Gündüz Əvəzağa oğlu Əliyev Gülhava Akif qızı Nəbiyeva

261 
 
Əlavə 3 
 
??????
??????
= ??????(??????, ??????)
-nin qiymətlər cədvəli 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

262 
 
Əlavə 4 – Maliyyə kalkulyatoru 
 
 
Maliyyə kalkulyatorları digər kalkulyatorların funksiyalarını 
özündə  cəm  etməklə  yanaşı,  bəzi  riyazi  hesablamaları,  həmçinin 
maliyyə  alətləri  üzrə  də  əksər  hesablamaları  aparmağa  köməklik 
göstərir.  Bu  kalkulyatorların  istehsal  tarixindən  və  növündən  asılı 
olaraq  ümumi  hesablamalar  və  prinsiplər  saxlanılmaqla  imkanları 
müxtəlif  ola  bilər.  Belə  kalkulyatorları  “smartfon”  telefonlara  da 
internet bazarlarından endirib istifadə etmək olar.  
Bu  kitabda  haqqında  danışılan 
Texas  Instruments  firmasına  aid         
BA  IIPLUS™  PROFESSIONAL 
kalkulyatorudur. Qeyd edək ki, burada 
hesablamalar  üçün  nəzərdə  tutulan 
alətlər  eyni  adla  Microsoft  Office 
proqramı  olan  Exceldə  də  vardır. 
Kalkulyatorun  bəzi  düymələrinin 
funksiyaları ilə tanış olaq: 
Kalkulyatorda hər bir düymə 2 
funksiyanı  -  düymənin  üzərində  və 
arxa  yuxarı  tərəfində  qeyd  edilmiş 
funksiyaları  həyata  keçirir.  Normal 
halda düymənin üzərindəki funksiyanı 
həyata  keçirirsə,    düyməsini  (sol 
tərəfdə, yuxarıdan aşağıya 2-ci düymə) 
basdıqdan  sonra  basılan  düymə  arxa 
yuxarı  tərəfində  qeyd  edilmiş 
funksiyaları həyata keçirir. 
Kalkulyatorun  ilk  düyməsi 
olan hesablama əmri, onun altında 
olan  
  isə  əməliyyatlardan 
çıxış və ya bitirmə, isə
 daxil et 
əmridir. 
Kalkulyator ilə bağlı ətraflı 
məlumatı 
aşağıdakı 
saytından əldə edə bilərsiz. 
http://www.math.binghamt
on.edu/arcones/346/TI-
BA-II-Plus.pdf  
↑
   və ↓ düymələri  ekranda olan  funksiyaları  dəyişmək  üçün 
istifadə  edilir.  Kalkulyator  normal  halda  yüzdə  bir  dəqiqliklə 

---

263 
 
hesablama  nəticələrini  göstərir.  Dəqiqliyi  dəyişmək  üçün  düymələr 
ardıcıllığı  belədir:  (5  rəqəm  dəqiqliyə  keçmək 
üçün). Kalkulyatorda hesablamanın nəticəsini yadda saxlamaq üçün 

  düyməsindən,  yaddaşdan  çağırmaq  üçün  düyməsindən 
istifadə  edilir.  Yaddaşda  olan  ədədlər  əmri  vasitəsi  ilə 
yoxlanılır. Ekranı təmizləmək üçün , yaddaşı təmizləmək üçün 
isə əmrindən istifadə edilir. 
Kalkulyator üzrə riyazi hesablamaları aparmaq üçün aşağıdakı 
misala baxaq: 
 
Misal.  
 
3,2 + 4,9 + 2,7 ∗ 5,6 + ??????????????????37
°
+ 0,9
6,5
 
 
Həlli: 
 
Bu misalın kalkulyator üzrə 2 cür həllini yazacağıq. Aşağıda 
göstərilən düymələr ardıcıllığını basmaq lazımdır: 
 
a.
 


cavab 24,54
 
 
b.
 

 

  

 
c.
 

cavab 24,54
 
 
Əlavə  olaraq  qeyd  edək  ki,  hesablama  dərəcə  ilə  deyil, 
radianla (ədədlə) olarsa, o zaman düyməsi ilə radiana keçirilir. 

düyməsi  vasitəsilə  tarixlər  arasındakı  məsafənin 
günlərlə sayı ölçülür.  
Kalkulyatora tarix aşağıdakı formatda daxil edilir: 
Ay.günİL (ilin son 2 rəqəmi yazılır.məs: 1994 →94, 2009→09) 

---

264 
 
Məsələ 1.6. 
 
Firma  25.01.2012-ci  il  tarixində  bankdan  1  000  000  AZN
   
məbləğində 13.04.2012-ci il tarixədək illik 15% olan sadə faiz ilə borc 
götürmüşdür. Zamanın hesablanması ilə bağlı olaraq hər üç metoddan 
istifadə edərək qaytarılan borcun məbləğini hesablayın. 
 
Həlli: 
25.01.2012 ilə 13.04.2012 arasındakı günlərin sayı  
1.
 
Dəqiq sadə faiz – 


DT1 
DT2
DBD 
cavab 79 
DT1 
DT2 
DBD 
cavab 366 
 
??????(??????) = 1000000 ∙ (1 + 
79
366
∗ 15%) = 1032377,05 
 
2.
 
Adi sadə faiz –  
ACT 360 
DT1 
DT2
DBD 
cavab 78 
ACT 360
DT1 
DT2 
DBD 
cavab 360 
 
??????(??????) = 1000000 ∙ (1 + 
78
360
∗ 15%) = 1032500
 

---

265 
 
3.
 
Bank qaydaları –  

 ACT 
DT1 
DT2
DBD 
cavab 79 
 
ACT 360
DT1 
DT2 
DBD 
cavab 360 
 
??????(??????) = 1000000 ∙ (1 + 
79
360
∗ 15%) = 1032916,67
 
 

düyməsi nominal faiz dərəcəsinin effektiv faizə və 
tərsinə keçid funksiyalarını icra edir. 
 düyməsini basdıqda 
ekranda görünən EFF (effektiv faiz), NOM (nominal faiz),  (bir ildə 
faizin hesablanma sayı) dəyişənləri vasitəsi ilə hesablama aparılır. 
 
Məsələ 1.11. 
 
Aylıq hesablanan illik nominal faiz dərəcəsi 18% olarsa, illik 
effektiv faizi hesablayın.  
 
Həlli: 

NOM
C/Y
EFF cavab 19,56% 
 
Məsələ 1.12. 
 
Aylıq  hesablanan  illik  nominal  faiz  dərəcəsi  14%  olarsa, 
rüblük hesablanan illik nominal faiz dərəcəsini hesablayın.
 

---