Filasofiya az: filosofia qxd
Yüklə 4,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Fəlsəfə və ideologiya.
Fəlsəfə ictimai elm olmaqla, ideologiya ilə müəyyən dərəcədə əlaqəlidir və onun təsirinə məruz qalır. Onların qarşılıqlı əlaqəsinin ilkin qnoseoloji zəmini gerçəkliyin inikasına istiqamətliliyidir. Lakin fəlsəfənin ideologiya ilə əlaqəsi fəlsəfənin yalnız bir cəhətidir və bu cəhəti mütləqləşdirmək fəlsəfəni ideologiya ilə əvəz etmək arzusu demək olardı. İdeologiyada qiymətləndirmə funksiyası idrak funksiyasını müəyyən qaydada istiqamətləndirən və səmt - ləndirən üstün funksiyadır. Fəlsəfədə isə idrak funksiyası üstün- lük təşkil edir. İdeologiya dedikdə, adətən, ictimai varlığın, eləcə də onun şərtləndirdiyi ictimai münasibətlərin mürəkkəb və dəfələrlə dəyi şikliyə məruz qalmış inikası olan ictimai şüur, baxışlar, ideyalar, nəzəriyyələr sistemi, müəyyən sosial qrupun fəaliyyə - tinə rəhbərlik başa düşülür. Beləliklə, ideologiyaya sosial gerçək- liyin bu və ya digər sosial qrupların maraqları prizmasından inikası və qiymətləndirilməsi kimi tərif verilir. Cəmiyyətin müəyyən hissəsinin ideoloqları mövcud təfəkkür materialını əsas götürərək ideya və nəzəriyyələr işləyib hazırlayır, onları cəmiyyətin özlərini təmsil etdiyi hissəsinin maraqlarına uyğun gələn sosial qaydaların əsaslandırılmasına və əksinə, onların 19 F ә l s ә f ә downloaded from KitabYurdu.org mülahizələrinə görə sosial aləmdə yeri olmayan qaydaların tən- qidinə və dəyişdirilməsinə yönəldirlər. İdeologiya obyektivlik prinsipini deyil, partiyalılıq prinsipini rəhbər tutur. Partiyalılıq isə ideoloji nəzəriyyələrin sosialyönüm- lü olmasını nəzərdə tutur və heç də həmişə biliyin maksimum doğruluğuna nail olmağa istiqamətləndirmir, bəzən isə elmə kənardan zorla qəbul etdirilən süni konstruksiya kimi çıxış edir. Fəlsəfə ilə ideologiya arasında müəyyən əlaqə olduğuna görə, onun məzmunu da müəyyən mənada sosial baxımdan şərtlən- miş olur. Məsələn, baxmayaraq ki, həm Hegel, həm də Marks rasionalist idilər, Hegel zəkanı fəlsəfənin mərkəzi hesab edir, Marks isə fəlsəfəni cəmiyyətə tərəf yönəldərək, onun prinsipləri- ni proletariatın sosial-qrup və sinfi maraqları baxımından tətbiq edirdi. Bertran Rasselin (1872-1970) fəlsəfəsi də Leninin (1870- 1924) fəlsəfəsi kimi ateist fəlsəfədir, amma dini dünyagörüşün B.Rassel tərəfindən burjua tənqidi, Lenin tərəfindən isə marksist- proletar tənqidi arasında böyük fərq vardır. Fəlsəfə cəmiyyətin və dövrün xarakterinin güclü təsirinə məruz qalmışdır. Hegel fəlsəfənin bu xüsusiyyətini nəzərdə tutaraq onu zamanın mənəvi məhək daşı, dövrün mənlik şüuru adlandırırdı. Fəlsəfənin ideoloji əsasları onun sosial əhəmiyyətini artırır, insanların ictimai həyatında fəlsəfənin yerini gücləndirir, lakin onun həqiqi dünyabaxışı və nəzəri əhəmiyyətini azaltmır. Elmi fəlsəfə öz dövrünün ictimai-tarixi şəraitinin təsirinə məruz qalır, lakin bununla bərabər öz problemlərini müstəqil şəkildə, ideolo- ji pərdələnməyə əl atmadan və bilərəkdən sanksiyalaşdırılmış “sosial sifariş” olmadan təhlil və həll etmək üçün nə mümkündürsə edir. Yüklə 4,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|