9
Mádeniy ilajlarda
dramalıq úzindiler
den de sheberlik penen paydalanıw jaqsı
nátiyje beretuǵın qurallardan esaplanadı. Dramalıq úzindilerdi tayar pyesalardan da
alıw múmkin yaki temaǵa tiyisli túrli kórkem shıǵarmalardı incenirovkalaw arqalı da
qollanıw múmkin. Onda kóbinese háweskerlik teatr jámáátleriniń dóretiwshilik
jumısları paydalı boladı. Jergilikli (faktlerge tiykarlanǵan) mashqalalardıń túrli
intermediya, házil-dálkek kórinislerdi atqarıwshılar ózleri yadtan aytıp, jazıp,
saxnalastırıp tamashagóy itibarına usınıwı múmkin. Bunday usıldan paydalanıw
tamashagóylerdi tárbiyalawǵa jaqsı tásir etiwi múmkin.
Mádeniy
ilajlardıń tiykarǵı maqseti orınlarda ótkeriletuǵın ilajlardı
shólkemlestiriwde dóretiwshilik hám shólkemlestiriwshilik procesleriniń úylesimli
bolıwına erisiw, rejissyorlıq, aktyorlıq sheberligi, mizancsena, kórkem bezew hám
basqa usı tarawǵa baylanıslı temalardı ashıp beriwge qaratılǵan bolıp, tolıq
saxnalastırıw proceslerin qamtıp aladı.
Joqarıda aytıp ótilgenindey, teatrda arnawlı uqıpqa iye bolǵan
professional
aktyor yaki rejissyor islese, mádeniyat hám xalıqtıń dem alıw orayları, mektep,
kolledj yaki túrli shólkemlerde ótkiriletuǵın ilajlar tiykarınan háweskerlerdiń
dóretiwshiligine súyenedi. Túrli dógereklerde (mısalı, drama dógeregi) úyrengen
sheberligin qollanıp túrli saxnalıq shıǵıwlardı ámelge asıradı. Dramalıq
shıǵarmalardan úzindiler alıp saxnalastırıwǵa háreket etedi, yaǵnıy rol oynap, obraz
dóretiwge háreket etedi. Ilaj shólkemlestiriwshisi bolsa, bunday obrazdı dóretiw,
saxnalıq shıǵarmanı tamashagóyge inám etiw ushın ózleri usı tarawǵa jaqsı
túsiniwleri, saxnalastırıwǵa tiyisli túsiniklerdi biliwi tiyis.
Aldınları mádeniy ilajlardı shólkemlestiriwge eń kóp qollanılatuǵın
qurallardan
biri –
kórgizbeli qurallardan
paydalanıw dep esaplanǵan. Biraq házirgi
texnika
progresiniń tez pát penen rawajlanıp atırǵan bir dáwirinde olardıń ornın kompyuter
texnologiyaları, multimediya quralları iyelep barmaqta. Kόrgizbelilik qurallardan
paydalanıw ilaj mazmunın tereń ashıp beriwine járdem bergen, tamashagóydiń
keypiyatın kóterip, kόz aldına keltiriwlerin bayıtqan.
Tamashagóylerdi bolip ótetuǵin ilaj benen eń dáslepki
tanıstırıwshı quralları
–
bul afishialar hám mirátnamalar. Daǵazalarda tek ilajdıń ótkeriliwi haqqındaǵı
xabardıń ózin ǵana jazıp qoyıw jetkilikli bolmaydı, al onıń dúzilisine qarap kόrkem
10
etip bezew múmkin. Bul tamashagóydiń ilajǵa qızıǵıwshılıǵın arttıradı. Ilaj
baslanıwınan aldın tematikalıq kórgizbeni de shólkemlestiriw múmkin.
Teatrlastırılǵan keshelerden aldın hár túrli kórgizbelerdi shólkemlestiriw kóp jerlerde
dástúr bolıp qalǵan. Bul kórgizbe ótkeriletuǵın ilajdıń mazmunınıń kópiri wazıypasın
atqaratuǵınday dárejede bolıwı kerek. Kórgizbeli qurallar tamashagóyde ilajdıń
mazmunı hám xarakterine sáykes psixologiyalıq keypiyat oyatadı.
Ilajlarda karta,
sxema, diagramma,
plakatlar, uranlar hám saxna háreketindegi qollanılatuǵın basqa
predmetler ilaj mazmunın ashıp beriwge jaqsı járdem beredi. Kórgizbeli quraldı
qolaylı hám jeńil etip, almastırıw tiyis.
Juwmaqlap aytqanda, mádeniy ilajlardı shólkemlestiriwde tásirsheń qurallardan
únemli paydalanıw ilajdıń dárejesin arttıradı hám kórkemligin támiyinleydi.
Biraq
bul qurallardan paydalanıw ilaj shólkemlestiriwshilerinen bay hám dóretiwshilik
fantaziyanı talap etedi.
Dostları ilə paylaş: