Beyn əlxalq Çay Hövzələrinin Ətraf Mühitinin Qorunması (BÇHƏMQ) Müqavil ə №2011/279-666

 

58 

    

Müxtəlif  sahələri  əhatə  edən  dövlət  proqramı  makroiqtisadi  sabitliyin  və  Gəncə-Qazax iqtisadi 

rayonunun inkişafının təmin edilməsinə yönəldilmiş 90 tədbirin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. 

 

    

Dövlət Proqramı üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsi regionun sosial-iqtisadi inkişafında, əhalinin 

rifahının yaxşılaşdırılmasında  özünü doğruldur və onun əsas məqsədləri aşağıdakılardır: 

 

- 

regionun iqtisadi potensialından effektiv istifadə;  

- 

regionda biznesin inkişafının sürətləndirilməsi;  

- 

yerli istehsalat və emal müəssisələrin fəaliyyətlərinin bərpası və inkişafı;  

- 

təsərrüfat və məişat infrastrukturu obyektlərinin bərpası və inkişafı;  

- 

yoxsulluğun azaldılması, yeni iş yerlərinin yaradılması və regionlarda əhalinin həyat səviyyəsinin 

artımı. 

 

    

Tədbirlər planı nəticəsində artıq 2005-ci ildə regionda ciddi irəliləyişlərə gətirdi. Ölkənin iqtisadi 

göstəricilərində  ərazinin  xüsusi  çəkisinin  artımı  müşahidə  olunur.  Belə  ki,  rayonda biznesin 

inkişafının  sürətləndirilməsi,  yerli  istehsal  və  emal  müəssisələrinin  açılması,  iqtisadi  və  məişət 

infrastruktur obyektlərinin bərpası, yoxsulluğun azaldılması, yeni iş yerlərinin yaradılması əhalinin 

həyat səviyyəsinin real yüksəlməsinə yönəlmişdir. 

 

    

Dövlət  Proqramı  qəbul  edildikdən  sonra  bu  4  il  ərzində  dövlət  dəstəyinin  biznesin  inkişafına 

gücləndirilməsi Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunda özəl sektora marağı artırıb. 

  

 

    

Pilot ərazidə yaxın gələcəkdə su ehtiyatlarının kəmiyyət və keyfiyyətinə təsir edə biləcək mühüm 

iqtisadi fəaliyyət növləri aşağıdakılardır: 

•

 

əkin sahələrini suvarmaq üçün çaylardan sugötürmələr 

•

 

əkin sahələrində gübrələrdən istifadənin çoxalması 

•

 

dağ-mədən sənayesinin inkişafı 

•

 

turizmin inkişafı 

 

3.

 

TƏZYIQ VƏ TƏSIRLƏRIN MÜƏYYƏN OLUNMASI 

 

      

Pilot  ərazinin  su  ehtiyatlarının  iki  əsas  toplananı  var:  yeraltı  sular  və  səth  suları.  Bu  sular 

arasında  qarşılıqlı  əlaqə  mövcuddur.  Daşqınlar  dövrü  çaylardan  süzülən  sular  yeraltı  suların 

ehtiyatlarını artırır. Azsulu dövrdə isə əksinə yeraltı suların bazis axımını təşkil edir.   

      Bu 

fəsildə təzyiqlərin tədqiqat ərazisinin su obyektlərinə təsirinə baxılır. O, əvvəlki fəsildə insan 

fəaliyyətlərinin təhlilinə əsaslanır.  

  2-

ci fəsildəki təhlilə əsaslanan təsir qiymətləndirilməsi üçün aşağıdakı mühüm təzyiqlər 

seçilmişdir: 



 

Suvarma və məişət məqsədləri üçün suyun götürülməsi;  



 

Məişət-tullantı suları; 



 

Kənd təsərrüfatı, bitkiçilik;  



 

Sənaye, ərzaq və qeyri-ərzaq məhsulları istehsalı;  

---

 

59 



 

Bərk tullantıların atılması;  



 

Meşələrin qırılması; 



 

Çay s

ahillərinin bərkidilməsi və hidromorfoloji dəyişikliklər və s. 

 

   

Su  ehtiyatlarının  kəmiyyətinə  təsir  baxımından  suvarma  və  məişət  məqsədləri  üçün  suyun 

götürülməsi (nöqtəvi təzyiqlər) daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Su ehtiyatlarının keyfiyyətinə təsir 

b

axımından təmizlənməmiş çirkab suların çaylara axıdılması (nöqtəvi təzyiq) daha güclü təzyiqdir. 

Bu baxımdan təzyiqlər 4 əsas qrupa bölünə bilər: 



 

suyun istifadə üçün götürülməsi;  



 

diffizion çirklənmə mənbələri  



 

nöqtəvi çirklənmə mənbələri; 



 

Çay obyektlərində fiziki   və  morfoloji dəyişikliklər   

    SÇD-

də nəzərdə tutulan “Yaxşı status” sinifinə uyğun olmayan bütün su obyektləri üçün bütün 

təzyiqlər nəzərdən keçirilməlidir.

  

 

 

3.1

 

Suyun istifadə üçün götürülməsi 

3.1.1

 

Məişət-təsərrüfat məqsədləri üçün suyun götürülməsi 

Pilot ərazinin çaylarının ümumi su ehtiyatları 1.2 milyard m

3

 

təşkil edir. 2011-ci ildə bunun yalnız 

29 milyon m

3

 

(2.43%) məişət-təsərrüfat məqsədləri üçün istifadə olunur (Cədvəl 3.1). 

 

 

Cədvəl 3.1. Məişət-içməli məqsədlər üçün su götürmələr 

Rayonlar/

illər 

2005 

2010 

2011 

Cəmi,  

milyon.k

ub m                                                                                                                                                                  

Bir 

sakinə 

düşən, 

kub m                                                                                                                                                                                

Cəmi,  

milyon 

kub m                                                                                                                                                                                          

Bir 

sakinə 

düşən, 

kub m                                                                                                                                                                                

Cəmi,  

milyon 

kub m                                                                                                                                                                                          

Bir 

sakinə 

d

üşən, 

kub m                                                                                                                                                                                

  

 

 

 

 

 

 

Pilot ərazi -cəmi 

30.0 

27.0 

25.4 

21.7 

29.5 

24.2 

o cümlədən: 

  

  

  

  

  

  

Gəncə şəhər ə/d 

21.4 

70.0 

15 

47.4 

11.5 

35.8 

Qazax rayonu 

1.0 

9.0 

1.6 

17.6 

1.2 

12.7 

Ağstafa rayonu 

1.0 

13.0 

0.5 

6.1 

0.4 

5.3 

---