Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zəncir hazırlayan avtomat
- Zəncir muftası
- Zəncir ötürməsi
Zay məhsul 402
Zay məhsul xətalara malik, verilmiş stan- darta, texniki şərtlərə və normativ sənədlərə uyğun gəlməyən material, pəstah və ya məmul adlanır. Zay məhsulun əlamətləri hissənin key- fiyyətinin və ya texniki tələbatların təmin olun- mamasıdır. Məhsulun zay alınmasının səbəbi dəzgahın düzgün sazlanmaması, avadanlığın və alətin xətalı işləməsi, sənədlərin səhv tərtib olunması, işçinin ixtisasının kifayət qədər olmaması və s. ola bilər. Bərpa olunan və son zay məh- sullar fərqlənirlər. Bərpası texniki cəhətdən mümkün
və iqtisadi cəhətdən əlverişli olan məmullar
cəhətdən mümkün deyil və ya sərf olunan əmək tutumu iqtisadi mey- yarı ödəmir. Belə məhsullar →utili- zasiya olunurlar. Zay məhsulla əlavə xərclər yara- nır ki, nəticədə istehsal gəliri aşağı düşür. Məhsulun keyfiyyətinə statistik üsullara əsaslanan nəzarət keyfiyyət menecmentində baxılır (→Keyfiyyətin statistik üsulla təmin olunması).
(alm. der Ausschuß, ingl. Faulty products )
Zenker deşiklərin zenkerlənməsi (→Zenker- ləmə) üçün tətbiq olunan kəsici alətdir. Bu alətlər adətən mərkəzləyici burğu ilə birlikdə yığılmış şəkildə tətbiq olunur. Zenkerin ölçü- ləri emal olunan deşiyin diametrindən asılı olaraq təyin edilir. Onun təpə bucağı 60° təşkil edir. Zenkerlər konstruksiyasına görə bütöv, taxma və yığma (dişləri gövdədə yerləşdiri- lmiş) olurlar. Diametri 10÷25 mm arasında olan zenkerlər bütöv (şəkil 1a), böyük olanlar isə taxma və ya yığma konstruksiyasına malik olurlar. Zenkerlər kəsən dişlərinin formasına görə spiral və düzdişli, dişlərin sayına görə isə üçdişli (bütöv) və dörddişli (taxma) hazırla- nırlar (şəkil 1). Burğulardan fərqli olaraq təpəsində eninə tilin olmaması zenkerlərin dişlərinin işləməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Baş plan bucağı ϕ = 45÷60° arasında, qabaq bucaq emal olunan materialdan asılı olaraq γ = 0
÷30° həddində götürülür. Dal bucağın qiyməti kəsi- lən qatın qalınlığından asılı olub α = 6
÷15° intervalından seçilir. Kəsən tilin meyl bucağı kəskilərdə olduğu kimi müsbət, mənfi və ya sıfır ola bilir. Dişlərin möhkəmliyi baxımından λ =12÷15° məsləhət görülür. Şəkil 1. Zenklerlər a-tezkəsən alət poladından hazırlanmış zenker: l 1 -
2 -kalibrləyici hissə; l 3 - boyun; l 4 -quyruq; l 5 -pəncə; 1-qabaq üz; 2- dal üz; 3-kəsici til, 4-faska; b-bərk xəlitədən hazırlanmış zenker
Zenker üzərindəki vintvari qanovun meyl bucağı ( ω ) yonqarəmələgəlmə prosesinə bir başa təsir etdiyindən qiymətinin əlverişli seçil- məsi əhəmiyyətlidir. Əlvan metalların ema- lında ω
ω
= 15÷20°, çuqunların emalında isə ω = 10° götürülür. Kəsən hissəsi tezkəsən alət poladından, quy- ruq hissəsi isə karbonlu poladdan hazırlanır. Yıqma zenkerlərdə kəsici hissə kimi bərk xəli- tədən istifadə edilir. Zenkerlərin yeyilmə həddi diametrdən asılı olaraq dal üz üzrə h d =0,2÷1,5 mm buraxılır. (alm. der Senker, ingl. Ccountersink cutter) Zenkerləmə tökmə və ya döymə yolu ilə alınmış hissələrdə əvvəlcədən mövcud olan və ya burğulanmış deşiklərin zenker (→Zenker) aləti vasitəsilə aparılan mexaniki emal üsu- ludur. Bu üsuldan silindrik deşiklərin bolt və
Zenkerləmə 403
vintlərin başlıqları, həmçinin şayba üçün yu- vaların hazırlanmasında istifadə edilir (şəkil 1).
Şəkil 1. Xarici və daxili müstəvi səthlərin və profil səthlərin zenkerlənməsi Şəkil 2. Zenkerləmədə kəsmə elementləri
Zenkerləmə həmçinin rayberlənən (→Ray- berləmə) deşiklərin burğulamadan sonra aralıq emalında tətbiq olunur. Zenker, burğu alətinə nisbətən böyük kəsmə tillərinə malik oldu- ğundan daha təmiz və dəqiq səthlər almağa imkan verir. Zenkerləmə əməliyyatı deşmə emal mərkəzlərində yerinə yetirilir. Zenker- ləmədə kəsmənin həndəsi parametrləri şəkil 2- də təsvir olunmuşdur. Burada parametrlərin təyini genətlmə burğulamasında olduğu kimi təyin olunur. (alm. das Senken, ingl.Counterbore)
həlqəli zəncirlərin hazırlanması üçün axın xəttidir. Avtomat xətti zəncir bağlayan, zəncir qaynaqedən və kalibrləyici avtomatlardan iba- rətdir. Zəncir dairəvi məftildən (diametri 25 mm-ə qədər) soyuq halda hörülməklə və qızdırılaraq (diametri 38 mm-ə qədər) təmas səthlərini qaynaq etməklə hazırlanır. Zəncir hazırlayan avtomat zəncirlərin əyilməsi və bağlanmasını təmin edən məftilin hərəkəti üçün veriş mexanizminə (tərpənməz matrisa daxilindən), dayaqda əyilməsi və kəsilməsi mexanizmlərinə malikdir. Avtomatda qaynaq edilən zəncir həlqələri kalibrləşdirilir və sonra sınaq yükü ilə yoxlanılır.
(alm. der Kettenautomat, ingl. Chain assembly ma- chine)
müftadır. O, ilişmə üçün əsas sayılan zəncir çarxlarından ibarətdir (şəkil 1).
Şəkil 1. Zəncir muftasının təşkilediciləri Zəncir çarxları arasında əlaqə ikiqat diyircək zənciri və ya dişli zəncirdən təşkil olunur. Bu mufta fırlanma momentini kinematik ilişmə sayəsində yerinə yetirir, o valların çox kiçik uzununa, eninə və bucaq yerdəyişmələrinə im- kan verir. Təhlükəsizilik baxımından zəncirli mufta xaricdən qabıqla qorunur. Zəncirlər həm metaldan, həm də süni materiallardan hazırlana bilir. Sonuncu halda zəncir muftası fırlanma istiqamətində az elastiklik göstərir.
(alm. die Kettenkuplung, ingl. Chain coupling) Zəncir ötürməsi dartma ötürməsi olub, polad zəncirlərin köməyi ilə fırlanma hərəkətini pa- ralel vallar arasında ötürməyə xidmət edir. Ötürmə oymaq, diyircək və ya dişli zəncirlərin köməyi ilə yerinə yetirilir. Fırlanma zamanı böyük mərkəzdənqaçma qüvvəsi yarandığına görə zəncir ötürməsi aşağı sürətlərdə böyük çevrəvi qüvvələrin ötürülməsində tətbiq edilir. Böyük güclərdə işləyən ötürmədə bir neçə zəncir boltlarla bir-birinə bərkidilir (şəkil 1). Ən sadə zəncir birləşməsi oymaqlı zəncir ötür- məsidir (şəkil 2). Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|