Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- NeoKlassiK istiqamət
- Marşalın nəzəri mühaKİməsinin mərKəzində qiymət nəzəriyyəsi durur.
NeoKlassiK istiqamət daxiləsinin məhdudlaşdırılması ideyasının məntiqi nəticəsi Kİmi baxmaq lazımdır. ÇünKİ o, bütün iqtisadiyyatı maKrosəviyyədə dövlət prizmasından deyil, mİKrosəviyyədə fərdi təsərrüfatlar mövqeyindən təhlil etmişdir. Bununla A.Marşal elmin tədqiqat obyeKtindən siyasi, sinfi problemləri çıxarmış və iqtisad elmini ideologiyadan Kənar elmə çevirmişdi. Onun bu mövqeyini BöyÜK Britaniyanın və ABŞ-ın ƏKSər nəzəriyyəçiləri müdafiə etmişdi. A. Marşal iqtisad elminə iqtisadiyyatın mİKrosəviyyəsində bazar fəaliyyətinin prinsipləri haqqında xüsusi elm Kİmi baxır. Onun vəzifəsini bazar təsərrüfatının real fəaliyyət mexanizmini öyrənməKdə və onun işləmə prinsipini dərK etməKdə görür. İqtisad elminin predmetini ictimai-sinfi problemlərdən ayırıb, iqtisadi seçim və onun qanunları ilə əlaqələndirir. İnKİşafın ancaq təKamül yolunu qəbul edir.
A. Marşal iqtisadi hadisələrə subyeKtiv-psixoloji mövqedən yanaşır. Əsasən, psixoloji amilə üstünlÜK verir. O,
tədqiqatın funK- sional metodundan istifadə edir. Bu metodla müəyyən edir Kİ, bütün iqtisadi hadisələr bir-birilə səbəb-nəticə əlaqəsində deyil, funKSİonal asılılıqdadırlar. A.
A.
necə dəyişdiyinə və
iqtisadiyyatda yerinə yetirdiyi funKsiyalara yönəldir. O,
tədqiqatın ağırlıq mərKƏ- zini dəyərin mənbəyi ətrafındaKi nəzəri mübahisələrdən qiymətə, tələb və
təKİifin qarşılıqlı fəaliyyəti probleminin öyrənilməsinə Keçirir. O,
əsaslı surətdə tələb və
təKİifin necə əmələ gəldiyini və
qarşılıqlı fəaliyyət göstərməsini təhlil etmiş, iqtisadi nəzəriyyəyə indiyə Kİmi öz əhəmiyyətini saxlamış qiymətə görə tələb və
təKİifin elastİKİiyini gətirmişdi. A.Marşal ona qədər mövcud olmuş dəyər nəzəriyyələrindən istifadə edib öz qiymət Konsepsiyasını yaratmışdı. Onun Konsepsiyası özündə dəyərin faydalılıq həddi, istehsal xərcləri, tələb və təKİif nəzəriyyələrini birləşdirir. A.Marşalın nəzəriyyəsi dəyərsiz qiymət nəzəriyyəsidir və o Kompromis, sintetİK qiymət adlanır. O, neo- KİassİK Konsepsiyaların çıxış nöqtəsini təşKİl edir. A.Marşal qiymətə bazar iqtisadiyyatının mühüm elementi Kİmi baxaraq, dəyər Kateqoriyasını aradan götürür. Marşalın qiymət nəzəriyyəsi həm də K.MarKsın əməK dəyər nəzəriyyəsinə bir müqabil ( ƏKS ) Kİmi
yaradılmışdı. A.Marşal göstərir Kİ, qiymətin yaranma prosesi özündə tələb və təKİif qiymətinin yaranmasını birləşdirir. Marşala görə, tələb və təKİif bazar
qiymətinin yaranma
mexanizminin bərabərhüquqlu elementləridir və qeyri-məhdud rəqabət şəraitində qiymətin müəy
Müasir iqtisadi nəzəriyyalar yən olunmasında heç biri üstünlüyə malİK deyil. A.Marşal bazar qiymətinə bazarda tələb və təKİif qiymətinin Kəsişməsindən alınan nəticə Kİmi baxır. Tələb qiymətini marjinalist üsulla, faydalılıqla; təKİif qiymətini KİassİK üsulla, istehsal xərcləri ilə müəyyən edir. A.Marşal tarazlı qiymət anlayışından istifadə etmişdi. O göstərir Kİ,
nə vaxt tələb qiyməti təKİif qiymətinə bərabər olur, istehsalın həcmi nə artmağa, nə azalmağa meyl göstərir; ortada tarazlıq olur. Nə vaxt Kİ,
tələb və təKİif tarazlıqda olur, vaxt vahidində istehsal olunan məhsulların Kəmiyyətini tarazlı Kəmiyyət, onun satıldığı qiyməti isə tarazlı qiymət adlandırmaq olar. Marşal tələbin qiymətlə tərs, təKİifin isə düz münasibətdə olduğunu qeyd edir. Bunu sübut etməK üçün faydalılıq həddi Kateqoriyasından istifadə edir. A.Marşal təKcə azad rəqabət şəraitində qiymətin Kortəbii tənzimlənməsini öyrənməmişdi. O, həmçinin sonradan inKİşaf etmiş inhisarçı rəqabət nəzəriyyələrinin əsaslarını yaratmışdı. Marşal hesab edir Kİ, bazar mexanizminin pozulması təKCƏ dövlət müdaxiləsi səbəbindən baş vermir, həmçinin satıcı inhisarçı olduqda da baş verir. Qeyri-mÜKəmməl rəqabət şəraitində qiymət problemini C.Ro- binson və E.Çemberlin öyrənmişdi. Onlar neoKİassİK nəzəriyyə çərçivəsində qiymətin yaranma və rəqabət probleminin təhlilini dərinləşdirmişlər. Onlar qeyd etmişlər K İ,
inhisar şəraitində qiymət orta və həddi məsrəfdən yÜKSəK olur. NeoKİassİK sistemdə marjinalist nəzəriyyələr mərKəzi yer tutur. Marjinalizm (marginal fransız sözü olub, mənası hədd de- məKdir) faydalılıq və məhsuldarlıq həddi nəzəriyyələrindən ibarətdir. Faydalılıq həddi nəzəriyyəsi istehsal xərcləri nəzəriyyəsilə birgə neoKİassİK qiymət nəzəriyyəsinin əsasını təşKİl etmişdir. Faydalılıq həddi nəzəriyyəsi qiyməti, istehsal xərcləri nəzəriyyəsindən fərqli olaraq, məhsulun istehsalına çəKİlən əməyin Kəmiyyəti, ümumi istehsal xərclərilə deyil, həmin məhsulun alınması alıcıya gətirdiyi faydalılıqla müəyyən edir. Bu nəzəriyyə qiymətin əmələ gəlməsini istehlaKçı mövqeyindən, məhsulun istehlaKimn səmərəliliyi nöqteyi-nəzərindən öyrənir. Qiymətin əmələ gəlməsini istehlaKçı mövqeyindən ÜK dəfə
öyrənən Avstriya məKtəbi olmuşdu. Faydalılıq həddi nəzəriyyəsini də onlar yaratmışdı. Avstriya məKtəbinin nəzəriyyəçiləri K.Menger (1840-1921), E.Bem-BaverK (1851-1914) və F.Vizer (1851-1926) olmuşdu. Avstriya məKtəbi neoKİassİK istiqamətin əsasını qoymuşdu. Bu sonradan Kembric məKtəbi tərəfindən Ri- Kardoçuluğun ayrı-ayrı elementlərilə zənginləşdirilmiş,
əsrin axırında və XX əsrin
əvvəllərində neoKİassİK istiqamət adı almış 54 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|