H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diplomatik nümayəndəliklərin fəaliyyətinin tənzimlənməsində beynəlxalq hüquq və dövlətdaxili hüququn qarşılıqlı əlaqəsi.
4)
bütün qanuni vasitələrlə, qəbul edən dövlətdə olan şəraitin və hadisələrin öyrənilməsi və onlar barəsində öz hökumətinə məlumat verilməsi (informasiya funksiyası); 5)
münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi. Bunlardan əlavə, diplomatik nümayəndəliklər bəzi hallarda konsulluq funksiyaları da həyata keçirirlər; bu məqsədlə səfirliklərin və ya missiyaların tərkibində konsulluq şöbələri təsis olunur. Səfirliklər Konsulluq idarələri (və ya daimi missiyalar) kimi konsulluqlar da dövləti onun sərhədlərindən kənarda təmsil edən daimi nümayəndəliklərdir. Lakin konsulluqlar aşağıdakı funksiyalarına görə diplomatik nümayəndəliklərdən fərqləniş. Bundan əlavə, onlar qəbul edən dövlətin bütün ərazisində deyil, onun yalnız bir hissəsini əhatə edən və qarşılıqlı razılıq əsasında müəyyən olunan konsulluq dairəsində fəaliyyət göstərir. Beləliklə, bir dövlətin ərazisində başqa bir dövlətin bir neçə konsulluq idarəsi ola bilər. Konsulluq münasibətləri müvafiq dövlətlər arasında diplomatik münasibətlər olmadığı halda da qurula bilər, digər tərəfdən, diplomatik münasibətlərin kəsilməsi hələ konsulluq münasibətlərinin xitam olunması demək deyildir. Diplomatik nümayəndədən fərqli olaraq, konsul öz dövlətinin qəbul edən dövlətdə səlahiyyətli nümayəndəsi sayılmır. O, öz dövlətini yalnız müəyyən məsələlər üzrə və yalnız öz konsulluq dairəsində təmsil edir. Konsulluq funksiyalar! xüsusi konsulluq idarələri tərəfindən və ya tərkibində konsulluq şöbələri olan diplomatik nümayəndəliklər tərəfindən həyata keçirilir. Konsulluq idarələrinin dörd növü vardır: 1) baş konsulluqlar; 2) konsulluqlar; 3) vitse- konsulluqlar və 4) konsul agentlikləri. Buna uyğun olaraq, dörd konsul dərəcəsi mövcuddur: 1) baş konsul; 2) konsul; 3) vitse- konsul və 4) konsul agenti. Bəzi dövlətlər öz praktikasında fəxri və ştatdankənar konsullardan istifadə edirlər. Adətən, fəxri konsullar konsulluğun yerləşdiyi dövlətdə daimi yaşayan şəxslərin sırasından təyin olunur. Onlar təyin edən dövlətin dövlət qulluqçuları ştatında hesab 54 olunurlar və bu işə məvacib almırlar. Azərbaycan Respublikasının Konsul Nizamnaməsinin XIII fəsli ştatdankənar konsullara həsr olunmuşdur. Burada deyilir: “Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyi konsulluğun yerləşdiyi dövlətin razılığına əsasən ayrı-ayrı konsul funksiyalarının yerinə yetirilməsini ştatdankənar konsullara tapşıra bilər” (95-ci maddə); “Ştatdankənar konsulların funksiyalarını Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi müəyyənləşdirir” (96-cı maddə); “Ştatdankənar konsullar Azərbaycan Respublikasının dövlət qulluğunda olmurlar” (97-ci maddə). Az.ərbaycan Respublikası yalnız əsasən şlatlı konsullardan istifadə edir. Konsulluq münasibətləri haqqında 1963-cü
il Vyana
Konvensiyasına görə, konsulluqlar aşağıdakı funksiyaları həyata keçirirlər: 1.
mənafelərini qorumaq; 2.
öz dövləti ilə qəbul edən dövlət arasında ticarət, iqtisadi, mədəni, elmi və digər əlaqələrin inkişafına yardım göstərmək; 3.
toplamaq və öz dövlətinin Xarici İşlər Nazirliyinə çatdırmaq; 4.
öz dövlətinin vətəndaşları üçün inzibati və notariat funksiyaları həyata keçirmək (mülki-hüquqi vəzifələri yerinə yetirmək - kəbin, ölüm, doğum qeydiyyatı aparmaq, gediş-gəlişini təmin etmək və. s); 5.
öz dövlətinin dəniz və hava gəmilərinə, digər nəqliyyat növləri və onların heyəti ilə bağlı müəyyən vəzifələr yerinə yetirmək; 6.
1963-cü il Konvensiyasına görə, konsulluq idarəsinin heyəti üç kateqoriyaya bölünür: 1.
yetirən vəzifəli şəxslər; 2.
inzibati-texniki işləri yerinə yetirən konsul qulluqçulqrı; 55 3.
xidmətçi heyət. Konsulun funksiyaları aşağıdakı hallarda sona yetir: -
onu təyin etmiş dövlət tərəfindən konsulun geri çağırılması; -
konsulun persona non qrata elan olunması; -
konsul patentinin müddətinin başa çatması; -
konsulluq dairəsinin yerləşdiyi ərazinin qəbul edən dövlətin suverenliyindən çıxması; > konsulluq idarəsinin bağlanması; -
konsulluq münasibətlərinin xitam olunması; -
təmsil olunan dövlət ilə qəbul edən dövlət arasında müharibə başlaması. Azərbaycan Respublikası konsulluqlarının heyəti, funksiyaları, funksiyaların həyata keçirilməsi qaydası və digər rnəsələlər Azərbaycan Respublikasının 8 fevral 1994-cü il tarixli Qimunu ilə təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konsul Nizamnaməsində öz əksini tapmışdır.
Diplomatik nümayəndəliklərin və onların personalının beynəlxalq hüquqi statusu “diplomatiya hüququ” adı altında birləşən beynəlxalq hüquq normaları ilə tənzimlənir. Baxmayaraq ki, diplomatiya hüququ beynəlxalq hüququn ənənəvi bir sahəsidir, onun doktrinasında bu vaxta qədər bu sahənin normalar sistemi bir vahid şəkildə işlənməmişdir. Hüquq ədəbiyyatında “diplomatiya hüququ” anlayışına iki müxtəlif yanaşma mövcuddur: geniş və dar mənada. Geniş mənada diplomatiya hüququ adı altında dövlətin xarici əlaqələr orqanının status və funksiyalarını tənzimləyən beynəlxalq hüquq normalarının sistemi, xüsusilə də diplomatik nümayəndəlik və konsul idarələrinə, xüsusi missiyalara, beynəlxalq təşkilatlarda dövlətlərin nümayəndəliklərinə, beynəlxalq təşkilatların və onların əməkdaşlarının imtiyaz və immunitetlərinə aid olan normalar başa düşülür. Dar mənada diplomatiya hüququ yalnız diplomatik nümayəndəliklərin funk 56 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|