33
4.
VikiM
ənbə (
http://wikisource.org
);
5.
VikiAnbar (
http://commons.wikimedia.org
);
6.
VikiNövl
ər (
http://species.wikimedia.org
);
7.
VikiX
əbərlər (
http://wikinews.org
);
8.
VikiVersitet (
http://wikiversity.org
);
9.
MetaViki (http://
meta.wikimedia.org
).
Tör
əmə layihələrdən başqa Vikipediya layihəsində
müxt
əlif funksiyaları yerinə yetirən digər layihələr də fəaliyyət
göst
ərir (şəkil 12).
Şəkil 12. Vikipediyanın törəmə və digər layihələri
Bu layih
ələr Vikipediya qədər zəngin olmasalar da, onların
da artıq İnternet məkanında öz fəal istifadəçiləri və hətta
fanatları vardır və bu ensiklopediyalarda da məqalələrin sayı
gün-günd
ən artmaqdadır. Vikipediyanın layihələri İnternetdə
x
əbər, informasiya, bilik mənbələrinə çevrilmişlər. Onların əsas
f
ərqləndirici cəhəti isə operativlikdir. Layihələr bir-birlərindən
t
əyinatlarına görə fərqlənsələr də Vikipediyanın tərəfsizlik,
düzgünlük, m
ənbənin göstərilməsi və s. kimi əsas qaydaları
onlar üçün d
ə vacibdir.
34
3.3
.1. VikiLüğət (Wikiionary)
VikiLüğət (
http://wiktionary.org
) layih
əsi
izahedici m
əqalələr, tezauruslar və tərcümələrin
saxlandığı saytdır. Bu layihə müxtəlif dillərdə
hazırlanan azad lüğətlər üçün nəzərdə
tutul
muşdur. Layihə 2002-ci ilin dekabrında
yaradılmış və hal-hazırda 170 dildə fəaliyyət
göst
ərir. 2009-cu ilin yanvar ayına olan
m
əlumata əsasən layihə 1,5 mln. səhifəyə
malikdir.
Ən çox məqalə ingilis dilindədir. Daha sonra fransız,
vetnam v
ə rus dillərində daxil edilmiş məqalələr üstünlük təşkil
edir. Bu dill
ərdən hər biri 100 mindən artıq məqaləyə malikdir.
VikiL
üğətin Azərbaycan bölməsində 110 səhifə vardır.
Son zamanlar VikiLüğət layihəsi VikiMənbə ilə əlaqəli
işləyir. Belə ki, VikiMənbə saytına istifadəçilər tərəfindən
düzgün t
ələffüzü göstərən çoxlu sayda səs faylları yüklənmişdir
v
ə bu faylları artıq VikiLüğət vasitəsilə əldə etmək mümkündür.
3.3.2. VikiSitat (Wikiquote)
VikiSitat (
http://wikiquote.org
) aforizml
ər,
m
əşhur adamların söylədikləri, atalar sözləri,
qanadlı, mnemonik ifadələr və devizlər saxlanan
kataloqdur.
Burada m
ənbəyi göstərilmiş sitatları
mü
əllifin icazəsi olmadan istifadə etmək
mümkündür. H
əmin adamlar tanınmış şəxslər
olduqda, onların məqalələrindən Vikipediyadakı
eyni adlı məqalələrə keçid verilir.
Layih
ə 2003-cü ilin iyul ayında yaradılmışdır. İndiyə kimi
40 dild
ə fəaliyyət göstərir. 60 mindən artıq məqalə
yerl
əşdirilmişdir. İngilis bölməsində məqalələrin sayı 10 minə
yaxındır.
3.3.3. VikiKitablar (Wikibooks)
VikiKitablar (
http://wikibooks.org
) elektron kitab
ların
(«e-books») birg
ə hazırlanması layihəsidir. İdeyaya görə azad
35
t
ərtib edilən kitabların və dərsliklərin
xüsusi yeri olmalıdır. Burada toplanan
informasiya
əsasən tələbələr,
mü
əllimlər, mütəxəssislər, tədqiqatçılar
üçün n
əzərdə tutulmuşdur. Layihə 2003-
cü ilin iyul ayında yaradılmışdır.
Ümumi halda 70 min hazır və 1000-ə
yaxın yarımçıq kitabdan ibarətdir. Hal-
hazırda bu layihədə həcmcə böyük
olmayan m
əqalələr də mövcuddur, lakin gələcəkdə informasiya
çoxaldıqca onların bir yerə yığılaraq kitab halında təqdim
olunması gözlənilir. 50 dildə fəaliyyət göstərir. Ən çox kitab
İngilis dilindəki bölmədədir. Bu bölmədə 26 000-dən artıq hazır
hesab edil
ə bilən dərslik toplanmışdır.
3.3.4. VikiM
ənbə (Wikisource)
VikiM
ənbə
(
http://wikisource.org
)
mü
əllif hüquqlarının qorunması haqqında
qanunların aid edilmədiyi mətnlərin şəbəkə
kitabxanasıdır.
Başqa
sözlə,
azad
yayımlanmasına icazə verilən müxtəlif
m
ətnlərin saxlanması üçün nəzərdə tutulmuş
çoxdilli layih
ədir. VikiMənbə 2003-cü ilin
noyabr ayında yaradılmışdır.
M
ətnlərin sayta yüklənməsi zamanı dəyişdirilməsinə
ehtiyac yoxdur. M
əsələn, tarix və ədəbiyyat mövzusunda
m
əqalələr analizə məruz qala bilərlər, lakin həmin məqalələr
olduğu kimi saxlanılır və dəyişdirilməsinə icazə verilmir.
Saxlanılan məqalələrə misal olaraq klassik əsərləri, məlumat
kitabça
larını, dərslikləri, monoqrafiyaları, elmi və publisistik
m
əqalələri, müxtəlif
mövzulu
kitabları,
kompyuter
proqramlarının kodlarını və bu kimi müxtəlif mətnləri
göst
ərmək olar. Layihənin fəaliyyət göstərdiyi ilk zamanlarda
bütün m
ətnlər (ivrit dilində yazılanlardan başqa) bir mənbədə
saxlanılırdı. Lakin layihə böyüdükcə və dillərin sayı artdıqca
layih
ənin dillər üzrə bölünməsinə qərar verildi. Hər-hansı bir dil
36
bölm
əsindəki əsərin müxtəlif dillərə tərcümə edilərək
VikiM
ənbənin müxtəlif bölmələrinə daxil edilməsinə icazə
verilir.
2009-cu il tarixind
ə VikiMənbədə ümumilikdə 270 minə
yaxın məlumat toplanmışdır. Yenə də ən çox informasiya
İngilis bölməsindədir – 70 min mətn [18].
3.3.5. VikiX
əbərlər (Wikinews)
VikiX
əbərlər (
http://wikinews.org
)
layih
əsi
ensiklopediya kontekstind
ə cari
hadis
ələr haqqında məlumat verən
İnternet-ensiklopediyadır.
Layih
ə 2004-cü ilin dekabr ayında
f
əaliyyətə başlamışdır və hal-hazırda 22
dild
ə mövcuddur. VikiXəbərlərdə indiyə kimi 40 minə yaxın
x
əbər nəşr edilmişdir. Digər layihələrdə olduğu kimi, burada da
əsas şərt neytrallığın gözlənilməsidir.
Xarici m
ənbələrdən əldə edilmiş xəbərlər burada orijinal
v
ə ya qısa xülasə şəklində verilə bilər. Layihənin əsasən iki
m
əqsədi vardır: digər nəşriyyatlara alternativ və azad xəbərlərin
t
əqdim olunması və hər bir xəbərin diqqətlə yoxlanması.
VikiX
əbərlər layihəsinin Azərbaycan bölməsi hələ
mövcud deyildir. Odur ki, sayt VikiX
əbərlərin İngilis bölməsinə
yön
əldilmişdir.
3.3.6. VikiNövl
ər (Wikispecies)
VikiNövl
ər
İnternet
layih
əsi
(
http://wikispecies.wikimedia.org
)
əsasən
t
əbiət (botanika və zoologiya) elmlərinə
aiddir. Layih
ənin məqsədi dünyada olan bütün
bioloji növl
ər haqqında verilənlər bazasının
hazırlanmasıdır. Hər bir canlı təbii ki, öz
s
əhifəsinə malik olmalıdır. Bu baxımdan
layih
ə, ilk növbədə botanika ilə məşğul olanlar
v
ə maraqlananlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Layihə 2007-ci ilin
Dostları ilə paylaş: |