BiZİM ÜÇÜn biZSİz heç NƏ

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

62

Dəstəklənmiş  qərar  qəbulu  həmişə  qərarın  aid  olduğu  əlilliyi  olan  şəxsin  xeyrinə  yönəlir. 

Fərd qərar verəndir; dəstəkləyən şəxs(lər) lazım olduqda məsələləri izah edir, əlamətləri və 

fərdin üstün tutduqlarını şərh edir. 

Hətta əlilliyi olan şəxsin çox dəstəyə ehtiyacı olarsa, dəstəkverən şəxs(lər) fərdin istəyinə 

uyğun hüquqi kompetensiyadan mümkün qədər geniş şəkildə istifadəyə fərdi qabil etməlidir. 

Bu, dəstəklənmiş qərar qəbulunu əvəzləyici qərar qəbulundan fərqləndirir; bu, qəyyumun 

məhkəmənin  verdiyi  səlahiyyət  əsasında  fərd  adından  qərar  qəbulu  hüququ  olduqda  baş 

verir. Bu qərarların fərdin maraqlarına və ya arzularına uyğun olduğunu qəyyumun nümayiş 

etdirməsi o qədər də vacib deyil. 

Dəstəklənmiş  qərar  qəbulu  çox  formada  ola  bilər.  Şəxsə  kömək  edən  onun  istəklərini 

başqalarına  çatdıra  bilər  və  ya  qarşıda  duran  seçimləri  anlamaqda  ona  kömək  edə  bilər. 

Bu,  böyük  sağlamlıq  məhdudiyyətləri  ilə  yaşayan  şəxsin  də  öz  həyat  tarixçəsi,  maraqları, 

həyatda məqsədləri olan və hüquqi kompetensiyasından istifadə etməyi bacaran bir şəxs 

olduğunu anlamaqda başqalarına kömək edəcək.

Belə situasiyalarda geniş çeşidli təcrübə və perspektivlərin müvafiq siyasət və xidmətlərin 

tərkib hissəsi olmasını təmin etmək üçün əlilliyi olan şəxsin dəstəklə inklüziv qərar qəbulunda 

iştirakı münasibdir.

Əgər  siz  əlilliyi  olan  şəxslə  tərəfdaş  və  ya  köməkçi  kimi  işləyirsinizsə,  yaxud  əlilliyi  olan 

şəxslərin həyatı üzərində səlahiyyətli olduğunuzdan xəbərdarsınızsa, ancaq inklüziv qərar 

qəbulu  mexanizmini  işlədə  bilmirsinizsə,  o  zaman,  məsələn,  idarə  heyəti  və  ya  komanda 

daxilində müzakirə aparmaq üçün bu vasitələr toplusundan istifadə edin. 

Ola bilsin, siz qərar qəbulunun dərəcəsini əlilliyi olan şəxslərin iştirakı mümkün olana qədər 

artırasınız.  Bu,  müxtəlif  kommunikasiya  yolları  vasitəsilə  fərdlərin  arzularını,  ehtiyaclarını 

öyrənmək və bu məlumatların qərar qəbulunda nəzərə alınmasını təmin etməklə baş tuta bilər. 

Əlilliyi  olan  şəxslərin  rəylərinin  o  qədər  də  nəzərə  alınmadığı,  yaxud  da  istəklərin 

öyrənilməsinin çətin olduğu hallarda məlumat verməklə insanların pis rəftardan qorunmasını 

təmin etmək mühümdür.

http://www.un.org/disabilities/default.asp?id=242 

İnklujn Avropa “Dəstəkli qərar qəbulu sisteminin əsas elementləri” üzrə direktivlər 

hazırlayıb: 

http://inclusion-europe.org/images/stories/documents/PositionPapers/

Position_Supported_Decision_Making_EN.pdf 

İnklüziv qərar qəbulu və siyasət formalaşdırılması 

ardıcıllığı

Daha geniş şəkildə bunlar siyasətin formalaşdırılması ardıcıllığının mərhələləridir. “Siyasət” milli 

qanun, milli, yaxud yerli səviyyədə siyasət və ya xidmətlər demək ola bilər. İnklüziv qərar qəbulu 

bu mərhələlərin hamısına müvafiqdir. Birbaşa təsir göstərənlər aşağıdakılara kömək edə bilər:

---

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

63

•  siyasətin məqsədlərini qarşıya qoymağa

•  müxtəlif seçimləri müəyyən edib qiymətləndirməyə

•  qərar qəbulu prosesinin tərkib hissəsi olmağa 

•  xidmət təminatçısı kimi qanunu, siyasəti və ya xidməti həyata keçirməyə

•  monitorinq etməyə, qiymətləndirməyə və dəyişiklik üçün qərar verməyə.

Siyasət ardıcıllığı heç də həmişə mükəmməl bir proses deyil, nə də həmişə spesifik ardıcıllıqla 

getmir. Ancaq onun geniş şəkildə aşağıda verilmiş bir sıra mərhələlərdən keçməsini başa 

düşmək olar:

Əlilliyi olan şəxslər və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları 

siyasət formalaşdırlmasına necə cəlb oluna bilər və 

siyasət formalaşdıranların məsuliyyətləri nədir?

1. Məqsədlərin qoyulması

Siyasət  planı  hökumət  tərəfindən  müəyyənləşdirilir,  ancaq  hökumət  hansı  dəyişikliklərə 

getmək lazım olduğunu və bu dəyişikliklərə hansı yolla çatmağın münasibliyi ilə bağlı bilgilərə 

vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə birgə yiyələnə bilər və yiyələnməlidir. 

Yeni  siyasət  təşəbbüsləri  çox  zaman  vətəndaş  cəmiyyəti  təşkilatlarının  kampaniyaları 

nəticəsində irəli sürülür. VCT-lər həll olunmalı vacib məsələlərə diqqət cəlb edə bilir.  

Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları aşağıdakıları edə bilər:

 

•  Təbliğat aparmaq: müəyyən qrup üçün qanunvericilikdə, siyasətdə lazımınca əhatə 

olunmamış və ya kifayət qədər yaxşı həllini tapmamış problemləri, baxışları, yaxud da 

ümumi ictimai maraq doğuran məsələləri qaldırmaq. 

Məqsəd 

yaratmaq

Variantların 

hazırlanması və 

təhlili

Siyasəti 

müayyən 

etmək

Həyata 

keçirmək

Monitorinq 

və təhlil

---

İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu

© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin 

əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi

64

•  İnformasiya ilə təmin etmək və maarifləndirmək: araşdırmalar nəticəsində tapılan 

çatışmazlıqları, üzvlərin və xidmət istifadəçilərinin baxışlarını səlahiyyətli orqanlarla 

paylaşmaq.

•  Üzvləri, xidmət istifadəçilərini və əsas vətəndaş qruplarını cəlb və təmsil etmək: vətəndaşlara 

əıçatımlılıq, dinləmək, reaksiya və məlumat verilməsi üçün kanal rolunda çıxış etmək. 

•  Ekspertiza və məsləhətlə təmin etmək: müəyyən mövzuda bilgili ekspertlər siyasi 

gündəliyin tutulmasında əsas rol oynayırlar; onların təhlilləri, araşdırmaları cəmiyyətin 

həm indiki, həm də gələcək ehtiyaclarını müəyyən edir və onu həlledici perspektivlərlə 

təmin edir. 

•  Xidmətlərlə təmin etmək: innovasiya ilə bağlı vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları siyasət 

formalaşdırılmasında, müəyyən istifadəçi qrupu üçün alternativ və ya yeni xidmətlərin 

yaradılmasında əsas iştirakçılardır.

Hökumət qurumları aşağıdakıları edə bilər:

•  Məlumatı paylaşmaq: bütün maraqlı tərəflər üçün son, dəqiq və vaxtında verilmiş 

məlumatı əlçatan formatda təmin etmək. 

•  İnklüziv prosedurlar həyata keçirmək: şəffaf qərar qəbuletmə prosesini inkişaf etdirmək 

və ona riayət etmək; iştirak üçün aydın, açıq və əlçatımlı prosedurlar təmin etmək.

•  Resursları yaxşılaşdırmaq: vətəndaş cəmiyyətinin fəal iştirakını, məsələn, büdcə 

təminatı, maddi dəstək və ya inzibati xidmətlər vasitəsilə təmin etmək.

•  Məsuliyyətli olmaq, cavab reaksiyası vermək: müvafiq siyasət formalaşdıranların fəal 

iştirakını təmin etmək, dinləmək, reaksiya vermək və fikir bildirmək. 

Faydalı vasitə və mexanizmlər: 

Məlumat

 

•  Siyasi prosesə, sənədlərə və siyasət formalaşdıranlara dair dəqiq məlumata asan və 

açıq əlçatımlılıq (məsələn, onlayn məlumat bazası).

•  Narahatlıq doğuran məsələni anlamaq üçün araşdırma aparın və onun həlli üçün 

təkliflər işləyib hazırlayın. 

•  Siyasi bülletenlər, plakat və vərəqələr, vebsaytlar, press-relizlər və ictimai nümayişlər 

vasitəsilə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları tərəfindən təşviqat və lobbiçilik.  

•  Əsas sənədlərə və ictimai tədbirlərlə bağlı elanlara hərtərəfli çıxış üçün vebsayt. 

Məsləhətləşmə

 

•  Elektron ərizə və ya veb-forum kimi onlayn alətlər vasitəsilə müraciət ərizələri. 

•  Məsləhətləşmə, onlayn və ya digər metodlarla maraqlı tərəflərin təkliflərini toplamaq

.

Dialoq

•  Müxtəlif qrupların fikir və təcrübələrini müəyyən və şərh etmək üçün maraqlı tərəflərlə 

birgə dinləmələr və ictimai forumlar. 

•  Vətəndaş forumları, m

ünsiflər

 və gələcək şuralar.

•  Cari siyasi təşəbbüslər barədə məlumatdan vətəndaş cəmiyyətinin istifadəsi üçün 

hökumətdə əlaqə saxlanacaq əsas şəxs.

---