Biz dünyanın bioloji müxtəlifliyinə real, ölçülə bilən
Yüklə 1,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları /
BIODIVERSITY: A m a z in g C a sp ia n F is h e s İlk müasir balıqlar 248 milyon il bundan əvvəl, Mezozoy erasında meydana gəlmişlər. Devon dövründə yaşayan xondrosteanlar müasir növ balıqlara təşəkkül etmiş ilk neopte- rigilərin sələfləri idi. Müasir amfıbilər və şirin suda yaşayan zirehlilər neopterigilərin ilk nümayəndələrinə bənzəyir. Bu cür balıqlardan inkişaf etmiş, müasir teleostlar törəyib. Teleostların ilk nümayəndələrinin bədənlərini örtən möhkəm zirehlər təkamül dövründə itirildi. Əvvəllər bütün teleostların yumşaq şüalara malik üzgəcləri var idi. Bu balıqlar müasir naxaların, angvillərin, qolyanların və başqa yumşaqüzgəcli balıqların əcdadı olmuşlar. İlk tikan üzgəcli balıqlar 145 milyon il bundan əvvəl, Təbaşir dövründə meydana gəlmişlər. Bu balıqlar müasir, yüksək inkişaf etmiş xanıbalığı və tuneslərin sələfləri idi. Təbaşir dövründən başlamış bu günə qədər teleostlar digər qruplardan fərqli olaraq, ən mühüm və çoxsaylı balıq qruplarıdır. The first modern fish appeared during the Mesozoic Era, which began about 248 million years ago. The chondrosteans of the Devonian Period had given rise to the first
most of today's fish species deve loped. Modern bowfin and fresh water gars resemble the earliest forms of neopterygians. From fish such as these arose the teleosts, the advanced modern fishes. The teleosts lost the heavy armor that covered the bodies of most earlier fish. At first, all teleosts had soft- rayed fins. These fish gave rise to present-day catfish, eels, minnows, and other soft-finned fish. The first spiny-finned fish appeared during the Cretaceous Period, which began about 145 million years ago. These fish were the ancestors of such highly developed present-day fish as perch and tuna. Since the Cretaceous Period, teleosts have been by far the most important group of fish.
Dünyanın nadir su hövzəsi olan Xəzər dənizində 100-dən çox balıq növü və yarımnövü yaşayır. Onlardan ancaq 40 növ və yarımnövünün vətəgə əhəmiyyəti var. Balıq ovu insanların ən qədim məşğuliyyətlərindən biri hesab olunur. Elə buna görə də insanlar çay və dəniz sahillərində məskən salırdılar. Məsə lən, Volqa hövzəsində balıq ovu hələ çar İvan Qroznı hakimiyyəti dövründə başlamışdı. Əvvəlcə ov Volqada, sonra isə şimali Xəzərdə aparılırdı. Qızıl Orda dövründə Həştərxan tatarları nərə balıqlarının rus sularına keçməsinin qarşısını almaq məqsədilə Volqada bir neçə bənd qurmuşdular. İvan Qroznının hakimiyyəti zamanı Volqa çayında üç bənd var idi. Birinci Pyotrun dövründə 4-cü bənd də inşa olunmuşdu. Bu bəndlərin axırıncısı 1859-cu ilə qədər mövcud idi. 1554-cü ildə İvan Qroznı Həştərxandan Yançugey xanı qovdu və onun yerinə təyin etdiyi adamdan nərə balığı və qara kürü ilə xərac verməyi tələb etdi. XVI əsrin ortalarında Volqa höv zəsində ildə 30 min ədəd nərə ovlanırdı. The Caspian Sea is a unique water body accommodating more that 100 fish species and subspecies, of which only 40 are of any commercial value. Fishing is one of the oldest human occupations. That is why from time immemorial people have settled along rivers and the seacoast. In the Volga Basin, for example, fishing first began back in the time of Ivan the Terrible. It was done first in the Volga, and then in the Northern Caspian, as well. During the time of the Golden Horde, in order to block the sturgeon run into Russian waters, the Astra khan Tatars set up several weirs on the Volga. During the rule of Ivan the Terrible, there were three weirs on the Volga, and a fourth one was added under Peter the Great. The last of these existed up until 1859. In 1554, Ivan the Terrible drove Khan Yanguchei out of Astrakhan and made the new khan, his protygy, pay tribute to the Czar's court in the form of sturgeon and black caviar. In the middle of the Sixteenth Century, the BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xavərin əsrarəngiz balıqları /
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s Kürdə balıq ovu təxminən 3000 il bundan əvvəl təşəkkül tapmışdı. Herodotun yazdığına görə hələ b.e.ə.,V əsrdə Araz çayının mənsə bində yaşayan əhali çiy balıqla qidalanır və suiti dərisindən paltar geyirdilər. Yunan-Roma yazıçısı Klavdiy Elian (b.e., II əsr) Kürətrafı Midiya dairəsində yaşayan xəzərlilərin torpağında böyük bir gölün olduğunu və orada nəhəng balıqların yaşadığını yazırdı. Beləliklə, demək olar ki, 17 əsr bundan əvvəl Azərbaycanda balıq ovu təsərrüfat əhəm iyyəti daşıyırdı. Burada qaxac balıq, kosmetik piy və texniki yapışqan istehsal edilirdi. Bizim eranın VII əsrində Moisey Kaqankatvasi qeyd edirdi ki, Kür iri və xırda balıqlarla çox zəngindir. Balıqçılar bu dövrdə ov hüququ əldə etmək üçün vergi ödəməli idiləıv Cavanşirin hakimiyyəti dövründə isə hökm dar eh tira ja v 4 qiym ə|tli hədiyyələrdən başqa, əhalisi ilə birlikdə kəndle olan çaylar da tələb edir irdə Rebruk ___ larko Pdlo isi balıq və başqa məlumat ver ikinci yarısında ıKontarininin lərac
«rm ı əla qız! nərə, alıqları г. XV- səfıril
məlumat - 1
lesıyı bullasında nərə və aşqa ıal
ıcfjarın qeyr
tini Tnr, həm ilanbalığının olduğunu söyh nirdi onu b lanc
Xəzər dənizi Volqa, Ural, Kür, Terek, Səfıdrud, Samur və Atrekin aşağı axarları ilə birlikdə balıq sturgeon catch was about 30,000 fish per year. Fishing in the Kura River began about 3,000 years ago. According to Herodotus's reports, as far back as the Fifth Century B.C., there were people living along the lower reaches of the Araks River who ate raw fish and dressed in sealskins. And the Greco- Roman writer Claudius Elianus (Second Century A.D.) reports the existence of an enormous lake in the land of the Caspians, who inhabited the Kura region of Midia. He talks about the enormous fish that live in the Caspian Sea. So, 17 centuries ago sturgeon fishing in Azerbaijan was a commercial nature. Dried fish, fat for cosmetics, and glue for technical purposes were produced веге. the Sevent iganjkatvat: kx is very small. At that tax for the rig during ithe г additionpo hon Centujry A.D.rVloisei notes!that the Kura ich in fish, large and ime, fishermen paid a t to catch fish. And e of Javanshir. in rs and precious gifts, iemanned at village with its knd a riyer with its fish. In the Thirteenth Century, Rubruk jjti^xcellent salmon in the Kura, and Marco Polo tells about the abundance of salmon, sturgeon, and other large fish in the Caspian. In the second half of the Fifteenth Century, the Venetian ambassador Ambrogio Contarini reports that a great many sturgeon and beluga are caught in the 62 BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları I BIODIVERSITY: Л m a z in g C a s p ia n F ish e s təsərrüfatı üçün çox əhəmiyyətli su hövzələridir. Cənubi Avropanın daxili su hövzələrində ovlanan balıqların 30%-i bu bölgənin payına düşür. Xəzər dünyada vətəgə əhəmiyyətli nərə sürülərinin mühafizə olunduğu yeganə su hövzəsidir. Dünyada nərə ovunun 90%-ni Xəzər verir. Külmə, çəki, sıf kimi şirinsu komplekslərində yaşayan qiymətli balıq ehtiyatına görə Xəzər dənizi şimali Asiya regionunda olan dig^ daxili su hövzələri arasında birinci yd tutur. A m ^q X əzər dənizin|in ixUo taun ası öl növ müxtəlifliyinə növlərin sayına görə digər ş ı hörzolərındən geri qalır. Əgər Azov Qal növlərin : 540« göstərici alma faunanın kütləsi I nin l onur^ I hövzə
Bedir. ■tvro-
Aralıq dənizlərində’ ğun olaraq 79, 150 və 1, Xəzər dənizində bu [balıqlarını n ə z ə rə | jr. Xəzərdə ixtio- avtoxonların kütləsi- parətdir ki, bu da llarda olduğu kimi İxtiosenozunu təşkil Hifliyinin kasıblığı İnin cənub dənizlərindən ^ ə rq ə doğru getdigeə bütün flora və fauna üçün səciyyəvi olub, ayrı-ayrı növlərin sayının çoxluğu ilə kom pensasiya olunur. Bu xüsusiyyət ekosistemin o sahələri üçün xarak terikdir ki, orada Xəzər biosenozunda olduğu kimi, ayrı-ayrı fərdlərin və ya xüsusi qrupların yaşayış mühiti, o biri su hövzələrindəkindən xeyli fərqlən sin. Buna görə də, Xəzərdə nərə və başqa vətəgə əhəmiyyətli balıqların ümumi sayı olduqca çox olub milyonlarla ölçülür. Baku Sea, and other fish cannot be caught. At the same time, he describes a seal and calls it a fish, and he also points out the presence of lamprey in the Caspian. Along with the lower course of the Volga, Ural, Kura, Terek, Sefi Samur, and A trek Rivefs, Caspian S eajg sn iniportant fishery >ut 30% I f the total catc from inlancl watew of S : is taken here. The Cal ly body of water in th ill has to significant s stqrgeon, the «commercial c which here amounts ro 90% world's total. stocks oflvaluable freshwat fish (roach, carplsander), the Caspi Sea occupies finst place jfimorçŞnhe inland bodies northern
sia. / H ow ever, the species cdW position o f the C asp ian 's ichthyofauna is not outstanding in its diversity, and it is noticeably inferior to other inland seas in the number of its fish species. While there are 79, 150, and 540 species of fish in the Azov, Black, and Mediterranean Seas, in the Caspian this index is lower, not counting river species. Like invertebrates, the greater part of the Caspian Sea's ichthyofauna is made up o f autochthons, which determine the specific nature of the ichthyocenosis in this body of water. This pattern, i.e., a small number of species, is typical of all of the flora and fauna in the southern seas of Eurasia; 63 Yüklə 1,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|