F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Ümumdünya Ev heyvanları günü (30. XI)
Yüklə 348,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ümumdünya Ev heyvanları günü (30. XI)
- “ Beynəlxalq Dağlar günü” (11.12. 2003)
- Açması: Dağ
- Earl Grey
- Azərbaycan çayı...
- Çay necə dəmlənməlidir
- Uşaqların maraq dünyasında əlamətdar tarixi günlər №3 (metodik vəsait)
56
Ümumdünya Ev heyvanları günü (30. XI)
30 noyabr ümumdünya ev heyvanları günü kimi bayram edilir. Bu gün bütün ev heyvanlarına həsr olunur. Həmçinin, bu gün pişiklər günü kimi də qeyd edilir. Pişiklər ev heyvanlarının simvolu kimi tanındığı üçün bu gün ikinci adını pişiklər günü kimi almışdır. Bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində müxtəlif formalarda həyata keçirlir. Kimsə öz heyvanına qoyduğu qadağanı götürür – divar kağızını qoparmaq, pərdənin və hətda stolun üzərinə tullanmaq. Kimisi öz heyvanı ilə gözəllik salonuna gedir, kimisi öz sevimlisinə istədiyi ərzağı alır, kimisi heyvanına daha çox qayğı göstərir. Sahibsiz və vəhşi heyvanların problemləri ilə daha çox məşğul olmaq lazımdır. Bu məqsədlə itlər və pişiklər üçün xüsusi məntəqələr yaradılıb və həmin yerlərdə heyvanlar təmizlənir, müalicə olunur və onlar qocalana qədər qida ilə təmin olunur. Ev heyvanları — insan tərəfindən əhlilləşdirilən və ona evində və ya təsərrüfatında xeyir verən heyvanlardır. Dinimiz də ev heyvanları saxlamağı təqdir edir. Lakin İslam onları incitməməyi tövsiyə edir. “Heyvanlar insanlara əmanətdir”
57
deyilir bir qiymətli kəlamda. O da nəql edilir ki, sevimli peyğəmbərimiz (s) evə girəndə həmişə əbasına pişik toxunarmış. Hələ qədim zamanlardan evdə heyvan saxlamaq insanlar arasında geniş yayılıb. Heyvan saxlamağın bir çox səbəbləri olub. Kimi it saxlayıb ki, ətrafdakı təhlükələrdən özünü qorusun, kimi isə başqa heyvanları bəsləyib ki, ətindən, südündən yararlansın. Müasir dövrdə heyvan saxlamağın başqa səbəbləri də var. Psixoloqlara görə, ev heyvanları insanların əsəblərini sakitləşdirir. İnsana ən çox müsbət enerji verən heyvan isə balıqlar və quşlar sayılır. Bir çox insanlar evdə xüsusi seçilmiş heyvanları saxlamağı özləri üçün hobbi hesab edirlər. Elə insanlar da var ki, bunun tamamilə əksini düşünürlər. Düzdür, heyvanları sevsələr belə, onlarda ya həmin canlıya qarşı allergiya, ya da müəyyən fobiya olur. Bəziləri hesab edir ki, ev heyvanları olmadan yaşaya bilməzlər. Onlar heyvanların insana heç bir zərəri olmadığını, əksinə onlardan faydalandıqlarını düşünürlər. Bir çox xalqlar var ki, onlar ev heyvanlarını hətta doğma övladlarından belə çox istəyirlər. Onun qayğısına qalır, danışır, ən yaxın dostları olaraq qəbul edirlər. Sözsüz ki, bu heyvanların yemlənməsi də ən vacib nüanslardan hesab olunur. Ev heyvanları da nə vaxtsa vəhşi təbiətin üzvləri olub. Amma insanlar onları himayəsinə götürərək, əhilləşdirib və belə heyvanlar tədricən vəhşi təbiətdə yaşamalarına kömək edən instinktlərini itiriblər. Beləcə, həmin andan etibarən onlar vəhşi təbiətin deyil, düşünən və nə etdiyini bilən insanın dostuna çevriliblər. Ev heyvanlarının müdafiəsi günü ilə bağlı F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında rəsm müsabiqəsi elan olunur. Rəsm müsabiqəsi əsasən kiçik və orta yaş qrub oxucular arasında keçirilir. Müsabiqədə yaxşı rəsm çəkmək bacarığı olan uşaqlar münsiflər heyəti tərəfindən qiymətləndirilir .
58
Beynəlxalq Dağlar günü” (11.12. 2003) Beynəlxalq dağlar günü 2003-cü ildə BMT Baş Məclisinin 57- ci sessiyasında planetimizin dağlıq rayonlarının inkişafı problemlərinə və həmin ərazilərdə yaşayan əhaliyə kömək göstərilməsinə diqqəti cəlb etmək məqsədilə elan olunmuşdur. Bu gün daha çox etiraf edilir ki, dağlar dünyanın içməli su ehtiyatlarının mənbəyi kimi qlobal əhəmiyyətə malikdir. Dağlar biomüxtəlifliyi ilə zəngindir, populyar istirahət və turizm yerləridir. Yer kürəsinin ümumi ərazisinin dörddə bir hissəsini əhatə edən dağlar dünya əhalisinin təxminən 12 faizinin həyat mənbəyidir. Beynəlxalq Dağlar günü ilə əlaqədar olaraq F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında fondunda yer alan “Dağlar” adlı kitabın müzakirəsini keçirmək olar. Bu kitab ilk dəfə 2014- cü ildə Böyük Britaniyanın “Capstone Library” nəşriyyatı tərəfindən “Heinemann Library” əmtəə nişanı altında “Mountains” adı ilə nəşr olunub. Dağların necə və harada yaranması, onların bitki və heyvanlar 59
aləmi barədə ətraflı məlumatı əks etdirən kitab “Capstone Global Library” nəşriyyatının orijinalı əsasında TEAS Press Nəşriyyat evində tərcümə edilərək çapa hazırlanıb. Kitabın Azərbaycan dilinə tərcüməsi və nəşri hüququ TEAS Press Nəşriyyat evinə məxsusdur. TEAS Press Nəşriyyat evi “Üç alma” əmtəə nişanı ilə kiçikyaşlı uşaqlar, yeniyetmə və gənclər, eləcə də, müəllim və valideynlər üçün bədii və elmi-kütləvi kitablar nəşr edir. Kitabda Relyef formaları haqqında, Qaya və buz, Yer kürəsinin quruluşu, Qaymaqlı dağlar, Vulkanik dağlar, Qırışıq dağlar , Dağların aşınması və s. haqda maraqlı məlumatlar yer alıb. Dağlar necə yaranır? Qırışıq dağ nədir? Dağın zirvəsi haradadır? kimi bir çox suıllara bu kitabda cavab tapa bilərsiniz. Bir sözlə “Dağlar” kitabını oxumaqla siz bu füsunkar relyef forması haqqında hər şey, o cümlədən, onların necə və harada yaranması, dağlarda mövcud olan bitki və heyvanlar aləmi barədə ətraflı məlumatlar əldə edəcəksiniz. Daha sonra tədbirdə iştirak edən oxucular dağlar haqqında tapmacalar söyləyirlər. Uzun hacı, kök hacı, Duman başının tacı.
60
“Beynəlxalq Çay günü” Demək olar ki, hər gün bir neçə dəfə həvəslə içdiyimiz çay həyatımızın ayrılmaz bir parçasına çevrilib. Ölkəmizdə elə bir ev tapa bilməzsən ki, gün ərzində orada ən azı bir dəfə çay dəmlənməsin. Bu gün səbəbsiz yerə çay haqqında danışmaq qərarına gəlmədik, axı 15 dekabr, bütün dünyada Beynəlxalq Çay günü kimi qeyd olunur. Tarix də təsadüfən seçilməyib - "Boston çay qonaqlığı" ərəfəsidir. ( 16 dekabr 1773 il ). Xatırladığınız kimi, həmin gün Britaniyadan gələn çay yüklü bir neçə gəmini məhv edən amerikan kolonistlərinin mitinqi baş tutmuşdur. Bu hadisə Amerika inqilabının başlanğıcı oldu. Bu bayramın məqsədi çay sənayesində olan problemləri həll etmək və ənənəni qorumaqdır. İnsanın bu sehrli bitki ilə tanışlığı haqqında çoxlu əfsanələr mövcuddur. Ən geniş yayılmış fərziyyələrdən biri də möcüzəvi içkinin "səma altındakı ölkə"dən gəldiyi və e.ə III minillikdə yaşamış imperator Şen Nunun adı ilə bağlı olduğudur. Bir gün torpaqlarını gəzən hökmdar günəşin istisindən yorulub, ağacın kölgəsində əyləşir və xəyallara dalır. Qəflətən əsən külək ağacdan bir neçə yarpağın düşməsinə səbəb olur. Yarpaqlardan biri, sehrlənmiş kimi günəş şüalarının isitdiyi bir fincan suyun içinə düşür. Şen Nun xəyal dünyasından real 61
həyata qayıtdığında suyun gözlənilməyən rəng aldığına, hətta ətir saçdığına diqqət yetirir. Əlbəttə, hökmdar bu kəşfini öz əyanlarına bəyan edir və beləliklə bütün dünya bu içki barədə öyrənir. Söylədiklərimiz sübut edir ki, respublikamızda özünəməxsus çay mədəniyyəti formalaşıb və odur ki, çay təkcə susuzluğu yatırma vasitəsi hesab edilmir. Yəni insanlarımız çay süfrəsi arxasında həm də söhbətləşir, deyib-gülür, bir-birinə ürəklərini açır, problemləri çözməyə çalışırlar...
Çay bitkisinin vətəni Çin hesab edilir. Bu ölkədə çay yarpağından hazırlanmış həlimin insan orqanizmi üçün faydalı olduğu bilinəndən sonra bu bitkinin becərilməsinə başlanılıb. Tədqiqatçıların araşdırmalarına görə, çayla bağlı ilkin məlumatlara 5 min il əvvələ aid olan Çin əlyazmalarında rast gəlinir. VIII əsrdə isə çay haqqında traktat yazılıb. Həmin traktatda qeyd olunur ki, çinlilər çaydan zəhər əleyhinə vasitə kimi istifadə ediblər. Yaşıl çayı qədim zamanlarda çinlilər 72 növ zəhərə qarşı dərman hesab ediblər. XVIII əsrdə çinlilərə çayın yüzdən çox növü məlum olub və beləcə, Çində ən məşhur içkiyə çevrilib. Çayın Növləri:
vilayətlərindən biri olan Assamda şotlandiyalı Robert Bryus tərəfindən kəşf edilib. Tünd rəngi və xoş iyi var.
keyfiyyəti onun hansı yüksəklikdə yetişməsindən asılı olaraq dəyişir.Seylon dunyanın ən dadlı çaylarından sayılır. Ətri xoş və cəlbedicidir. 62
Nepal yaxınlığındakı dağların zirvələrində yetişir. Darjeelingin dadı daha çox qarağat dadına bənzəyir. Earl Grey - Darjeeling, Seylon və Assam çaylarından birinin berqamont yağı ilə qarışığından hazırlanır. Formosa Oolong -İyi şaftalını xatırladır. Tayvanda yetişir.
dadı və ətri var.
nəticəsində alınır. Orange Pekoe – ” Pekoe” kiçik yarpaq deməkdir və çayın kiçik yarpaqlarından hazırlandığını göstərir. Ətri hansı çaydan hazırlanmasından asılı olmayaraq dəyişir.
Çayın Azərbaycana aid olan xüsusi növü var. “Azərbaycan çayı” adlandırılan bu növ əsasən Lənkəran, Astara, Masallı və Zaqatalada becərilməkdədir. Çay xalqımızın əsrlərdən bəri istifadə etdiyi, gündəlik tələbat duyduğu zəruri içki növü sayılır. Hələ qədim dövrlərdə saraylarda keçirilən rəsmi qəbullarda qonaqlara çay təklif edilərmiş. Elçilik mərasimlərində qonaqlara çay təklifi adəti isə bu gün də davam etməkdədir. Çay bitkisi ilk dəfə respublikamıza 1912-ci ildə Lənkəran rayonuna gətirilərək
63
əkilib. Çay emalı zavodu da ilk dəfə 1937-ci ildə məhz həmin rayonda tikilib. Bundan sonra Azərbaycanda çayın kütləvi istehsalına başlanılıb. Azərbaycanda 1970-1980-ci illərdə 36 min hektar sahədə çay əkilib-becərilib və 34 min tondan çox çay istehsal edilib. Sovet dövründə isə çaya olan tələbatın 8-10 faizi Azərbaycan çayı hesabına ödənilib. O dövrdə Bakıda və Lənkəranda çayqablaşdıran iki nəhəng fabrik fəaliyyət göstərib və bu müəssisələrdə minlərlə işçi çalışıb. 80-ci illərin ortalarında Azərbaycanda 13,4 min hektar sahədə çay plantasiyası becərilib. Armudu stəkanda çay... Bizdə çay, adətən, armudu stəkanda içilir. Bunun konkret səbəbi olmasa da, insanlarda belə bir fikir formalaşıb ki, çayın armudu stəkanda içilməsi daha xoş təsir bağışlayır. Xalqımızda çaya xüsusi rəğbətin olması bu sahəni həm də gəlir mənbəyinə çevirib. İndi elə bir rayon, elə bir kənd tapmaq olmaz ki, orada çayxana olmasın. Çayxanalarımızda çay süfrəyə, adətən, şirniyyat, çərəz və limonla birlikdə verilir. Çox maraqlıdır ki, ölkəmizdə məclis və qonaqlıqlar həmişə çayla başlayır və çayla da yekunlaşır. Həkimlər yeməkdən sonra çay içməyi məsləhət görməsələr də, bir çoxları bu ləzzətdən özünü məhrum etmir.
Bəzi insanlar çaya o qədər aludə olublar ki, bir neçə saat çay içməyəndə başı ağrıyır. Bu, bəlkə də, psixoloji məqamdır, ancaq reallıqdır. Araşdırmalar göstərir ki, isti havada çay içilməsi əhvali-ruhiyyəni yüngülləşdirir, insanı xeyli gümrahlaşdırır. Çayın stresi aradan qaldırdığını düşünənlər də az deyil...
64
Hər ölkədə çay müxtəlif cür dəmlənir. Sübut olunub ki, çayın keyfiyyəti ilə yanaşı, onun necə dəmlənməsinin də əhəmiyyəti böyükdür. Bu mənada samovar çayının dadı bir aləmdir. Dəmlənmə prosesinə gəlincə, adətən, çaynikə onun tutumundan asılı olaraq quru çay tökülür, onun həcminin 3/4 hissəsi təzə qaynadılmış su ilə doldurulur və 4-7 dəqiqə arası dəmə qoyulur. Dəm çayı qaynamamalıdır. Belə olarsa, çayın keyfiyyəti aşağı düşür və ətri itir.
Öncə qeyd etdiyimiz kimi, ölkəmizdə çay yalnız susuzluğu yatırtma vasitəsi olma mərhələsini bir növ geridə qoyub. Azərbaycanda susuzlayıb-susuzlamamasından asılı olmayaraq, qonaq qarşısına çay qoyulur. Bu, hər şeydən öncə, qonağa hörmətin əlaməti sayılır. Elçilik mərasimlərimizin də tacı çay sayılır. Hər halda, mərasimin sonunda razılıq əlaməti olaraq, şirin çayın içilməsi də buna dəlalət edir. Evdə ürəyi darıxan, yaxud şəhərə gəzməyə çıxan insanların əsas dayanacaq nöqtəsi çox zaman çayxanalar olur. Çayxanalar həm də dost-tanışların görüş yeridir. Bizdə bir çox problemlərin müzakirəsi də məhz çay süfrəsi arxasında aparılır. İllərlə çıxış yolu tapılmayan bir problem bəzən yarımsaatlıq çay süfrəsi arxasında oturub müzakirə olunmaqla həll edilir. Biz də sizə ətirli çay süfrəsi arxasında mənalı istirahət və könülxoşluğu arzulayırıq. Beynəlxalq Çay günü ilə əlaqədar F. Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında Çayın müxtəlif növləri ilə bağlı sərgi keçirilir.
65
“Ətirlisən, Dadlısan Cay...”
Sərgiyə baxış keçiriləndən sonra Milli Konservatoriyanın tələbələri sözləri Seyfəddin Dağlıya, musiqisi Cahangir Cahangirova aid olan “Cay Gəlsin Çay” mahnısını səsləndirirlər.
66
İnternetdə: www.books.google.com
1. Heyvanlar aləminin ensiklopediyası.- Bakı: Maarif, 2006.-63 s. 2.
Heyvanlar aləminin ensiklopediyası.-Bakı: Gənclik, 1996.-64 s. 3.
nəşriyyatı:”Üç alma uşaq ədəbiyyatı”,2-16.-32 s. 4.
Planetin qəribə quşları.- Bakı: “Əli və Nino” nəşriyyatı, 2013.-32 s. 5.
PRESS” nəşriyyat evi, “Üç alma uşaq ədəbiyyatı”, 2016.-32 s. 6.
uşaq ədəbiyyatı”, 2015.-32 s. 7.
Tapmacalar.-Bakı: Şərq-Qərb, 2014.-208 s.
67
(metodik vəsait)
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail: childlibbaku@yahoo.com URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 27 Çapa imzalanmışdır:15.05.2017 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 348,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|