Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq

 
12
qəhrəmanlıq səhifələrinin yaranmasına və yazılmasına səbəb olur. Milli mənlik 
şüurunun qabarıq təzahürü olan doğma yurda, torpağa balaca fidanları gözəgörünməz 
müqəddəs tellərlə bir-birinə bağlayır, onları suverenliyin, milli bütövlüyün qorunması 
naminə  səfərbərliyə alır. Onlar belə bir həqiqəti dərk edirlər ki, milli borc, torpağa 
bağlılıq, milli qürur və iftixar, vətəndaşlıq hüququ qazanır. Milli mənlik şüuru, milli 
özünüdərk vətənlə, torpaqla, mədəniyyət və incəsənətlə bağlı gerçəkliyin təzahürü 
olub, sosial-iqtisadi, mədəni və  mənəvi mühitin qavranılması, dərk edilməsi və 
təsdiqidir. Fəal, ictimai varlıq olan balacalar vətəni, milləti, torpağı hiss və duyğuları, 
təfəkkürü vasitəsilə özününküləşdirir. Milli mənlik  şüuru formalaşmış  və  tərbiə 
olunmuş  uşaqlarda  əqidə bütövlüyü, sözlə  işin tam vəhdəti özünü parlaq şəkildə 
təzahür etdirir. Millətin adından təmtəraqlı sözlər demək hələ  əqidə bütövlüyü 
deyildir. Vaxtilə  Məhəmməd peyğəmbər deyirdi ki, millətimin içində  xəyanət 
olmasa, düşmən qarşımızda tab gətirə bilməz. Milli mənlik şüuru və əqidəli olmayan 
hər bir kəs ötəri hisslərlə yaşayıb hansı  məsləkə, əqidəyə xidmət etdiyini bilməz. 
Milli mənliyi, qeyrəti olan şəxs isə  əqidəsi naminə  hər cür işgəncəyə tab 
gətirər. Məsələn, Babək də, Nəsimi də, Bruno da, Mehdi Hüseynzadə  də  əqidəsi 
naminə ölümdən qorxmayıblar. 
Bu baxımdan məktəbəqədər yaşlı uşaqların inkişafı və tərbiyəsi məsələsi hələ 
çox qədimlərdən dünya mütəfəkkirlərinin diqqətini cəlb etmişdir. Onlar 
məktəbəqədər uşaq dünyasını düzgün kəşf etməklə, bu barədə öz müdrik baxışlarını 
və nəzəri müddəalarını irəli sürmüşlər.  
Tanınmış pedaqoqlar və müqəddəslərin tarixən gəldikləri qənaətlər, 
yaratdıqları  nəzəriyyələr bəzən üst-üstə düşsə  də  və ya fərqli, bir-birinə  əks fikirlər 
söyləsələr də, müasir dövrümüzdə  uşaq tərbiyəsi və inkişafı üçün təcrübə  əldə 
etməyin, nəzəri fikirlər söyləməyin  əsasını qoymuşlar. Belə ki, bu gün onların 
mövzumuzla bağlı fikirlərindən istifadə etməklə  məktəbəqədər yaşlı  uşaqların 
tərbiyəsinin mahiyyətini, məzmununu müəyyənləşdirir və dərk edirik. 
 
                                            Ədəbiyyat 
1.
 
Əliyev H.Ə. Təhsil millətin gələcəyidir, Bakı-2002. 
2.
 
Ağayev Ə.A. Pedaqoji fikrimiz: dünənimiz, bugünümüz, Bakı-2000. 

---

 
13
3.
 
Həsənov A.M. Məktəbəqədər pedaqogika, Bakı-2000. 
4.
 
Ağayev M.H. Kiçik yaşlı məktəblilərin tərbiyəsi, Bakı-2006. 
5.
 
Qasımova L.N., Mahmudova R.M. Pedaqogika, Bakı-2003. 
6.
 
Kazımov N.M. Məktəb pedaqogikası, Bakı-2002. 
 
1.2.
 
Məktəbəqədər yaşlı uşaqların inkişafı və tərbiyəsinə müsbət   əxlaqi 
keyfiyyətlərin təsiri 
Plan: 
1.
 
 Müsbət əxlaqi keyfiyyətlər haqqında klassik pedaqoq və mütəfəkkirlərin     
  fikirləri 
2.
 
Əxlaq tərbiyəsinin ən zəruri tərkib hissələri  
3.
 
Əxlaqi keyfiyyətlərin aşılanmasında valideyn və tərbiyəçilərin rolu 
4.
 
  Əxlaqi keyfiyyətlərin mənimsənilməsində ailənin və məktəbəqədər  
   müəssisələrin işi. 
 
1.
 
Əxlaqi və  mənəvi tərbiyənin mühüm tərkib hisslərindən biri də 
vətənpərvərlikdir. Xalqımızın Vətənə, doğma yurda məhəbbəti və bağlılığı öz 
rişələrini onun folklor nümunələrindən, böyük söz ustadlarının  əsərlərindən, dövlət 
xadimləri və  sərkərdələrinin, qəhrəmanlarının nümunələrindən alır. Söz dünyasının 
korifeyləri – Xaqani, Nizami, Tusi, M.Əvhədi,  Ə.Təbrizi, Xətai, M.Füzuli, 
A.Bakıxanov, M.F.Axundov, A.Səhhət, S.Vurğun və b. Vətəni, onun gözəlliyini vəsf 
etmiş  gəncləri Vətən torpağının qədrini bilməyə, göz bəbəyi kimi qorumağa 
çağırmışlar. Ona görə ki, “insan hissləri içərisində ən müqəddəsi, bəlkə də irsi, fitri 
mahiyyət daşıyanı, insanı  tərəqqiyə, inkişafa, yaradıcılığa təhrik edəni Vətən 
sevgisidir, vətənpərvərlikdir. Vətən məhəbbəti, torpağa bağlı olan Azərbaycan oğlu 
və  qızı döyüş meydanında yorulmur, odlar, alovlar içərisindən keçərək Vətən 
torpağının gələcəyi, xalqının  şərəf və  şöhrəti, namus və qeyrəti naminə mübarizə 
aparır. Vətən torpağı naminə mübarizə xalqımızın mənəvi varlığı və birliyi uğrunda 
mübarizə, qəhrəmanlıq, mərdlik məktəbidir. Madam ki, insan ömrünün ən böyük 
zinəti, onu yaşadan qüvvə vətənpərvərlik hissidir, bu hiss gənclərin təlim-tərbiyəsinin 
əsas ruhu, çarpan ürəyi, düşünən beyni olmalıdır” (78, səh.317).
    
 

---

 
14
Əxlaq tərbiyəsinin müqəddəs, ülvi tərkib hissələri sırasında yaşlı nəslə hörmət, 
sadəlik və  təvazökarlıq, düzlük və doğruçuluq mühüm yer tutur. Bu əxlaqi 
keyfiyyətlər bir-biri ilə  sıx bağlıdır. Yaşlı  nəslə hörmət etməyən düz ola bilməz. 
Doğru danışan, sadə və təvazökar olan cəmiyyət üçün faydalıdır. Harada düzlük var 
orada doğruçuluq, sadəlik və təvazökarlıq var, yaşlı nəslə hörmət var.  
2.
 
Əxlaq tərbiyəsinin  ən zəruri tərkib hissələrindən biri də kollektivçilikdir. 
Bu, qarşılıqlı yardıma, yoldaşlığa və dostluğa əsaslanır. Cəmiyyət özlüyündə böyük 
bir kollektivdir. Onun üzvləri  əmək xariqələri yaradır, çətin anlarda  bir-birinə  
qanlarını verməyi  belə  əsirgəmir,  bir-birinə kömək edir, bir-birinə qayğı göstərirlər. 
Yoldaşlıq, dostluq kimi münasibətlər kollektivdə formalaşaraq böyük tərbiyəvi 
qüvvəyə çevrilir.  
Kollektivçilik tərbiyənin başlıca prinsiplərindən biri kimi fəaliyyət göstərir, 
həyatımızın bütün sahələrinə kömək edir. Mənəvi münasibətlər – yoldaşlıq və 
qarşılıqlı yardım, məsuliyyət, borc, prinsipiallıq, etimad, səmimiyyət, hörmət və s. 
kollektivdə formalaşır. Məqsəd aydınlığı  və ideyalılıq, sözlə  işin vəhdəti, müsbət 
keyfiyyətlərə istinad etmək kollektivin tərbiyəvi gücünü xeyli artırır.  
Respublikamızda  şəhidlərin xatirəsinə qanlı 20 yanvar gününün, 31 mart 
1918, Xocalı soyqırımının matəm günləri kimi keçirilməsi xalqımızın dözümlü və 
təmkinli xalq olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Şəhidlər Xiyabanına doğru 
gedən insan axını  bir daha təsdiq etdi ki, xalqımız özünün dərin mənəvi tarixi 
köklərini, milli mənliyini, milli ləyaqətini, vətəndaşlıq dözümünü dərindən-dərinə 
dərk etmişdir. Belə dərketmə uşaqların mənəvi dünyasına ciddi təsir etmişdir. Çünki 
respublikamızda mənəvi əsasların təsir dairəsi genişlənərək yeni məzmun kəsb etmiş, 
adamların, xüsusilə kiçik  yaşlı uşaqların fəaliyyətinə, gündəlik davranışlarına təsiri 
güclənmiş, onların sosial və  əxlaqi məsuliyyətinin artmasına  şərait yaratmışdır. 
Əxlaqi və hüquq normalarına əməl edilməsi, Vətənin xeyrinə işləmək hər bir uşağın 
təbii tələbat və sarsılmaz daxili qanununa çevrilmişdir. 
Ilkin mənəvi təsəvvür və anlayışlar, əxlaqi-etik kateqoriyalar –milli şüur, milli 
ləyaqət, milli psixologiya, mənlik, vətəndaşlıq dəyanəti, dözümlülük, ailədə qayğı, 
məhəbbət,  şərəf, qeyrət, namus və s. kimi kateqoriyalar məhz məktəbəqədər yaş 
dövründə daha sürətlə formalaşmağa başlayır. Uşaqlar ailə  səadəti, xeyir, şər 

---