Chizmalarda geometrik yasashlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
I.BOB ASOSIY GEOMETRIC YASASHLAR
1.1 Asosiy geometrik yasashlar.
Chizmalarni bajarishda geometrik qonun 
qoidalarga rioya qilib chizilgan chizmalar aniq va to‟liq bo‟ladi. Biz quyida bir 
nechta geometric yasashlarni ko‟rib chiqamiz. 
a) Paralel to‟g‟ri chiziqlar o‟tkazish. O‟zaro parallel to‟g‟ri chiziqlarni 
o‟tkazishda leneyka, gonyalar va sirkuldan foydalanish mumkun.Mabodo leneyka 
o‟rnida reshinadan foydalansa ish yanada osonlashadi (1-shakl). 2 shaklda sirkul 
yordamida parallel to‟g‟ri chiziqlar o‟tkazish ko‟rsatilgan. 
1-Shakl 2- Shakl 
b) Perpendikulyar to‟g‟ri chiziqlar o‟tkazish. Bunday chiziqlarni 
o‟tkazishda xam parallel to‟g‟ri chiziqlarni o‟tkazishda qo‟llanilgan qoidalardan 
foydalaniladi, ya‟ni gonya va sirkul ishlatiladi. 3-shaklda AB to‟g‟ri chiziqda 
joylashgan S nuqtadan shu to‟g‟ri chiziqga perpendikulyar to‟g‟ri chiziq o‟tkazish 
gonya va leneyka yordamida perpendikulyar to‟g‟ri chiziq o‟tkazish ko‟rsatilgan. 
4-shaklda AB kesmaning uchlaridan R radius bilan aylana yoylar chiziladi xamda 
bu yoylarning o‟zaro kesishgan 1 va 2 nuqtalarini o‟zaro birlashtiramiz. Xosil 
bo‟lgan 12 to‟g‟ri chiziq AB kesmani teng 2 ga bo‟lnadi va unga 
perpendikulyardir. 

---

7 

 
 
3-Shakl 4-Shakl
v) To‟g‟ri chiziq kesmasini teng bo‟lakga bo‟lish. To‟g‟ri chiziqni teng 
bo‟laklarga bo‟lish 5-shaklda ko‟rsatilgan. Buning uchun kesmaning bir uchidan, 
m; A uchidan ixtiyoriy yo‟nalishda to‟g‟ri chiziq tortamiz va unga o‟zaro teng 
bo‟lgan o‟n ikkita kesmani, ya‟ni A1
1
, 1
1
, 11
1
, 12
1
bo‟lgan kesmalarini o‟lchab 
qo‟yamiz, so‟ng 12
1
nuqtani B nuqta bilan birlashtiramiz. So‟ngra 12
1
B to‟g‟ri 
chiziqga parallel qilib 11
1
, 10
1
…1
1 
nuqtalardan to‟g‟ri chiziqlar o‟tkazamiz xamda 
bu chiziqlarning AB to‟g‟ri chiziq bilan kesishga 11,10…01 nuqtalarni aniqlaymiz. 
Xosil bo‟lgan 01, 12…11,12 kesmalar AB kesmani teng 12 bo‟lakga bo‟ladi.