I e. n. Quliyev Tacəddin Fəzrəddin oğlu
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
Məlum olduğu kimi inflyasiya uçota və təhlilə iki cür təsir edir: birincisi - əmtəə qiymətlərinin tez-tez dəyişməsi vasitəsi ilə, ikincisi - valyutamı məzənnəsinin dəyişməsi vasitəsi ilə. Qeyd edək ki, infonnasiyanın yenidən qiymətləndirilməsinin iki üsulu var: 1- 2-
si dinamik qaydada Statistik qaydada eynidən qiymətləndirmə zamanı komektə işi hesabatın, məsələn, balansın tərtibi zamanı yerinə yetirilir. Tətbiqi yenidən qiymətləndimıəni etmək üçün sabit valyuta olaraq müarsir şəraitdə ABŞ dolları götÜRİlür. Bu zaman milli valyutanın (manatın) dollara nisbətdə məzənnəsinin dəyişməsi əmsalım tapırıq. Məsələn, tutaq ki, sizin fınna balans tərtib edərkən həmin ərəfədə milli valyutanın - manatın ABŞ dollarına nisbəti 4 500:1 təşkil edir, lakin bu nisbət hesabat dövrünün əvvəlində 4 000:1 olmuşdur. Burada dəyişmə əmsalı (4500:4000)=! ,1 təşkil edəcəkdir. Beləliklə son nəticədə aldığınız 1,1 əmsalını balansın yenidən qiymətlənmə- yə məruz qalan maddələrinə vursanız (əsas vəsaitlər, qeyri-maddi aktivlər), dəqiq infomıasiyam alacaqsınız. 3. Kapitalın formalaşmasının təhlili Kapitalın formalaşmasının təhlilində əsas məqsəd maliyyə riskini qiymətləndirməkdən ibarətdir. Bu prosesi həyata keçinmək və son nəticəyə nail olmaq üçün təhlil zamanı kapitalın mənbəyi, növləri üzrə tərkibi, etibarlılığı, özünün maliyyələşdirmə kimi məsələlər işıqlandırılmaldır. Bir halda ki, kapitalın formalaşmasının təhlili maliyyələşdirmə prosesilə sıx əlaqədaıiır onda yaxşı olardı ki, maliyyələşdinmənin aşağıdakı növləri ilə tanış olaq: -
cəlb olunmuş kapitalın fonnası; -
kapitalın mənşəyi; -
kapital sahiblərinin (təsisçilərin) hüquqi vəziyyəti. Cəlb olunmuş kapital formasına görə iki yerə bölünür: birincisi, pul vəsait şəklində; ikincisi - əmlak şəklində. Mülkiyyət formasına görə kapital iki cür maliyyələşdirilir: Xüsusi kapital və cəlb edilmiş - borc kapital hesabına. İndi isə birlikdə təsərrüfatçıhğın və yıxud 16
biznes fəaliyyətinin məhz daxili
mənbələr hesabına maliyyələşdirilməsi prosesinə və təhlilinə yaxından baxaq. Daxili mənbələrdən ən başlıcası bazar iqtisadiyyatı şəraitində məhsulların və əmtəələrin satışından əldə edilən ümumi gəlir təşkil edir. Əgər əldə olunan gəlir yalnız xərcləri ödəyirsə, bu zaman firma zərərsizlik nöqtəsinə yaxınlaşır. Əgər satışdan gəlir hesabına üstəlik mənfəət də əldə olunarsa, onda onun bir hissəsi kapital və cari xərclərin maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilər. Beləliklə, fımıanın özü tərəfindən qazanılmış mənfəət hesabına malijq/ələşdimıə özünü maliyyələşdimrə adlanır. Təhlil zamanı əsas məsələlərdən biri də məhz özünümaliyyə- ləşdirmənin səviyyəsinin öyrənilməsidir. Çünki özünümaliyyələş- dirmə firmanın maliyyə sabitliyinin indikatorlarından biridir. Beləliklə, özünümaliyyələşdirmə əmsalı aşağıdakı formula üzrə müəyyən edilir; K — özm
A + E,„- + T, + XDB,
burada: A - amortizasiya ayınTialarımn ınəbləği; E|,r - ehtiyat fondu; I, - yığım fondu; XDB( - xüsusi dövriyyə vəsaitlərinin fondu; İi„- kapital qoyuluşları (investisiya) Bu formuladan həmçinin özünümaliyyələşdimrənin mənbələri- ni açıq görmək olar. Əgər fınna cəlb edilmiş kapital hesabına maliyyələşirsə, onda həmin kapitalın dəyərinm müəyyən edilməsi problemi meydana çıxır. Bu da təhlil prosesinin aynca hissəsi kimi çıxış edir. Tııtaq ki, firma qısamüd- dətli kredit hesabına maliyyələşir. Bu zaman cəlb edilmiş kreditin dəyə-
ri belə hesablanır; D ^■^Ok
burada; D Q ,. - qısamüddətli kreditin dəyəri; %-lə; -/ors. laı^joi uruiuuıw^' ] F,„,, - alınmış ki'editə görə veril S B
17 Qeyd edək ki, uzunmüddətli kreditlərin mənbəyi kimi təkcə bank və maliyyə kampaniyalarından başqa obliqasiyalar, aksiyalar (səhmlər) və uzun müddətli öhtəliklər də çıxış edir. Firma və müəssisənin maliyyə möhkəmliyi çoxşaxəli anlayışdır. Maliyyə möhkəmliyi, hər şeydən əvvəl, fuTnanın maliyyə mü- təşəkkilliyini, öz vəsaitləri hesabına manevr etmə qabiliyyətini və eləcə də özünün istehsal potensialı hesabına əsas fəaliyyət növlərini yerinə yetirmək səviyyəsilə xarakterizə edilir. Təhlildən sonra maliyyə möhkəmliyinin qiymətləndirilməsi firmanın maliyyə imkanlarım müəyyən etməyə geniş imkan yaradır kr, bu da partnyor- lar (konkurentlər) üçün çox zəruri infonnasiya sayılır. Maliyyə möhkəmliyi hər şeydən əvvəl partnyorun etibarlılıq ki'iteriyasıdır. Onu müəyyən edilmiş göstəricilər sistemi xarakterizə edir ki, bunlara da aşağıdakılar aiddir; -
müstəqilliyinin xarici (cəlbedilmiş) vəsaitlərdən asılılığını xarakterizə edir;
-
dövriyyə vəsaitlərinin vəziyyətini xarakterizə edən göstəricilər; -
əsas fondların vəziyyətini xarakterizə edən göstəricilər; -
finnanm aldığı kreditlər üzrə faizləri ödəmə qabiliyyətini xarakterizə edən göstəricilər. Müxtəlif mövqelərdən kapitalın strukturunu xarakterizə edən göstəricilər aşağıdakı əmsallar vasitəsilə qiymətləndirilir: Kbi; K 1.2
Borc kapital(P^7/ -r PJll) Ümumi kapital (Xüs.kao + borc kap) Bu əmsal vasitəsi ilə kapitalın ümumi məbləğində borcun payını tapırıq. Əgər əmsal artan temp üzrə (Kbl >^l,2,3...n) inkişaf edirsə, bu 0 deməkdir ki, fımıa xarici maliyyə mənbələrindən çox asılıdır. Bu isə maliyyə müstəqilliyini zəiflətməsindən xəbər verir və of sinə (^ 1 . 2 ) = borc kapital Xüsusi kapital Bu əmsal onu göstərir ki, hər manatlıq xüsusi vəsaitin tə.'’ .ibində nə qədər cəlb edilmiş vəsait var. Əgər əmsal temp üzrə gec i ;sə, onda bu fınnanın pis maliyyə vəziyyəti ilə üzləşəcəyindən xəb ar verir. 1 8
Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|