasiləsizliyi  təmin 

etmək  üçün  və  cari  öhdəlikləri  (borcları)  ödəmək  üçün  vacib  olan 

nağd  vəsaitlərə  malik  olması  başa  düşülür.  Bu  baxımdan  ödəniş 

qabiliyyətinin proqnozlaşdırılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə 

ki, təhlil zamanı cari və perspektiv ödəniş qabiliyyəti öyrənilir. 

Qeyd edək ki, firma o zaman ödəniş qabiliyyətinə malik olur ki, 

tədiyə  vəsaitləri  təcili  öhdəliklərdən  (borclardan)  çox  olsun.  Qeyri 

ödəniş  qabiliyyəti  o  zaman  meydana  çıxır  ki,  firmanın  hesablaşma 

hesabında və sair hesablarda nağd pul vəsaitləri olmur. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  hesabat  dövrü  daxilində  cari  ödəniş 

qabiliyyətini  tədiyə  (ödəniş)  təqvimi  vasitəsilə  də  müəyyən  etmək 

olar. Ödəniş cədvəli analitik uçot məlumatları əsasında təşkil edilir, 

burada  həmçinin  bank  çıxarışlarından  da  istifadə  edilir.  Operativ 

qaydada  cari  ödəniş  qabiliyyətini  müəyyən  etmək  üçün  tədiyə 

vəsaitləri  və  təcili  borcları  (ödəniş  müddətləri  çatmış  borclar) 

haqqında çıxış inforaıasiyaya nəzər yetirək: 

1.

 

Mal göndərənlərə borc 

8037 

2.

 

Əmlakın sığortası üzrə borc 

216 

3.

 

Hesablaşma hesabında qalan vəsait 

765 

4.

 

Satışı başlamış qısamüddətli qiymətli kağızlar 

900 

5.

 

Yatırılmalı olan qısamüddətli bank kreditləri 

1125 

6.

 

Ödənilməsi elan edilmiş 

podratçı-tikinti təşkilatının hesabı 

450 

7.

 

Alıcıların hesabı 

8244 

8.

 

Ödəmək məqsədi ilə 

malgöndərənlərə verilmiş veksellər 

648 

9.

 

Satılmış əsas fondlardan əldə edilmiş vəsait 

1980 

20 

---

10.

 

Sair pul daxilolmaları 

180 

11.

 

Vergilor üzrə büdcəyə olan borclar 

2628 

12.

 

Müddəti çatmış əmək haqqı üzrə borclar 

3312 

13.

 

Artıq maddi qiymətlilərin satışından vəsait 

828 

14.

 

Əmək haqqı üzrə deponent borcları 

45 

15.

 

Kassada olan pul vəsaitinin qalığı 

153 

16.

 

Daxil olacaq debitor borcları 

756 

17.

 

Kecikmiş hesablar üzrə alıcıya daxil olanvəsait 819 

18.

 

Vergilərin köçürülməsi 

432 

4.

 

Ödəniş qabiliyyətinin təhlili 

Beləliklə, yuxarıdakı çıxış informasiyası vasitəsi ilə firmanın 

tədi- yə vəsaitlərini, təcili borclarını və tədiyə qabiliyyətini təhlil 

edək. 

Cədvəl 3. 

Todiyə vasaitlari

 

Məbləğ

 

/min

 

man/

 

Təcili öhdəliklər /borclar/

 

.Məbləğ

 

/min

 

man/

 

1. Mesab/lıesabıııda olan vosaitin qalığı

 

768

 

1. Əmlakın sığortası üzrə borc

 

216

 

2. Alıcıların hesabı

 

8244

 

2. Mal göndərənlərin hesabı

 

8037

 

3, Qiynıotli kağızlar

 

900

 

3. Qısamüddətli bank kreditlərinin yatırılması

 

1125

 

4. Əsas vəsaitlərin satışından da.xil olmalar

 

1980

 

4. Podratçı tikinti təşkilatın hesabının 

ödənilməsi

 

450

 

5. Sair pul daxil olmalar

 

180

 

5. Verilmiş veksellərin ödənilməsi

 

648

 

6. Materialların satışından daxil olmalar.

 

828

 

6. Büdcəyə borcların ödənilməsi

 

2628

 

7. Kassada nağd pul qalığı

 

153

 

7. Fəhlələrə əmək haqqı ödənilməsi

 

3312

 

8. Debitor borcların daxil olması.

 

756

 

8. Vergilərin köçürülməsi

 

432

 

9. Müddəti keçmiş debitor borclartnm 

1

 da.Kİl 

olması

 

 

9. Deponent üzrə borcların ödənilməsi

 

45

 

Cəmi: ! 14625

 

 

16893

 

, Təcili borcların tədiyə öhdəliklərindən çox olması 

fərqi (16 893-14625)

 

2268

 

 

Balans

 

16893 1 S 16893

 

21 

---