Bilig 49. sayı
Yüklə 3,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
bilig Bahar / 2009 sayı 49: 59-82 © Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından Kazakistan Salih Ercan ∗ İsmail Gökdeniz ** Özet: Girişimcilik faaliyet olarak çok eski tarihlere kadar gitse de giri- şimcilik alanında akademik çalışmalar son yıllarda artmıştır. İçinde bu- lunduğumuz yüzyılda meydana gelen ekonomik, siyasal, kültürel deği- şiklikler yeni girişimci anlayışını ortaya çıkarmıştır. Girişimcilik kavramı genellikle KOBİ’leri çağrıştırsa da günümüzün büyük işletmelerinin de ekonomik faaliyetlerine küçük işletme olarak başladıkları bilinmektedir. Joseph A. Schumpeter’in ortaya attığı dinamik girişimcilik kavramı son yıllarda büyük önem kazanmıştır. Tarihin hiçbir döneminde, iyi yetiş- miş gerçek anlamda girişimcilik ruhuna sahip ve ekonomin itici gücünü oluşturacak bireylere olan ihtiyaç, bugünün bilgi toplumunda olduğu kadar hissedilmemiştir. Dolayısıyla girişimcilik ruhuna sahip bireyleri yetiştirecek toplumsal mekanizmaların kurulması, küresel başarının ön şartı olarak kabul edilmektedir. Bu çerçeveden bakıldığında girişimcilik açısından Kazakistan, ortak kültürel değerleri ve birçok sektörde cazip yatırım imkânlarıyla dikkat çekmektedir. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Girişimciliğin Tarihi Gelişimi, Kaza- kistan, Kazakistan’ da girişimcilik. Giriş 21. yüzyıl bilgi toplumunda artık geçmişten bugüne değin alışılagelen kav- ramlar, kurallar hızla değişmekte ve hemen her alanda bilgi temeline daya- nan yeni iş yapma usulleri ortaya çıkmaktadır. İşte bu sosyo-ekonomik ve kültürel dönüşüm içerisinde hiç kuşkusuz ki girişimcilik kavramı da değişmiş- tir. Artık eski atak ve tuttuğunu koparan girişimci, yerini daha sakin, bilgiye dayalı düşünen ve yenilikçi bir anlayışa sahip girişimciye bırakmıştır. Bilgi toplumu girişimcisi, yalnızca bilgi ve tecrübelerini kullanarak toplumdaki ihtiyaçların tespit edilmesi ve bu gereksinimlerin bir yatırımla karşılanması ile sınırlı olan bir bakış açısını artık aşmıştır. Teknolojik ilerlemeler, insan hakla- ∗ İşletme Uzmanı salihhercan@yahoo.com ** Kırıkkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü / KIRIKKALE isgokdeniz@mynet.com bilig, Bahar / 2009, sayı 49 60 rının her türlü değerin üzerinde tutulması, bireysel ve kurumsal bazda algıla- mayı değiştirmiştir. Oluşan bu yeni algılama ve yorumlama biçimi girişimcili- ğe çağdaş bir boyut kazandırmıştır. Bu amaçla önce girişimciliğin bu güne değin geçirdiği aşamalar irdelenerek, tanımı ve önemi üzerinde durulmuştur. Sonra genel olarak girişimciği engel- leyen unsurlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. En son kısımda ise Kazakistan, Türkiye’den giden girişimciler açısından ele alınmıştır. Kazakistan’da bulunan yatırımlar, mevcut iş imkânları, piyasa yapısı ve de temel göstergeler girişim- cilik açısından incelenmiştir. 1. Girişimciliğin Gelişim Süreci Girişimcilik, insanoğlunun avcılık ve toplayıcılık devrine son verip (cilalı taş) neolitik dönemde üretime başlamasıyla birlikte ilk şekillerini oluşturmaya başlamıştır. Bu dönemden kısa bir süre sonra yerel olsa dahi maden devrinin başlamasıyla bu günkü anlamda olmasa bile iş yerlerinin kurulması netice- sinde ticari hayat da başlamış; tunç devrinde şehir devletleri kurulmuş ve ticaret yerel olmaktan çıkıp şehirlerarasına yayılmıştır. Yazının icadı ve tarihi devirlerin başlamasıyla, ticaret farklı bir boyut kazana- rak kıtalara kadar yayılmıştır. İlk çağda Fenikeliler oluşturdukları özel girişim- lerle (Demirez 2006: 1) ön Asyada koloniler kurup (Trablus, Sayda, Sur ve Kartaca) orta ve uzak doğunun mallarını Akdeniz şehirlerine taşımışlardır. Eski Yunan site devletlerinde ise, girişim ve girişimcilik pek erdemli bir iş sayılmamaktadır. Bu işin daha çok yabancılar tarafından yaptırıldığı bilin- mektedir. Buna göre, tarıma önem verdikleri anlaşılmakta ve üretim kar amaçlı değil sadece toplumun ihtiyacını karşılayacak şekilde olması gerektiği vurgulanmaktadır. Bununla birlikte İyonya’lılar ise, Anadolu ile Akdeniz ve Karadeniz sahillerinde ticaret yaparak zengin olmuşlar hatta bu zenginlik onlara şehir devleti uygulaması ve dünyanın ilk demokrasisini hediye etmiş- tir. Bunun bir sonucu olarak özgür düşünce, bilim ve sanat gelişmiş, bu da Herodot, Hipokrat, Tukidides gibi günümüzde dahi anılan bilim adamlarının yetişmesini sağlamıştır. Yeni yeni işletmelerin kurulup, kendi toplumlarının ihtiyaçlarının fazlasını üretmeleri neticesinde, ticaret kaçınılmaz olarak ortaya çıkmıştır. Neticesinde Anadolu’nun kıyılarında kurulan Lidyalılar kara ticaretinde gelişmiştir. Hatta bu gelişmişlik ticarette ve dünya tarihinde önemli bir buluş olan paranın icadına neden olmuştur. Lidyalılar parayla birlikte Mezopotamya’dan başla- yıp Anadolu’yu geçip Akdeniz kıyılarına uzanan “Kral Yolu”nu yaparak tica- rete önemli bir katkı sağlamışlardır. Çin’de kurulan girişimlerde üretilen ürünler, İpek yolu ile Asya’yı geçerek (Çelik 2006: 468) ön Asya’ya oradan da Akdeniz’e ulaşmıştır. Zaman içerisinde bu Ercan, Gökdeniz, Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik Açısından Kazakistan 61 yol, dünyanın en önemli ticaret yollarından birisini oluşturmuştur. Özellikle yer kürenin en büyük kıtası olan Asya’da yer alması ve Kazakistan topraklarından geçmesi ise, bu çalışma açısından da ayrı bir önem taşımaktadır. İpek yolunun güvenliği ve işlerliği yol üzerindeki konaklama, nakliye, gıda ve diğer ürünleri üreten girişimlerin oluşmasına imkân sağlamıştır. Ta ki ümit Burnu keşfedilene kadar yüzyıllarca önemini koruyan bu yol, aynı zamanda denetimini sağlayan ülkelerin, devletlerin zenginlik kaynağı sayılmıştır. Eski Roma İmparatorluğu (yaklaşık MS 200 senesine kadar) ekonomik ola- rak inanılması güç derecede basarı sağlamıştır. Şehirleşme, kişi basına düşen milli hâsıla, sanayi devriminden hemen önce (18. yüzyıl) Avrupa’nın en ge- lişmiş ülkeleri olan İngiltere ve Hollanda ile ayni seviyelerdedir. Kalıntılar gösteriyor ki, roma ekonomisi bir market ekonomisidir: Hem ürün ticareti, hem işçi marketleri, hem sermaye piyasaları günümüz ekonomilerini andır- maktadır. Öte yandan Orta Çağda girişimciler büyük tarım sahaları, kale ve kamu bina- larının inşası, manastır vs. dini yapıların inşası gibi feodal sistemin belirlediği projelerin yönetimini üstlenmişler ve bireysel anlamda risk almamışlardır. Orta çağda girişimciliğin diğer boyutu korporasyonlarla gerçekleştirilmiştir. Özellikle Avrupada korporasyonlar küçük sanayi kuruluşları (meslek kuruluş- ları, esnaf kuruluşları) dır. Kullanılan üretim faktörleri mal sahibi olan girişim- cinindir. Girişimci de, işinin başında bulunmakta ve çalışmaktadır. Korporas- yonların bir özelliği de, üreticilerle tüketiciler arasında aracı bir sınıfa yer verilmemesidir (Özgüven 1992: 30). Hindistan ve çevresinde üretilen baharatlar, baharat yolu ile Mısır’a kadar gelmiş buradan dünyaya pazarlanmıştır. Kuzeyde Sibirya da daha bol olan yırtıcı hayvanların kürklerinin pazarlandığı kürk yolu ise, Sibirya’dan Kara- deniz’ e ve Avrupa’ya kadar uzanmıştır. Baharat yolu ile birlikte iktisadi doktrinde yeni bir dönem olan merkantilizm görülmüştür. Merkantilizmle birlikte ülkeler sahip oldukları özel ve kamu girişimlerinin ürünlerini ihraç etmenin yollarını aramış ve karşılığında altın getirme çabasına girmişlerdir. Bu akımla birlikte büyük sanayi kuruluşları oluşmaya başlamıştır. Bu dönem, dünyada ticaretin merkezinin Akdeniz’den okyanus şehirlerine doğru kaydığı dönem olarak da bilinmektedir. Merkanti- lizm ilk ticari kapitalizm olarak da kabul edilmektedir. Merkantilist yaklaşımdan sonra liberalizm, kendisini Avrupa’da hissettirmeye başlamış ve akılcılığın ön plana çıkması, rekabetin üst düzeyde yaşanması, ulus- lar arası ticaretin desteklenmesi özel sektör girişimciliğinin önemini hat safhada artırmıştır. Dolayısıyla girişimcilikte risk unsuru ilk kez 17. yüzyılda ortaya çıkmış- tır. Çünkü bu dönemde girişimler, hükümetle sabit fiyat üzerinden imzalanan Yüklə 3,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|