FiZİk tedavi ve rehabiLİtasyon kliNİĞİ Şef: Dr. M. Hayri ÖZGÜzel postür analiZİnde symmetrigraf ile orthoröntgenogram sonuçlarinin değerlendiRİlmesi

Şekil–3: (A) Kolumna vertebralisin lateralden görünüşü, (B) çeşitli vertebraların 

genel özellikleri

Prosessus   spinozus,   iki   laminanın   birleşme   yerinden   arkaya   doğru   uzanır.   Prosessus 

transversuslar lamina ve pediküllerin birleşme yerinden laterale doğru uzanırlar. Transvers 

ve spinoz her iki çıkıntı, kas ve ligamentlere tutunma yeri oluştururken bir kaldıraç gibi 

fonksiyon görürler.

Prosessus artikularisler iki tanesi üstte diğer iki tanesi altta olmak üzere vertikal olarak 

yerleşmiş olup, eklem yüzeyleri hiyalin kıkırdakla kaplıdır. Bu vertebraların iki prosessus 

articularis superioru üstteki vertebranın iki prosessus articularis inferioru ile eklemleşerek 

sinoviyal eklemleri oluştururlar (3).

Vertebra   gövdeleri   kolumna   vertebralisin   ön   bölümünü   oluşturur.   Komşu   iki   omur 

gövdesinin oluşturduğu bu bölümdeki kısımlar yuvarlakça, alt ve üst yüzeyleri yassıdır. 

Doğumda ve gelişme sürecinde omurların alt ve üst yüzeyleri hafif konvekstir ve kıkırdak 

plakasıyla örtülüdür. Bu kıkırdak plaklar 15–20 yaş arası kemikleşir ve omur gövdeleriyle 

kaynaşır. Epifizer büyüme simetrik ilerlediği için, omurga gelişimini belli bir düzen içinde 

sürdürür (1). 

Omur  gövdeleri  arasında  diskler  bulunur.  Nukleus  pulpozus  ve   onu  çevreleyen  anulus 

fibrozusdan oluşan disk, vertebral korpusa anterior destek sağlamakla beraber omurgaya üç 

düzlemde de hareket esnekliği verir (Şekil–4). İlk iki servikal vertebra arasında, sakrum ve 

koksikste   disk   bulunmaz.   Geçici   kompresyona   izin   veren,   mekanik   şok   emici   bir   sıvı 

sistemidir.  Disk  yük   altında   su   kaybeder  (%10),   basınç   azaldıktan  sonra   su   hızla  geri 

emilir,   disk   eski   yükseklik   ve   volümünü   kazanır.   Bu   pompalama   mekanizması 

intervertebral diskin beslenmesini ve biyomekanik fonksiyonunu sağlar (2, 4).  

               

                        

11

---

            

                                               Şekil–4:  İntervertebral diskin yapısı.

İnsanoğlunun büyümesinin erken dönemlerinde, diskin beslenmesi, epifiz plağını delerek 

diske giren damarlar tarafından sağlanır. Epifiz plaklarının kapanmasıyla 2. dekattan sonra 

disk avasküler hale gelir, son plakların santral kısmı ve anulustan difüzyon yolu ile beslenir 

(1, 4). 

2. 1. 2. Kolumna Vertebralisin Eklemleri

                       

                     

Vertebralar, gövdeleriyle kartilajinöz, eklem çıkıntılarıyla sinoviyal eklemler aracılığı ile 

birbirleriyle eklemleşirler.

2.1.2.1. İki Vertebra Gövdesi Arasındaki Eklemler

Komşu   vertebra   gövdelerinin   üst   ve   alt   yüzeyleri   ince   bir   hiyalin   kıkırdak   plağı   ile 

kaplanmıştır.   Arada,   hiyalin   kıkırdak   tabakalarının   arasında   sandviç   tarzında 

fibrokartilajinöz bir intervertebral disk bulunur (Şekil–5). Diskin kuvvetli kollajen lifleri 

iki vertebra korpusunu birleştirir (3). 

Diskus   intervertebralisler   kolumna   vertebralis   uzunluğunun   ¼’   ü   kadarını   oluştururlar. 

Diskin kalınlığı lomber bölgede 9 mm., torakal bölgede 5 mm.,  servikal bölgede 3mm.dir. 

Ancak önemli olan disk kalınlığının vertebral gövdeye oranıdır. Çünkü en yüksek olan 

oran o bölgedeki segmente en fazla mobilite sağlar.  Disk/ gövde oranı: Servikalde:2/5 > 

lomberde:1/3 > torakalde:1/5’ tir. Bu sebeple servikal bölge en mobil olan bölgedir (2). 

Her bir diskin anulus fibrozus denilen periferik parçası ve nukleus pulpozus denilen santral 

parçası vardır. Anulus fibrozus, fibrokartilajinöz bir yapıya sahiptir.   Anulus fibrozusun 

kollajen lifleri konsantrik lameller veya kılıf şeklinde dizilmiştir. Kollajen bantlar komşu 

vertebraların gövdeleri arasında oblik olarak uzanırlar. Komşu lamellerde liflerin eğimi 

birbirine   zıttır.   En   dıştaki   çoğu   lifler   kolumna   vertebralisin   ön   ve   arka   longitudinal 

ligamentlerine sıkıca tutunurlar. Nukleus pulpozus, adolesan ve çocukta büyük miktarda 

su, az sayıda kollajen lif, birkaç kıkırdak hücresi içeren ovoid jelatinöz bir kitledir. Diskin 

arka kenarına hafifçe yakın yerleşmiştir. Nukleus pulpozusun yarı akıcı yapısı kolumna 

vertebralisin   fleksiyon   veya   ekstansiyonunda   vertebraların   öne   veya   arkaya 

bükülebilmesine olanak verir (3). 

12

---

Ligamentler:

Ligamentum   longitudinale   anterior   ve   posterior   kafatasından   sakruma   kadar   kolumna 

vertebralisin ön ve arka yüzeyleri boyunca, devamlı bir bant şeklinde uzanırlar (Şekil–5). 

Ön   ligament   geniştir   ve   vertebral   korpusların   ön   yüzeyleri   ve   yan   kenarlarına   sıkıca 

tutunur. Arka ligament zayıf ve dardır (3).

Şekil–5: Kolumna vertebralisin eklemleri ve ligamentleri

13

---

2.1.2.2.  İki Arkus Vertebranın Eklemleşmesi

Bir vertebranın üst artiküler çıkıntısı ile üstteki vertebranın alt artiküler çıkıntısı arasındaki 

ekleme faset eklem denir. Fasetlerin eklem yüzeyleri başlangıçta koronal bir oryantasyon 

gösterirken,   büyüme   çağı   boyunca   giderek   biplanar   özellik   kazanır.   Vertebranın 

posteriorunda,   diartrodial   eklem   yapan   fasetlerin   düzlemleri   anatomik   seviyeye   göre 

değişir. Alt servikalde, üst faset yüzeyi superior-posterior ve hafif mediale bakar. Torakal 

bölgede   posterior-superior   ve   laterale   bakar.  Lomber   bölgede   ise   posterior   ve   mediale 

bakar (5).

Ligamentler:

1. Ligamentum supraspinale, komşu spinöz proseslerin uçları arasında uzanır (Şekil–5).

2. Ligamentum interspinale, komşu spinöz prosesleri bağlar (Şekil–5).

3. Ligamentum intertransversarium, komşu transvers prosesler arasında uzanır.

4. Ligamentum flavum, komşu vertebraların laminalarını bağlar (Şekil–5).

Servikal   bölgede   ligamentum   supraspinale   ve   ligamentum   interspinaleler   oldukça 

kalınlaşarak   ligamentum   nuchaeyi   oluştururlar.   Ligamentum   nuchae,   kafatasındaki 

protuberensia   oksipitalis   eksterna   ile   yedinci   servikal   vertebranın   prosessus   spinozusu 

arasında uzanır. Bu ligamentin ön kenarı, aradaki spinöz çıkıntılara kuvvetlice tutunmuştur 

(3) .

2.1.3. Kaslar

Ayakta dururken ağırlık çizgisi, aksisin densinden, kalça eklemi merkezinin arkasından, 

diz ve ayak bileği eklemlerinin önünden geçer. Bu pozisyonda, vücut ağırlığının büyük 

kısmı kolumna vertebralisin önünde yer alır. Bu nedenle insanda sırt kaslarının iyi gelişmiş 

olması   şaşırtıcı   değildir.   Kolumna   vertebralisin   normal   eğriliklerinin   sürdürülmesinden 

sorumlu olan esas etken bu kasların postüral tonusudur (6).

14

---