Əlyazması hüququnda Hüseynova Nərmin Hətəm qızı (magistrantin a. S. A.) «kommersiya fəALİYYƏTİNDƏ LİZİNQİn rolu və İNKİŞaf perspektiVLƏRİ»
Yüklə 0,59 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Özünün xüsusi vəsaitləri hesabına ödənişlə avadanlığın alınması
- Avadanlığın dəyəri, ƏDV daxil edilməklə, USD 100 000
- İl ərzində avadanlıqdan istifadədən gəlir, USD 30 000
- Cəmi 3 il ərzində, USD 141 341 o cümlədən özünün xüsusi vəsaitlərindən birinci ilin əvvəlində xərclər
- Avadanlığın dəyəri, ƏDV daxil edilməklə, USD 100 000 Avadanlıqdan istifadədən 1 ildə olan gəlir, USD
- Kreditin məbləği, USD 70 000
- Kredit resurslarının dəyərinin hər ay ödəniş zamanı hesablanması
- Cəmi 3 il ərzində, USD 193 830
- 2. Özünün xüsusi vəsaitləri hesabına ödənişlə avadanlığın alınması 145 341 USD
- İstifadə olunan ədəbiyyat
Beləliklə, müəssisənin tərəfindən üç il ərzində daşıyacağı məsrəflərin ümumi məbləği 142 843 dollar təşkil edəcəkdir. Bu məbləğlər üç il ərzində ödənilir və iri birdəfəlik ödəniş tələb etmir. Bu müddət keçəndən sonra avadanlıq tam amortizasiya olunmuş hesab edilr və buna görə də əmlak vergisinin ödənilməsinə ehtiyac qalmır. Lizinq ödənişləri tamamilə məhsulun maya dəyərinə aid edildiyindən lizinq alan lizinq ödənişlərinin məbləği qədər vergi ödənilən mənfəəti azaldır.
İndi isə avadanlığın müəssisənin özünün xüsusi vəsaitləri hesabına alınmasını nəzərdən keçirək. Qanunvericiliklə avadanlığın alınması mənfəət hesabına icazə verildiyindən 100 min dollarlıq avadanlığın alınması üçün 25 000 dollar mənfəət vergisi ödəmək lazımdır. Müəssisənin qiymətləndirilmiş effektivliyindən asılı olaraq o, hər il 30 min dollar gəlir əldə edəcəkdir və vergi ödənilən mənfəət yaradacaqdır. Müəssisənin birinci üç il ərzində istismarı üzrə məsrəfləri üçillik lizinq müqaviləsi üzrə məsrəflərlə müqayisə etmək üçün onları qiymətləndirək.
Üç il keçəndən sonra müəssisə daha altı il əmlak vergisi ödəyəcəkdir ki, bu da əlavə 4 000 dollar təşkil edəcəkdir, nəticədə isə xərclərin ümumi məbləği istismar müddəti ərzində 145 341 dollara qədər artacaqdır.
Avadanlığın kreditə alınması sxemi üzrə alış xərclərini hesablayaq. Lizinqdə olduğu kimi, avadanlığın dəyərindən 30% ölçüdə beh tələb olunacaqdır, kredit faizi isə yenə də ilə 20% təşkil edəcəkdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, kredit üzrə faizlər Milli Bankın kredit dərəcəsi ölçüsündə məhsulun maya dəyərinə daxil edilir. Kreditləşdirmə müddətini lizinq müqaviləsində olduöu kimi üç ilə bərabər qəbul edək. Əvvəlki kimi hesab edək ki, avadanlıq müəssisənin satış pulunu ildə 30 000 dollar artırır.
Üç il keçəndən sonra müəssisə daha altı il əmlak vergisi ödəyəcəkdir ki, bu da əlavə 4 000 dollar təşkil edəcəkdir, nəticədə isə xərclərin ümumi məbləği istismar müddəti ərzində 197 830 dollara qədər artacaqdır.
Yuxarıda göstərilən hesablamalardan görünür ki, avadanlığın lizinqə alınması ən əlverişli alış formalarından biridir. Lizinq müqaviləsi müəssisənin dövriyyə vəsaitlərini qoruyub saxlamağa, ödənişləri bir neçə ilə bölüşdürməyə və vergi ödənişlərini qanuni olaraq aşağı salmağa imkan yaradır. NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR İqtisadiyyata investisiya qoyuluşunun müxtəlif yolları var. Bunlar arasında son 35-40 ildə ən inkişaf etmiş modellərdən biri lizinqdir. Məlumatlara görə, dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində iqtisadiyyata investisiya qoyuluşunun 25-30%-i lizinq vasitəsilə həyata keçirilir. Lizinq fenomeni ondan ibarətdir ki, bu gün o, perspektiv maliyyələşdirmənin yeni, qeyri-ənənəvi və spesifik sistemi kimi formalaşır və burada icarə münasibətləri, kredit maliyyələşdirməsi elementləri, borc öhdəlikləri üzrə hesablaşmalar və başqa maliyyə mexanizmləri özünə yer tapır. Müasir lizinq bank strukturlarının iqtisadiyyatın real sektoru ilə istehsalın maliyyələşdirilməsi və stimullaşdırılması üzrə qarşılıqlı fəaliyyətinin forma və metodlarını tamamlayır və zənginləşdirir. Lizinqin reallaşdırılması forması maliyyələşdirmənin ənənəvi formalarının müxtəlif cür əlaqələndirilməsi vasitəsilə diversifikasiya etdirilmiş və zənginləşdirilmişdir. ABŞ-da 1990-cı illərdə avadanlıqların lizinqi maşın və avadanlıqlara investisiya qoyuluşunun ümumi həcminin 30%-ni təşkil edirdi, lizinq müqavilələri isə il ərzində 100-130 mlrd. doll-ra bərabər olurdu. Lizinq əməliyyatlarının belə faiz səviyyəsi Böyük Britaniya üçün də xarakterikdir. Qərbi Avropa ölkələrində avadanlıqların lizinqi onların ümumi tədarükünün 15%-ni, mütləq ifadədə isə 120 mlrd. doll. təşkil edir. Keçmiş iqtisadi islahat illəri milli istehsal və qeyri-istehsal fondlarının yüksək dərəcədə aşınmasının və eyni zamanda iri istehsal komplekslərinin maşın və avadanlıq parklarının azad edilməsinin nəzərə alınması ilə lizinq biznesinin yeni forma və metodlarının fəal inkişafı imkanlarını kifayət qədər obyektiv şəkildə qiymətləndirməyə imkan verir. Bu biznesin inkişaf etdirilməsi məqsədilə lizinq fəaliyyətini tənzimləyən bir sıra normativ aktlar qəbul olunmuşdur və dövlət investisiyalarının lizinq əməliyyatları istiqamətində artması tendensiyası müşahidə olunmaqdadır. Lizinq bazarının dünyada kifayət qədər inkişaf etməsinə baxmayaraq, Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət o qədər də ürəkaçan deyil. Məsələn, 2011-ci ildə Azərbaycanda ümumi investisiya qoyuluşu 21,66 milyard dollar olduğu halda lizinq yolu ilə qoyulan sərmayənin həcmi 150 milyon dollar olub. Yəni, ümumi investisiya qoyuluşunda lizinq əmaliyyatları cəmi 0,7% təşkil edib. 2010-cu ildə lizinq əmaliyyatları 170 milyon dollar idi. Həmin ildə 17,6 milyard dollar sərmayə qoyulmuşdu ki, burada lizinqin payı 0,96 % olub. İnkişaf etmiş ölkələrdə lizinqin ümumi investisiya qoyuluşunda payının 30% və bir qədər də artıq olduğunu nəzərə alsaq, məlum olur ki, Azərbaycanda lizinq bazarını hətta bir neçə milyard dollara qədər artırmaq olar. İlkin mərhələdə isə bunun 800 milyon-1 milyard dollara çatdırılmasının mümkün olduğu bildirilir. Bu gün lizinq şirkətləri üçün perspektivli sahələrdən biri də kənd təsərrüfatıdır. Lakin respublikada fəaliyyət göstərən lizinq şirkətləri «Aqrolizinq» şirkəti ilə rəqabətə girə bilmədiyindən, bu sahə onların fəaliyyət dairəsindən kənarda qalır və ya cüzi bir həcm təşkil edir. Məlumdur ki, Aqrolizinq şirkət bu gün xeyli imtiyazlara malikdir, dövlət büdcəsindən güzəştli maliyyələşmə əldə edir və cüzi faizlərlə və ya faizsiz texniki avadanlıqları kənd təsərrüfatında işləyən sahibkarlara lizinqə verir. Lakin digər lizinq şirkətləri Aqrolizinqə verilmiş imtiyazlardan və güzəştli maliyyə vəsaitlərindən kənarda qalır. Bununla yanaşı, lizinq şirkətləri geniş maliyyə resurslarına malik banklarla rəqabətə girə bilmirlər və bu da lizinq sektorunun zəifləməsinə və lizinq portfelinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. Azərbaycanda sürətlə inkişaf edən bir çox sahələrdə lizinqdən istifadə edilməsi məqsədəuyğun olardı. Belə ki, telekommunikasiya, informasiya texnologiyaları, tikinti, nəqliyyat, infrastruktur layihələrində, kənd təsərrüfatı, emal sənayesi, yüngül sənaye və digər inkişafda olan sahələrdə lizinqdən geniş istifadə edilə bilər ki, bu da respublikada lizinq sektorunun inkişafına güclü təkan vermiş olardı. Azərbaycanın lizinq potensialından hələ tam istifadə olumur. Məsələn, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ÜDM-in ən azından 2,4%-ni, inkişaf etmiş ölkələrdə isə 5%-ni lizinq sektorunun payı təşkil etdiyi halda, bu göstərici Azərbaycanda 0,4%-dir. Bu gün ölkəmizdə 30-a yaxın şirkət öz məhsullarını lizinqlə təqdim edir. Bunlar arasında ən güclüsü "Aqrolizinq" ASC sayılır. "Aqrolizinq" ASC dövlət şirkətidir. Bu qurum dövlət başçısının "Aqrar bölmədə lizinqin genişləndirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" sərəncamı əsasında 2004-cü ildə yaradılıb. Prezidentin müvafiq sərəncamları ilə cəmiyyətin ənənəvi lizinq xidmətlərindən başqa fəaliyyət dairəsi ildən-ilə genişləndirilib. "Aqrolizinq" ASC-yə mineral gübrələrin, pestisidlərin, texnoloji avadanlıqların, tinglərin, buğda toxumlarının, cins damazlıq heyvanların gətirilib istehsalçılara çatdırılması və kənd təsərrüfatı aqro-texniki işlərin görülməsi kimi əlavə funksiyalar da həvalə edilib. Son 3 ildə həril orta hesabla şirkət 40 milyon manat həcmində lizinq xidməti təklif edib. Bu da lizinq bazarının 25 %i həcmində iş deməkdir. Mütəxəssislər Azərbaycanda lizinq xidmətlərinin, şirkətlərinin inkişaf etməməsini qanunvericilik bazasının təkmil olmaması, lizinq əməliyyatlarının əlavə dəyər vergisinin tətbiq edilməsi və ümumi maarifsizliklə əlaqələndirirlər. 1994-cü ildə "Lizinq xidməti haqqında" qanun qəbul edilib. Lakin bu qanun mövcud münasibətləri tam tənzimləyə bilmədiyindən lizinq əməliyyatları Mülki və Vergi məcəllələrinin əsas normativ aktları ilə tənzimlənir. «Lizinq xidməti haqqında» qanunda lizinq şirkətlərinin fəaliyyətlərinin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi üzrə aşağıdakı tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur: ♦ respublikanın və ayrı-ayrı bölgələrinin ortamüddətli və uzunmüddətli sosial-iqtisadi inkişaf proqramının tərkib hissəsi kimi respublikamızda və ayrı-ayrı bölgələrdə lizinq fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi proqramının hazırlanması və həyata keçirilməsi; ♦ dövlət əmlakından istifadə etməklə lizinqə bank investisiyalarının qoyuluşunu təmin etmək üçün girov fondlarının yaradılması; ♦ ayrı-ayrı məqsədli investisiya - lizinq layihələrində lizinq fəaliyyətinin infrastrukturunun yaradılmasında dövlət kapitalının iştirakının xüsusi çəkisi; ♦ lizinq həyata keçirən müəssisələrə dövlət ehtiyacları üçün əmtəə göndərişi üzrə dövlət sifarişlərinin ayrılması; ♦ elmi tutumlu, yüksək texnoloji avadanlıqların hazırlanması, istehsalı və istifadəsi sferasında dövlətin proteksionizm tədbirləri; ♦ lizinq layihələrinin reallaşdırılması məqsədilə onların dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsi və dövlət zəmanətinin verilməsi; ♦ lizinq layihələrinin həyata keçirilməsi üçün investisiya kreditlərinin verilməsi; ♦ lizinq şirkətlərinin (firmalarının) fəaliyyəti üçün əlverişli iqtisadi şərait yaratmaq məqsədilə onlara qanunvericilik qaydasında vergi və kredit güzəştlərinin təqdim olunması; ♦ banklann və digər kredit müəssisələrinin lizinq müqaviləsini reallaşdırmaqdan ötrü üç ildən az olmayan müddətə lizinq subyektlərinə təqdim etdikləri kreditlərdən əldə etdikləri mənfəətə görə vergilərin ödənilməsindən qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada azad edilməsi; ♦ lizinq sövdələşmələri iştirakçılarının hüquqlarının və əmlak maraqlarının müdafiəsini təmin edə biləcək normativ-hüquqi bazanın yaradılması, inkişaf etdirilməsi, normalaşdırılması və təkmilləşdirilməsi; ♦ maşın və avadanlıqların təzələnməsini stimullaşdırmaq məqsədilə lizinq verənlərə əlavə olaraq xidmət müddəti üç ildən az olmayan əsas əsas fondların ilkin dəyərinin 35%-ə qədərini, bu fondların istismara buraxıldığı birinci ildən, amortizasiya ayırmalarına silmək hüququnun verilməsi; ♦ kənd təsərrüfatı məhsullarının emalını və yığımını həyata keçirən lizinq alanlara, lizinq müqaviləsində nəzərdə tutulmuş şərtlər əsasında lizinq ödənişlərini məhsul göndərilməsi yolu ilə həyata keçirmək hüququnun verilməsi; ♦ aqrosənaye kompleksində lizinq əməliyyatlarının həyata keçirilməsi zamanı cins heyvanların lizinq predmetinə aid edilməsi; ♦ yerli istehsal olan maşın və avadanlıqların beynəlxalq lizinqinin həyata keçirilməsi zamanı ixrac üzrə dövlət zəmanət fondunun yaradılması. İstifadə olunan ədəbiyyat
Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||