Dərslik az ərbaycan Milli Konservatoriyasının
KİNO İNCƏSƏNƏTİNİN TARİXİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KİNO İNCƏSƏNƏTİNİN TARİXİ. KİNO – SİNTETİK İNCƏSƏNƏTİNİN NÖVÜ KİMİ.
- SƏSSİZ VƏ SƏSLİ KİNO. AZƏRBAYCAN KİNOSU.
- Lümyer qardaşları sənədli kinonun, Melyes
- “İncəsənət tarixi” fənninin sualları
- Samir ə Mir-Bağırzadə İNCƏSƏNƏT TARİXİ
105 KİNO İNCƏSƏNƏTİNİN TARİXİ. KİNO – SİNTETİK İNCƏSƏNƏTİNİN NÖVÜ KİMİ. 1895-ci il 28 dekabr tarixind ə Parisin Kapusinok bulvarında “Qran-kafesind ə” 35 nəfərin iştirakilə kinematoqrafiya yaranmışdır. Kinematoqraf yunan sözüdür - “kinemo” v ə “qrafo”, yəni “hərəkəti yazan” dem əkdir. Burada tamaşaçı hərəkət edən şəkillərə baxır. Kinematoqraf ona t ələb olunan vaxtda yaranıb. Adi savadı olmayan şəhərə gələn kəndlilərdən teatrlara, muzeylərə, konsert zallarına və kitabxanalara getm ək üçün istehlahçılardan müəyyən intellektual hazırlıq tələb edilirdi. Ona görə də kinematoqraf incəsənətlərdən ən kütl əvisi və yaşamağa qadir oldu. Oqüst və Luyi Lümyer qardaşlarının birinci filmləri “Fabrikadan fəhlələrin gedişi”, “Lə Süit vağzalına qatarın gəlişi,” “Uşağın səhər yeməyi” olmuş və tama- şaçılara gərçəkliyi dəqiqlik ilə göstərərək, onları heyran edirdilər. Az ərbaycan kinematoqrafı həmçinin inkişaf edirdi, bu vaxtlar neftin emalı ilə bağlı filmlər çəkilirdi. Bu qısa kino yazıları kino incəsənətində bir istiqamət qoydu, sonralar o “Lümyer x ətti” adlanacaq – bu filmlər həyatı sənədli reallıq ilə əks etdirirdi. 1896-ci ildə kinoya yeni insan Jorj Melyes 106 g əlir, o “Robin Uden” Paris Teatrın direktoru və rejissoru idi, burada fantastik feyeriyalar s əhnəyə qoyulurdu. O İngiltərədən kino- kameranı alıb və öz teatrın aktyorları ilə oyun filmləri çəkməyə başlayırdı. Beləliklə, kinematoqrafda ikinci istiqamət – Melyes Xətti yaranır. Lumyer qardaşları və Jorj Melyes yeni peşə - kinorejissor s ənətinin banisi oldular. Rejissor termini teatr təcrübəsindən m ənimsənilib. Amma bu sənət yeni məzmunla genişlənib. Kino- rejissor t əkcə mizansəhnəni (aktyorların səhnədə yerləşdırılməsi) qoymur, o aktyorlarla m əşq edir və onların qarşisında məsələlər qoyur, o h ətta bu işin texniki tərəfini də nəzərə alır, kino sənəti mük əmmələşərək peşələrdə çoxalır. Axırıncı illərdə kompyuter qrafikası mütəxəssisləri və kino sənayəsində işləyən böyük laboratoriyalar yarandı. Aparıcı yeri prodüsser tutdu. O filmi maliyy ələşdirərək, kinobazarında onun satılmasında marağ göstərir. Kinematoqraf yeni p ərəstişkarlarının ürəyini valeh edirdi. Kino uzun müdd ət adını təsdiq etmirdi. O müxtəlif ölkələrdə və c əmiyyət sıralarında fərqli adlandırılırdı,əvvəlcə - kinemoxromo- fono-meqa-skopoqrafa, iluzion, kiki v ə nəhayət kino adlandırıldı. 1910-ci ill ərdə Almaniyada qəbul olunan “kino” sözü Russiyadan Az ərbaycana gəlir və 20-ci illərdə təsdiq olunur. Kinematoqraf müxt əlif incəsənətlərdən istifadə edirdi. O sujetləri ədəbiyyatdan alırdı. Musiqi isə böyük ifadəli-emosional rolu oynayırdı. Təsviri m ədəniyyətin inkişafında operatorun məharəti filimdə kömək göst ərir. XX əsrin 20-ciillərində bu sənət kinorəngarlığına çevrilir. Kinoda tamaşaçı üçün əsas fiqur aktyordur. Təsədüf deyil ki, kinematoqraf ulduzlar sistemini yaradıb. Kinoulduz təkcə istedad deyil, o tamaşaçı arzularının və ümüdlərinin əksi və idealıdır. Nodar Şasokaşvili, Nəsibə Zeynalova, Həsən Turabov, Adil İsgəndərov, Çarli Çaplin, Qreta Qarbo, Jan Qoben, Bridjit Bordo, Andrey Mironov, Leonardo di Kaprio – bel ə aktyorlardandır. Onlar dəbi (modanı), hərəkət və davranış tərzlərini diktə edirdilər.Tamaşacılar h əyatda onlara nümunə kimi baxaraq, dövrün rəmzinə çevirilirdilər. 107 Kino sanay əsi yeni incəsənət növlərini - televiziya, video, animasiya (cizgi filmi) yaradırdı. XÜLASƏ: Kino sintetik inc əsənəti. Kino – televiziya – video - animasiya. 108 SƏSSİZ VƏ SƏSLİ KİNO. AZƏRBAYCAN KİNOSU. Kinematoqrafiyada ilk ç əkilən filmlər səssiz idi. Hərəkət edən şəkillər bir birini əvəz edirdi. Dalğada dalğalanan qayığ, toz s əmasında uçulan divar. Ekranda arxada görünən qatar qabağa g ələrkən o ölçülərdə böyüyür və tamaşaçıya qorxu hissi yaradır. Bütün bu trükl ər zaman keçdikcə mürəkkəbləşir və təkmilləşirdi. Lümyer qardaşları sənədli kinonun, Melyes isə oyun kinosunun, kinofantastikanın və dəhşətli filmlərin baniləri olmuşlar. Melyes trük filml əri yaradanda xususi effektlərdən istifadə etmişdir - unikal ixtira olan stop-kadr buna misaldır. Kino inc əsənətinin əsası montajdır, onun banisi Amerika kinorejissoru Edvin Stanton Porterdir (1870-1941) (o qısametrajlı kinolar çekmiş, onlardan 2-si qalmışdır). Porterin yeniliyi ondan ibar ət idi ki, o bir şəklin səhnəsini dig ər şəkilin səhnəsi ilə əvəz edirdi. Tamaşaçı həm birinci, həm ikinci h ərəkətə baxa bilmirdi. Bu üsul sonralar paralel montaj adlanırdı. Bəzən ona carpaz üsul da deyirdilər. S əssiz kinonun ən görkəmli aktyorları Maks Linder (Fransa), Çarli Çaplin (Amerika) olmuşlar. Çarli Çaplin Maks Linderi öz mü əllimi hesab edirdi. O xeyirxaq, rədd edilmiş romantik və səfil obrazlarını yaratmışdır. Onun filmləri - “Qızıl qızdırma” (1925), “T əzə vaxtlar” (1936), “Böyük diktator” (1940, burada o 2 rol oynayır: yahudi bərbər, həm Hitleri) olmuşdur. Kinonun səssiz olmasini əsas hesab edərək, o 1940-cı illərə qədər səsli filmləri çekmirdi. Kino tarixçil əri səssiz kinonu 3 istiqamətə ayırmışlar: komediya filml əri (Ç. Çaplin, Baster Kiton), melodram – burada q əhrəmanlar məhəbbətdən əziyyət çəkirdilərdir (Meri Pikford) və avantürlu kinolent – c əsarətli qəhrəmanlar çətinliklərlə və düşmənlərlə mübarizə edənlərdir (Ferbenks). 109 1927-ci ild ə səsli filmi yaranır. A.Kroslandın “Caz müğənnisi” kinosu il ə başlanır və səssiz kinolara marağ bitir. 3 il ərzində səsin köm əyi ilə belə filmlər: qanqster filmi, dəhşətli filmlər, vestern - yaranır. 30-cu ill ər Amerikada Hollivudda kinonun “Qızıl əsrini” adlandırdılar. 30-cu illərin axırında, 40-cı illərin əvvəlində kino s ənəti üçün dönüş dövr yaranır. Səssiz filmlər qısa kadrlarla çəkilirdi, sonralar epizodlarla birl əşirdi, epizodlar isə bütöv filmdə əks olunurdu.S əsli kino gələndən sonra bu növlü montajlar yararsızlaşır. Perssonajlar danışanda epizodlar qısa parçalara bölünə bilinmirdi. Amerika rejissoru Uols is ə buna çıxış tapdı. O filmin məkanını qab ağ və uzaq kadrlarla doldurdu, beləliklə o aktyorların danışığını uzatdı. H ər bir ölkə özünə məxsus olan kinematoqrafını yaradırdı, h əmçinin məşhur aktyorları formalaşdırırdı. Bunlardan Fransada – Jan Qoben, Jan Mare, Jerar Filip, Lui de Fünes, Alen Delon, J.P. Bilmondo, Depardye;Almaniyada – Marlen Ditrix, İngiltərədə, Amerikada – Vivyen Li, Odri Höpbern, Lourens Olivye, İtalyada – Alberto Sordi, Sofi Loren, Adriano Çelentano, Hindistanda – Rac Kapur, Sovet kinosunda – Aleksey Batalov, Andrey Mironov olmuşlar. Az ərbaycan kinosunun görkəmli rejissorları Rasim Ocaqov, Tofiq Tağızadə, Həsən Seyidbəyli, dahi aktyorları İzzət Orucova (Sevil), H əqiqət Rzayeva, Rəşid Behbutov, Ağasadıq Gəraybəyli, N əcibə Məlikova, Əliağa Əliyev, Nəsibə Zeynalova məşhur olmuşlar. 110 N əsibə Zeynalova XÜLASƏ: S əssiz kino. Fransa səssiz kinonun vətəni kimi. Səsli kinonun yaranması. Sovet kinosu. Azərbayjan kinosu. 111 “İncəsənət tarixi” fənninin sualları 1. İncəsənət anlamı. 2. İncəsənətin növləri. 3. Q ədim dünya təsviri incəsənəti (Qədim Misir, Ön Asiya, Roma m ədəniyyəti). 4. Orta əsr təsvəri incəsənəti. İslam incəsənətinin tarixi. 5. İntibah dövrünün təsviri incəsənət tarixi (İtaliya və Şimali Avropa). 6. XVII-XVIII əsr təsviri incəsənət tarixi. Klassisizm. rokoko üslüblar ı. 7. XIX-XX əsr təsviri incəsənət tarixi. Neoklassisizm, romantizm, realizm, impressionozm, modern, postmodernizm v ə b. 8. Q ədim dövr və Orta əsr memarlıq tarixi. (Qədim Yunan, Roma, Eqey, Misir, Şərq Bizans mədəniyyəti) 9. Ərəb xüləfətin dövründə memarlıq. Qurani-Kərim və incəsənət. 10. İslam memarlığının xüsusiyyətləri. 11. İslam memarlığda məqrib üslubu (təsnifat). 12. Orta əsr Avropa memarlığı. 13. İtaliya memarlığında İntibah dövrü. 14. XVI-XVII əsr memarlıq üslubları (barokko, klassisizm). 15. XVIII-XIX əsrin memarlıq üslubları (rokoko, ampir). 16. XIX-XX əsrin memarlığı. 17. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Miniatür. 18. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Xəttatlıq. 19. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Keramika və şüşə, ağac və daş üz ərində oyma. 20. Dekorativ-t ədbiqi incəsənətinin xüsusiyyətləri. (dekor, üslublar, monumental v ə dəzgah formaları). 21. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Xalçaçılığın tarixi. 22. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Xalçaçılıq. Azərbaycan xalçalarının t əsnifatı. 23. Dekorativ-t ədbiqi incəsənəti. Xalçaçılıq. Azərbayçan xalcalarının kompozisiyas ı elementləri və xüsusiyyəti. 24. Q ədim dünya musiqi incəsənəti. 25. Orta əsrlər islam musiqisi. 112 26. XIII-XV İİİ İntibah dövrünün Avropa musiqisi. 27. XVII-XVIII əsr musiqi tarixi. Klassisizm. 28. XIX əsr musiqi tarixi. Romantizm, realizm, impressionizm. 29. XX əsr musiqi tarixi. Avanqard, ekspressionizm, neofolklorizm, caz, Az ərbaycan musiqisi. 30. Üzeyir Hac ıbeylinin yaradıcılığı 31. Üzeyir Hac ıbeyli Azərbaycan musiqisinin islahatçısı 32. Qara Qarayevin yarad ıcılığı 33. Qara Qarayevin musiqisi 34. Fikr ət Əmirovun yaradıcılığı 35. Balet inc əsənətinin tarixi. 36. Opera inc əsənətinin tarixi. 37. Teatr inc əsənətinin tarixi. 38. Teatr ın növləri. 39. Xarici ölk ələrin teatrı. Antik teatrı (Yunan və Roma teatrı). 40. Teatr tarixind ə İntibah dövrü. Klassisizm, barokko (XVII-XVIII ə.), maarifçilik dövrü. (XVIII ə.). 41. XVII-XX əsrlərdə teatr tarixi. Karlo Qoldoni və Karlo Qossi. Romantizm, avanqard. Avropa teatr ı. 42. Az ərbaycan teatrı. 43. Kino inc əsənətinin tarixi. 44. Kino inc əsənətində Lümyer və Melyes xətti. 45. Kinematoqraf anlay ışı. Kinoda aktyorların rolu. 46. S əssiz kino. 47. S əsli kino. Azərbaycan kinosu. 48. Orta əsr Şərq müsülman ədəbiyyatı. 49. İntibah dövründə Avropa ədəbiyyatı. 50. XVII əsrin ədəbiyyatı. Barokko, klassisizm. 51. XVIII əsrin ədəbiyyatı. Maarifcilik dövrü. Klassisizm, rokoko, sentimentalizm. 52. X İX əsrin ədəbiyyatı Romantizm, realizm. 53. XX əsrin ədəbiyyatı. 113 Ədəbiyyat 1. Мир-Багирзаде С.А. Исламское искусство, Баку, Текнур, 2009. – 124 С. 2. Quliyeva N. Az ərbaycan incəsənəti, -Bakı: “Buta”, 2006, c.1, - 100 S. 3. K ərimov K.C., Əfəndiyev R.S.. Rzayev N.İ. Həbibov N.D. Az ərbaycan incəsənəti. Bakı, 1992. 4. Əfəndiyev R., NəcəfovM., TərlanovM. Təsviri sənət. Bakı, 1962. 5. Ədəbiyyət, dilçilik, mədəniyyət və incəsənət-mövzu sözlüyü, Bakı, 2004, 185S. 6. Əfəndi R. Azərbaycan incəsənəti, Bakı: “Şəra-Qərb”. 2007, - 265S. 7. Az ərbaycan incəsənəti, təsviri sənət, dekorativ-tədbiqi sənət. memarlıq-ensiklopedik məlumat kitabı, -Bakı: “Letter-press”, c.1, -2010, -81S; c.2-3, -2011. -200S. 8. Az ərbaycan incəsənəti, -Bakı: AzSSR. EA nəşr-tı, 1965, - 220S. 9. Əfəndiyev T. Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənəti, -Bakı, 2002, -208S. 10. Qulub əyov Ə. Sovet Azərbaycanın kinosu, B.: Azərnəşr. 1958. 11. M əhərrəmov A. Müasir Azərbaycan kinoaktyorları, B: “İşıq”, 1988, 180S. 12. Allahverdiyev M. Az ərbaycan xalq teatrı tarixi, B.: Maarif, 1978, 235S. 13. Əlizadə Q. Memarlıq nəzəriyyəsi və Azərbaycanda tikinti t əcrübəsi, B.: Maarif, 1986, -192S. 14. Az ərbaycan musiqisinin tarixi və müasir dövr (red. K.Abdullazad ə), Baki, “Az.D.Konservatoriya nəşri”, 1994, 169S. 15. Hacıbəyov Ü. Azərbaycan xalq musiqinin əsasları, Bakı: AZ.D. musiqi n əşr-tı, 1962, -201S. 114 16. Az ərbaycan Sovet ensiklopediyası, Bakı, c.3,4,10., -1979, 1980, 1987. 17. История зарубежной музыки. М.1983-1988., Вып.1-5. 18. Алперс Б.Театральные очерки.М.: 1977. 19. Берёзкин В. Искусство сценографии мирового театра. М., 1998. 20. Иллюстрированная история мирового театра. М., 1999. 21. Теплиц И. История киноискусства. В 4 т.М., 1071-1974. 22. История советского кино. В 4ч.М., 1969-1975. 23. Искусство. Энциклопедия. В 3 т.M., 1998-2000. 24. Всемирная литература. Энциклопедия. В 2 т. М., 2000- 2001. 25. История мировой культуры. Справочник. Сост. Капица Ф.С. и др., М., 1996. 26. 100 опер., М.: Музыка, 1976. 27. Сто великих чудес света. М.: Вега, -2001. 28. Всеобщая история искусств. Т. 1-2. М. 1956. 29. Карл Вёрман. История искусств всех времён и народов. т. 1-2, М., 2001. 30. Всеобщая история архитектуры. М. 1969. 115 Münd əricat Giriş .................................................................................................. 5 İnsəsənət. İncəsənətin növləri. ......................................................... 6 Qədim dünya və Orta əsr təsviri incəsənəti. Ərəb xülafəti dövründə islam incəsənətinin tarixi. ................................................. 8 İntibah dövrün təsviri incəsənət tarixi. ............................................. 15 XVII- XX əsr təsviri incəsənət tarixi. ............................................... 21 Qədim dövr və Orta əsrlər memarlıq tarixi. 31 Ərəb xülafəti dövründə memarlıq. Məqrib memarlığı dövr və Orta əsrlər memarlıq tarixi. ...................................................................... 38 XI- XX əsr memarlıq tarixi. .............................................................. 42 Dekorativ- tətbiqi incəsənəti. Miniatür. Xəttatlıq. ............................ 55 Dekorativ- tətbiqi incəsənəti. Keramika və şüşədən hazırlanan məmulatlar. Ağac və daş üzərində oyma. Divar rəsmləri. ............... 59 Dekorativ- tətbiqi incəsənəti. Xalçaçılıq. .......................................... 61 Qədim dünya və Orta əsr musiqi incəsənətinin tarixi. İntabah dövrünün musiqisi. İslam musiqi incəsənəti. ................................... 64 XVII- XX əsr musiqi tarixi. .............................................................. 68 Üzeyir Hacıbəyli. ............................................................................. 71 Qara Qarayev. .................................................................................. 79 Fikrət Əmirov. .................................................................................. 83 Opera və balet incəsənətinin tarixi. .................................................. 87 Teatr incəsənətinin tarixi. Teatrın növləri. ....................................... 90 Xarici ölkələrin teatrı. ...................................................................... 92 Azərbaycan teatrı. ............................................................................. 95 Dünya ədəbiyyatinin tarixi. Antik və intibah dövrünün ədəbiyyati. Orta əsrlər şərq ədəbiyyati. ............................................................... 98 XVII–XX əsr dünya ədəbiyyati. ....................................................... 100 Kino i ncəsənətinin tarixi. Kino sintetik incəsənətinin növü kimi. ... 104 Səssiz və səsli kino. Azərbaycan kinosu. ......................................... 107 “İncəsənət tarixi” fənninin sualları. .................................................. 110 Ədəbiyyat. ....................................................................................... 112 116 Samir ə Mir-Bağırzadə İNCƏSƏNƏT TARİXİ _______________________________ Чапа имзаланмышдыр: 27.06.2012. К аьыз форматы 64 х108 1 / 8 . Чап вяряги 7,25. Сифариш 69. ________________________________________ Document Outline
Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|