Buraxili ş İ Ş İ Mövzu: Bazar münasibətləri şəraitində kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı Məzun

Sosial – iqtisadi inkişafda kiçik və orta sahibkarlığln rolunun qiymətləndirilməsi

Bazar iqtisadiyyatının formalaşması və dinamik inkişafında daxili bazarın yerli xammala əsaslanan məhsullarla zənginləşdirilməsində, əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasında, yeni iş yerlərinin açılması və məşğulluğun səviyyəsinin artırılmasında azad rəqabət mühitinin yaradılmasında və digər sosial-iqtisadi problemlərin həllində bizbesin və onun mühüm istiqaməti olan sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişaf etdirilmasi müstəsna rol oynaır.

Bazar iqtisadiyyatının normal fəaliyyəti üçün kiçik və orta sahibkarlığın əhəmiyyəti və rolu böyükdür.
Kiçik müəssisələr üstünkükləri aşağıdakılardan ibarətdir: kiçik müəssisələr daha cəld və çevikdirlər, onların fəaliyyəti üçün daha az kapital tələb olunur və kapitalın dövriyyəsi daha sürətlə gedir, rəqabət mühitinin formalaşdırılması və qorunub saxlanılmasında mühüm rol oynayırlar və s.
Orta müəssisələr kiçik müsəssisələrə nisbətən az saylıdır və hazırda onların sayının azalması meyli özünü göstərir. Orta müəssisələr iri biznes üçün güclü rəqib kimi çıxış edir. Onlarda inhisarlaşmağa, iriləşməyə doğru meyl vardır. Orta müəssisələr həm də kapitalın mərkəzləşməsində mühüm mərhələdir ki, belə ki, udulmaların çox hissəsi orta müəssisələrin payına düşür.
Bütün bunlar nəzərə alaraq Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın formalaşması məqsədilə ictimai mülkiyyət münasibətindən xüsusi mülkiyyətə keçidlə bağlı müəyyən tədbirlər görülmüş, bir sıra qanunvericilik sənədləri qəbul edilmiş və müəyyən təşkilatı işlər həyata keçirilmişdir. Nəticədə sahibkarlıq sektoruna əhalinin daha geniş kütləsinin cəlb edilməsinə, insanların işgüzarlıq potensialının derçəkləşdirilnəsinə əlverişli imkanlar yaradılmışmışdır.
Son illər müstəqil Azərbaycan Respublikasında sahibkarlıq fəliyyətinin inkişafı ilə bağlı böyük miqyaslı və strateyi əhəmiyyətli tədbirlər həyata kiçirilib. Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi aqrar islahatın və institutsionla struktur dəyişiklərin həyata keçirilməsi sahibkarlıq fəaliyyətinin və bütövlükdə milli iqtisadiyyatın formalaşması və inkişafına təkan vermişdir. Lakin qazanılmış müvəffəqiyyətlərə baxmayaraq sahibkarlığın inkişafının mövcud vəziyyəti ənaətbəxş deyil. Sahibkarlığın inkişafında süni maneələr, bürokratik əngəllər hələ qalmamaqdaır. Sahibkarlıq təbəqəsi ölkədə keyfiyyətli məhsul bolluğunun yaradılmasında, rəqabətə davamlı sahələrin inkişafında və əhalinin məşğulluğununtəmin edilməsində həlledici amilə çevrilməmişdir.Özəl bölmədə strateji cəhətdən mühüm və struktur formalaşdırıcı potensiala malik olan sahibkarlıq subyektləri çox zəif inkişaf etmişdir. Regional üzrə biznes fəaliyyətinin mövcud inkişaf etmişdir. Regional üzrə biznes fəaliyyətinin mövcud inkişaf səviyyəsi ölkənin malik olduğu böyük potensiala uyğun gəlmir. Kiçik və orta sahibkarlıq müəssisələrinin 70%-i Bakı şəhəri və onun ətrafındakı bölgələrdə cəmlənmişdir. Sahibkarlar arasında qarşılıqlı iqtisai əlaqələr lazımı səviyyədə qurulmayıb.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İ.Əliyevin 2004-cü il 11 fevral tarixli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikas regionalarının sosial – iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı” ölkənin balanslaşdırılmış sosial-iqtisadi inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, regionlarda mövcud potensialın reallaşdırılması və sahibkarlığın inkişafının sürətləndirilməsi üzrə kompleks tədbirləri əhatə edir.
Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar aparılan geniş miqyaslı iqtisdi islahatlar: dövlət əmlakının özəlləşdirilməsi, torpaq islahatı və idarəetmədə mütərəqqi struktur dəyişiklikləri nəticəsində ölkədə markaiqtisadi sabitlik bərqara olmuş, regionlarda sahibkarlığın inkişafına təkan verilmişdir. Regionların iqtisadiyyatında keçik və orta sahibkarlığın rolu getdikcə artmağa başlamışdır. Belə ki, ölkədə fəaliyyət göstərən müəssisələrin ümumi sayında kiçik müəssisələrin xüsusi 80.7% təşkil edir. Ölkə üzrə 47951 kiçik müəssisəni 1.5%-i Naxçıvan, 5 faizi Abşerob, 6.3 faizi Gəncə - Qazax, 2.2 faizi Şəki – Zaqatala, 4.2 faizi Lənkaran, 1ş9 faizi Quba – Xaçmaz, 10 faizi Aran iqtisadi rayonunda fəaliyyət göstərir.
Ölkənin regionları üzrə kiçik sahibkarlıq subyektlərinin sayı