Həmidli Aqşin Ceyhun oğlu
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
35
planlaşdırma həm məqsədlərin müəyyənləşdirilməsi, həm də onların həyata keçirilməsi üçün vasitələrin seçilməsi ilə məşğul olur. Deməli, strateji planlaşdırma həm vasitələr, həm də nəticələrə yönəlib. Lakin «vasitələr» və «nəticələr» anlayışlarının planlaşdırılması da nisbi səciyyə daşıyır [18, s.87] . Taktiki planlaşdırma perspektiv planlaşdırmadan cari planlaşdırmaya keçid mərhələsidir. Bu planlaşdırmanın texnologiyasını, planların strukturunu və məzmununu şərtləndirir, çünki strateji planlarla cari planların qarşılıqlı əlaqəsi və koordinasiyası taktiki planlaşdırmadan gəlib keçir. Bu zaman bir neçə prinsipi əldə rəhbər tutmaq tələb olunur. Birincisi, planlaşdırma prosesinin nəzarətdə saxlanılmasını mümkün etməyin yeganə imkanı-məhsul və məsrəflərin yalnız əsas növlərinin, ən mühüm funksiyalarının planlaşdırılmasından ibarətdir. Zəruri istehsal gücü ilə planlar sıx əlaqələndirilir. Digər funksiyalara dair planların əlaqələndirilməsi isə zərurətlə bağlıdır. Sırf yeni texniki istehsalına istiqamətlənən firmanın araşdırmalar və yeniliklər şöbəsinin planları gələjəkdə həyata keçiriləcək satışlarla sıx əlaqələndirilməlidir. Halbuki yalnız bazara istiqamətlənən şirkətdə bu məqsəd yuxarıda qeyd edilən müəssisədəki qədər konkret deyil. İkincisi, planların yoxlanılması taktiki planların işlənib hazırlanması prosesi boyu həyata keçirilir. Həmin planlar strateji planlara müvafiqlik baxımından yoxlanılmalıdır. Əgər müəssisə digər bir müəssisənin satın alınması yolu ilə onunla birləşməyi nəzərdə tutursa (müəssisənin strategiyası isə belə hərəkətləri istisna etmir), aydındır ki, həmin planlar strategiya dəyişənə qədər qüvvədə olmur. Taktiki planların düzgünlüyü zəruri maliyyə vəsaitlərinin, avadanlığın, texniki mütəxəssislərin, satış bazarlarının olması, dövlət qanunverici- liyinə, təyin olunmuş müddətlərə müvafiqlik, işçilərin onlara münasibəti baxımından yoxlanılmalıdır. Lakin elə bir vəziyyət yarana bilər ki, bu zaman strateji vəzifələri taktiki vəzifələrdən təcrid olunmuş şəkildə həll etmək mümkün olar. Belə vəziyyətdə ən uğursuz taktika şəraitində ən yaxşı strategiya faydalı ola bilər.
36
Malların bir qrupu üzrə rəqabət çox güclü olduqda onu rəqiblərin hərəkətlərindən asılı olaraq müəyyənləşdirmək mümkündür. Rəqabət mübarizə- sinin dərəcəsini aşağıdakı amilləri nəzərə almaqla qiymətləndirmək olar: -Analoji malların mövjudluğu, meyar-qiymətlərin səviyyəsi; - Bazara yeni malların daxil olması; - Bazarda köhnəlmiş, yəni daha aşağı keyfiyyətli malların olması; - Şirkətin nəzərə almadığı, yaxud bilərəkdən tərk etdiyi bazar seqmentlərində rəqiblərin iştirakı; - Rəqiblərin firmanın əməkdaşlıq etmədiyi, yaxud bilərəkdən əlaqə yaratmadığı istehlakçı qrupları ilə işləmələri. Məqsədlərin araşdırılması prosedurundan sonra onların firmanın yuxarıda göstərilən mövqelər üzrə imkanlarına müvafiq olaraq əldə edilməsinin mümkünlüyünün qiymətləndirilməsi həyata keçirilir. Bu mərhələdəki iş məqsədlər dürüst müəyyənləşdirildikdən, onlar miqdar baxımından qiymətləndirildikdən və strateji pərakəndəlik aşkar edildikdən sonra başa çatır. Strategiyaların təhlili keçmiş və müasir strategiyaların tədqiqi və strategiyanın əsas problemlərinin tədqiqi mərhələlərinə bölünür. Birinci mərhələdə firmaların əsas strateji mexanizmləri və onların cari dövrdə dəyişməsi aşkar edilir. Firma təhlil nəticəsində aydınlaşdıra bilər ki, keçmişdə onun əsas strateji xətti texnoloji yeniliklər sahəsində qabaqcıl mövqeyini qoruyub saxlamaq olmuşdursa, cari dövrdə texnologiya sahəsində üstünlük rəqiblərin tərəfinə keçmişdir. İkinci mərhələdə isə firmaların fəaliyyətinin müxtəilif sferalarında onlar qarşısında duran daha mühüm strateji məsələlər aşkar edilir [11, s.40]. Strategiyanın seçilməsinin gedinişində şanslar və risklər üsulundan istifadə edilməsi maraq doğurur. Bu üsul planlaşdırma təcrübəsinin olmasını nəzərdə tutur, çünki xarici mühitdəki dəyişikliklərin qiymətəndirilməsini və müvafiq strategiyanın həyata keçirilməsi nəticəsində meydana çıxan nəticələri, yekunları miqdar ifadəsində qiymətləndirməyi tələb edir. Digər tərəfdən, bu üsul qərarların işlənib hazırlanması və qəbulu prosesini nizamlamağa şərait yaradır. Alternativ
37
strategiyalar diapazonunda seçim yalnız problemə sırf intuitiv yanaşma zamanı mümkün olmur.Seçimin meyarı kimi Qurvits meyarından istifadə etmək tövsiyyə edilir. Bu meyar ifrat nikbinlik halları ilə ifrat bədbinlik halları arasında tarazlıq yaradır.
Strategiyanın seçilməsi və onun reallaşdırılması strateji idarəetmənin əsas məzmununu təşkil edir. Bütövlükdə strategiya anlayışına iki ziddiyyətli baxış mövcuddur. Strategiyanın birinci anlayışı aşağıdakı prosesə əsaslanır. Uzunmüddətli vaxt aralığında əldə edilməli olan son vəziyyət kifayət qədər dəqiq müəyyən edilir. Sonra bu son vəziyyətə nail olmaq üçün nəyi edilməli lazım olduğu təsbit olunur. Bundan sonra vaxt intervallarına bölünməklə fəaliyyət planı tərtib olunur ki, bunun da həlli son, dəqiq müəyyən edilmiş məqsədin əldə olunmasına gətirib çıxarmalıdır. Strategiyanın məhz bu cür başa düşülməsi əsasən mərkəzləşdirilmiş plan iqtisadiyyatlı sistemlərdə mövcud olmuşdur. Strategiyanın belə anlayışına görə, bu, konkret uzunmüddətli məqsədə nail olmağın konkret uzunmüddətli planıdır, strategiyanın işlənməsi isə məqsədin tapılmasından və uzunmüddətli planın tərtibindən ibarətdir. Strateji idarəetmədə istifadə olunan strategiyanın ikinci anlamı aşağıdakı kimi ifadə olunur: strategiya- təşkilatın inkişafında onun fəaliyyət sferasına, vasitə və formalarına, təşkilatdaxili qarşılıqlı münasibətlər sisteminə, habelə təşkilatın, onun məqsədlərinə gətirib çıxaran ətraf mühitdə mövqelərinə gətirib çıxaran ətraf mühitdə mövqelərinə toxunan uzunmüddətli keyfiyyətcə müəyyən edilmiş istiqamətlərdir. Strategiyanın bu cür başa düşülməsi təşkilatın davranışında determinizmi istisna edir, belə ki, strategiya son vəziyyət tərəfə istiqaməti müəyyən etməklə, dəyişən situasiya nəzərə alınmaqla seçim azadlığını saxlayır. Bu halda strategiyanı ümumi şəkildə seçilmiş istiqamət, mühitdə gələcək davranış yolu kimi xarakterizə etmək olar ki, bunun da çərçivəsində fəaliyyət təşkilatı onun qarşısında etmək olar Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|