BuludHeyderEliyev indd
Yüklə 1,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 - bu barədə sadəcə arayış çıxarılsın”. Belə bir arayışı Baş Arxiv İdarəsinin rəisi Ataxan Paşayev hazırlamışdır. O, ulu öndə- rin və müzakirə iştirakçılarının hüzurunda həmin arayışı oxumuşdur. Arayışın məzmununa görə, 1918-ci il iyul ayı- nın 27-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərə- findən türk dili dövlət dili kimi qəbul olunmuşdur. Ancaq bu məsələ o vaxt parlamentdə müzakirə olunmayıb və qa- nun qəbul edilməyibdir. Odur ki, Baş Arxiv İdarəsinin rəisi Ataxan Paşayevin ulu öndər Heydər Əliyevə və komissi- ya üzvlərinə müraciətlə oxuduğu arayış belədir: “Dövlət arxivlərində saxlanılan, dövlət dili haqqında məlumat olan ilk sənəddə – 1918-ci il iyul ayının 27-də Azərbaycan Xalq Cümhu- riyyəti hökuməti tərəfindən qəbul edilmiş qərarda türk dili dövlət dili kimi elan edilmişdir. Sonra, parlamentin fəaliyyəti zamanı parlamentin iclaslarının bütün materiallarına biz baxdıq. Belə bir məsələ parlamentdə qaldırılmayıb. Demək istəyirəm ki, qanun səviyyəsində dil haqqında elə bir qərar qəbul edilməyib”. Heydər Əliyev bu arayışdan sonra soruşur: “O qərarı (türk dili dövlət dilidir qərarını – B.X.) kim qəbul edibdir?” Ataxan Paşayev cavab verir: “Bunu (türk dili dövlət dili- dir qərarını – B.X.) Nazirlər Kabineti, məruzəçi bilavasitə Fətə- lixan Xoyski olubdur”. Heydər Əliyev yenə də soruşur: “Onun (yəni Fətəlixan Xoyskinin – B.X.) imzası ilə qəbul olunubdur?” Ataxan Paşayev cavab verir: “Onun (yəni Fətəlixan Xoy- skinin – B.X.) imzası ilə qəbul olunubdur”. Tarixi həqiqətlər aşkar olunanda Heydər Əliyev xid- məti olan insanları qiymətləndirməyi, onların qiyməti- ni verməyi vacib sayırdı. O deyirdi: “Bəzi adamlar yenə də hissiyyata qapılaraq, subyektivliyə yol verərək ayrı – ayrı tarixi 54 hadisələri təhrif ediblər. O cümlədən, məsələn, Fətəlixan Xoyski- nin fəaliyyəti demək olar ki, Azərbaycanın bu dövrə aid ədəbiyya- tında, 1918-1920-ci illəri əks etdirən məqalələrdə və dərc olunan başqa materiallarda heç əks olunmayıbdır. Amma o, çox böyük işlər görübdür və xeyli müddət hökumətə rəhbərlik edibdir. Təklif var, mən ona baxacağam, onun 100 illik yubileyini də biz mütləq keçirməliyik”. Heydər Əliyev açıq şəkildə qeyd edirdi ki, bəzən bizim tarixçilər yox, jurnalistlər hissiyyata qapılaraq həqiqətlə- ri təhrif edən məqalələr yazırlar, bununla da onlar tarixi həqiqətlərə riayət etmirlər. Bu mənada diqqət edək: “Ümu- miyyətlə, bizim 1918-20-ci ildə olan ilk Azərbaycan Demokratik Respublikasının tarixi haqqında da mən hiss eləyirəm, - mən öz mülahizəmi deyirəm, - bizim ədəbiyyatda, mətbuatda yenə də su- byektivliyə çox yol verilibdir. Bəzi adamlar yenə də hissiyyata qa- pılaraq, subyektivliyə yol verərək ayrı-ayrı tarixi hadisələri təhrif edirlər”. Yaxud başqa bir fikrə diqqət edək: “Mən sadəcə ola- raq demək istəyirəm ki, bu işlərdə də bizim tarixçilər yox, bəzən bax, bu jurnalistlər hissiyyata qapılaraq məqalələr yazırlar, dərc eləyirlər, bununla yenə də qarışıqlıq yaradır- lar. Xahiş edirəm tarixi həqiqətlərə riayət olunsun. Tarixi həqiqətləri təhrif etmək lazım deyil”. Bununla da Heydər Əliyev təkcə tarixi həqiqətlərin üzə çıxmasında deyil, həm də tarixi həqiqətlərin düzgün yazılmasında, cəmiyyətə çatdırılmasında öz mövqeyini açıq şəkildə bəyan edirdi. Rəsmi sənədlərin, əmrlərin, dekretlərin mövcudluğunu üzə çıxarmaq və onların mahiyyətini təhlil etmək istəyi ilə tarixi həqiqətləri aşkarlamağa çalışırdı. Ona görə də Baş Arxiv İdarəsinin rəisi Ataxan Paşayevin verdiyi arayış- 55 lara çox diqqətlə yanaşırdı. Və bu arayışlar bir çox tarixi həqiqətləri üzə çıxarırdı. Məsələn, Azərbaycan Demokra- tik Respublikasından sonra ikinci bir rəsmi sənəd 1921-ci il mart ayının 29-da olmuşdur. Həmin vaxt Azərbaycan İnqilab Komitəsi tərəfindən Nəriman Nərimanovun və Da- daş Bünyadzadənin imzası ilə əmr verilmişdir. Bu əmr ona görə verilmişdir ki, Azərbaycan SSR-in bütün idarələrində kargüzarlığın türk dilində aparılması təmin edilsin. Bunun üçün beş nəfərdən ibarət xüsusi komissiya yaradılmış və bu komissiyaya Dadaş Bünyadzadə sədr təyin edilmişdir. Bununla belə, ilk Azərbaycan Sovet Konstitusiyası 1921-ci il may ayının 19-da qəbul olunmuşdur. Bu konstitusiya- da dövlət dili barədə Ataxan Paşayevin hazırladığı arayış belədir: “Birinci Azərbaycan Sovet Konstitusiyası 1921-ci il may ayının 19-da qəbul edilmişdir. Çıxışlarda, qəzet məqalələrin- də yazırlar ki, guya bu konstitusiyada dövlət dili kimi Azərbay- can dili göstərilib. Ancaq konstitusiyanın müxtəlif variantlarını da mən buraya gətirmişəm. Əslində o konstitusiyada dövlət dili haqqında heç bir maddə yoxdur”. Deməli, 1921-ci il may ayının 19-da qəbul olunmuş Azərbaycan Sovet Konstitusiyasında dövlət dili haqqında maddə olmamışdır. Ancaq 1924-cü il iyun ayının 27-də qə- bul olunmuş dekretdə Azərbaycan Sovet Sosialist Respub- likasının dövlət dili türk dili elan olunubdur. Bu barədə Ataxan Paşayevin hazırladığı arayışda belə qeyd olunur- du: “Yalnız 1924-cü il iyun ayının 27-də Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi dekret verdi. Bu dekretlə Azərbaycan Sovet So- sialist Respublikasında dövlət dili türk dili elan edilib”. Amma sonralar 5-ci, 6-cı, 7-ci, 8-ci Sovetlər qurultaylarında kons- titusiyaya əlavələr edilsə də, dil haqqında heç bir maddə Yüklə 1,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|