© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
57
düzəliş təklifləri verməsi, müzakirə açması üçün ilk imkandır. İstənilən düzəlişin arxasında
real hərəkətverici qüvvə olsun deyə yaxşı olar ki, narahatlıq doğuran sahə üzrə məsələ
(düzəlişin özü yox) ikinci oxunuşda qaldırılsın.
7.
Qanunvericilik layihəsinin digər irəliləyiş mərhələləri - Dəyişikliklərə dair məsələ
sonrakı mərhələlərdə qaldırıla bilər. Lakin hesabatdan sonra üçüncü oxunuşda hansı
məsələlərə qayıdıla bilməsi ilə bağlı məhdudiyyətlər var. Üstəlik də, əgər narahatlıq
doğuran məsələlər müzakirələrin erkən mərhələlərində izlənməyibsə, bunun əhəmiyyətli
bir hərəkətverici gücü ola bilməz. Pinq Ponq yeni düzəlişlər edilməli olan mərhələ deyil,
parlamentin iki palatası arasında həll olunmamış məsələlər üzrə razılaşma əldə etmək
üçün xüsusi bir prosesdir.
8.
Lordlar Palatası - Qanun layihəsinin qəbulu ilə bağlı yuxarıda göstərilənlər geniş anlamda
hər iki palataya şamil edilir. Hökumət adətən İcmalar Palatasında əksəriyyət təşkil
etdiyindən onun ən ciddi təzyiqə məruz qala biləcəyi yer Lordlar Palatasıdır. Bununla
belə, İcmalar Palatasında öz ifadəsini tapan narahatlıq doğuran məsələlər buna bənzər
problemləri izləməkdə maraqlı olan lordlar üçün də faydalı ola bilər.
9.
Nazir bəyanatları - Hətta lobbiçiliyin qanunvericiliyə düzəlişlər etməyə müvəffəq olmadığı
yerlərdə belə bu proses nazirin bəyanat verməsi ilə nəticələnə bilər. Belə bəyanatlar
hökumətin öhdəliyi kimi də səslənə bilər. Bəzi hallarda bunlar qanunvericiliyin təfsiri
zamanı məhkəmələr tərəfindən istifadə edilə bilər. Digər hallarda isə belə bəyanatlar
(əgər öhdəliyə əməl edilməzsə) parlament üzvlərinin yenidən problemin üzərinə qayıtması
üçün faydalı ola bilər ki, bu zaman qanunvericilik üçün yeni imkanlar yaranır (Müxalif
deputatların bəyanatları da bəzən əhəmiyyətli ola bilər).
10.
Digər parlament prosedurları - Parlamentdə hökumətə lobbiçilik etməyin digər
vasitələri – parlament sualları (PS), Erkən Gün Təklifləri (EGT), müxalifət və ya digər
formatlı müzakirələrdir.
Lobbiçilik və təsir etmək üçün görülməli olan tədbirlər
1.
İctimai qanun layihəsi Komitəsinə - Qanun layihəsini aydın şəkildə təftiş edən yazılı sübutlar
Komitənin internet saytında dərc olunacaq. Xüsusi Komitə tərəfindən verilən suallara
cavablardakı dəlillər (məlumatlar) Komitənin hesabatında dərc edilə bilər. Belə sübutlar
debatlarda və ya İctimai qanun layihəsi Komitəsinin araşdırma sessiyalarında müzakirə oluna
bilər və bu debatlar yazılacaq.
2. Yazılı sübutlar Komitəyə - Katibə göndərilə bilər. Lakin Komitə üzvlərinin kimliyini yoxlamaq
faydalıdır. Bu, ayrıca bir deputata lobbiçilik və ya Komitəyə təsir etmək üçün faydalı bilik ola
bilər (məsələn, əgər sizin dairədən olan parlament üzvü komitədədirsə).
3. Parlament üzvlərinə və ya lordlara (həmçinin nazirlərə) məktublar xüsusi sahəyə
onların maraq səviyyəsini yüksəltməyə kömək ola bilər. Amma hər hansı bir ayrıca
götürülmüş deputata, ya nazirə necə təsir etməyin mümkünlüyünü nəzərdən keçirmək
faydalıdır (məsələn: Onun bu sahəyə marağı haqqında nə məlumdur? Bu mövzuya
dair o, əvvəllər nə deyib? O, sizin dairədənmi parlamentə seçilib? Ona təsir edə
biləcək kimi tanıyırsınız, yaxud kimə təsir edə bilərsiniz ki, ona təsir göstərsin?).
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
58
4. Ümumiyyətlə, hər iki yolu sınaqdan keçirmək, sadə metodlar seçmək lazımdır. Mümkün
olduqca narahatlıq doğuran hər hansı xüsusi məsələni nümunələrlə dəstəkləyin; əgər
nümunələr real olarsa, lap yaxşı.
Rəylərə, münasibətlərə və davranışa təsir göstərilməsi
Sosial dəyişiklik hüquqi dəyişikliyə təsir edə bilər. Feminist hərəkat və işçi qüvvəsində
qadınların getdikcə artması hesabına yaranan təzyiq nəticəsində bir çox parlamentlər
məşğulluq, təhsil və xidmətlərdə ayrı-seçkiliyi, cinsi təcavüzü (təngə gətirməni) qadağan
edən Cinsi Ayrı-seçkilik Aktı qəbul edib. Bəzi ölkələrdə əlilliyi olan şəxslərə qarşı ayrı-
seçkilik və təcavüzlə (təngə gətirmə) bağlı da oxşar qanunvericilik qəbul olunub.
Əlilliyi olan insanlara münasibətdə rəylərə, fikirlərə və davranışa təsir göstərmək vacibdir.
İnsanları başqalarından çəkinməyə vadar edən hüquq və siyasət deyil, aşağı səviyyəli
gözləntilər, aşağı səviyyəli cəhdlər, bir də mərhəmətdən tutmuş qorxu və nifrətə qədər bir
sıra mənfi münasibətlərdir.
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
59
Bölmə 3.
İnklüziv qərar qəbulu necə baş verir
Vasitələr toplusunun bu bölməsi:
• fərdi və kollektiv səviyyədə inklüziv qərar qəbulunun necə baş verdiyinin icmalını verir
• ideyaları nümayiş etdirmək üçün örnəklərlə təmin edir
• təlimçilər tərəfindən istifadə olunacaq sessiya planları və tapşırıqlar təklif edir.