Bağırov Əlisalam başlanğICDAN başlanğica və ya ruhun keçDİYİ yol
Yüklə 2,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
208 Ruh – hər hansı bir varlığın müəyyən tamamlanmış quruluşdakı aktivlik dərəcəsindən doğan və həmin varlığı onun imkanı daxi- lində məqsədli həyati fəaliyyətə təhrik edən qüvvə olduğundan, əvvəlcə müəyyən tamamlanmış quruluşa malik varlıq yaranır və o andan da ruh adlandırdığımız müəyyən qüvvəyə malik olur. Bu qüvvəni, yəni ruhu hər hansı bir mexaniki enerji ilə qarışdırmaq olmaz. Hər hansı bir varlıq tamamlanmış quruluşdan sistemsiz şəkilə düşərsə, yalnız həmin həcmdə müəyyən potensial enerjiyə malik olacaqdır. Sistemli tamamlanmış quruluşda isə həmin həcm- də potensial enerji ilə yanaşı, həm də onun aktivlik dərəcəsindən doğan müəyyən qüvvə vardır. Bu qüvvə iki göstəriciyə malikdir: 1) varlığın potensial enerjisinin sistemli şəklə salınmasından do- ğan müəyyən görülən iş; 2) idrak məhsulu kimi, hökmən həmin mexaniki görülən işi müəyyən məqsədə istiqamətləndirən qüvvə. Yəni bu o deməkdir ki, hər hansı bir varlıq müəyyən tamamlanmış quruluşda olmaq üçün hökmən müəyyən şərtlərlə sistemləşir ki, nəticə mükəmməlləşir. Həyat təcrübəsi varlığı onun rahatlığını pozan hallarla hər vaxt üz-üzə qalmaqdan mümkün qədər qoruyur və zamanı müəyyən qə- dər qabaqlamağa şərait yaradır. Həyat təcrübəsi yaddaşda kodlaşır. İlk yaranan duyğu üzvi toxunmadır. Toxunma bütün üzvi mad- dələrə xas olan cəhətdir. Qeyri-üzvi maddələr toxunmaya cavab re- aksiyası vermir. Onlar yalnız öz varlıqlarını qorumaq üçün dözüm- lülük həddi imkanlarında müqavimət göstərirlər. Üzvi maddələrdə isə təmas (toxunma) ideal rahatlıq halına imkan daxilində meyillə müşahidə olunur. Məsələn, bitkilərdə toxunma onun inkişafının əsasını təşkil edir. Özü də qeyd etmək lazımdır ki, bütün duyğu üzvlərinin potensialı ibtidai formada var. Məsələn, bitkilər eşitmir- lər, ancaq yaxşı musiqi onlara müsbət təsir edir (əlbəttə ki, proses toxunma üsulu ilə gedir). Bitkilər görmürlər, lakin işığa doğru can atırlar. Canlı orqanizmlərin quruluşu mükəmməlləşdikcə, onların potensial imkanları üzə çıxıb şaxəli şəkildə, xüsusi bir aidiyyətlə özünü göstərir. Canlı orqanizmlər qruplara bölünürlər. Heyvanat aləmi bu qrupların içərisində mükəmməlidir. Anadan təzə doğulmuş uşağa, 209 yatmış bir insanın xarici qıcıqlara qarşı cavab reaksiyalarında bir oxşarlıq var. Onların hər ikisi bütün üzvi maddələrə xas olan, müm- kün qədər təzyiqdən yayınmaqla ideal rahatlıq halına meyl edirlər. Lakin fərq ondadır ki, təzə doğulmuş uşağın ilk hərəkətlərində ilk həyat təcrübəsi yaranır. Yatmış adam isə yuxudan oyanmayıbsa, onun heç bir mexaniki hərəkəti həyat təcrübəsi qazandırmır. Deməli, insanın, bütün üzvi maddələrin xarici qıcıqlara qarşı cavab reaksiyası mexaniki olaraq ideal rahatlıq halına meyilləri ilə bağlıdır. Bu meyillər ilk mövcudluqlarda da var, onlar da bir – id- rak məhsulu kimi, bir-birlərinə ya meyillənir, ya da uzaqlaşırlar. Lakin qeyri-üzvi maddələrdə bu birləşmələr elə primitiv formada- dır ki, burada xarici qıcıqlara qarşı cavab reaksiyaları dözümlülük həddi ilə məhdudlaşır. Üzvi maddələrdə isə inkişaf bir qədər irəli- dir, ideal rahatlıq halına sistemli bir yerdəyişmə var. Bu mexaniki bir hərəkətdir. Bu hərəkəti etmək üçün heç bir üzvi maddəyə və onun ən mükəmməlinin yeni doğulmuşuna heç bir həyat təcrübəsi lazım deyil. Bu elmdə şərtsiz refleks kimi qəbul olunur. Üzvi maddələr quruluşları səviyyəsində ideal rahatlıq ha- lına meyillənmək imkanlıdırlar. Bütün informasiyalar bizə məlum beş müxtəlif duyğu üzvləri vasitəsilə qəbul olunur. Duyğu üzvləri qəbul olunmuş informasiyaları sinir impulslarına çevirir. İnforma- siyalar hansı duyğu üzvi vasitəsilə qəbul olunubsa (görmə, eşitmə və sairə), o duyğu üzvünün siniri ilə baş beyinə ötürülür. Baş beyin sinir impulsların qəbul etmək imkanlıdır. Sinir impulsları müəyyən diapazonlu dalğalardır. Beş duyğu üzvi içərisində görmə orqanı ona görə əsas yer tutur ki, bu orqanla birbaşa maddiliyin özü ifadə olunur. Yerdə qalan duyğu orqanları isə bu maddiliyin müxtəlif at- ributlarından xəbər verir. İnformasiyalar və duyğu üzvləri müxtəlif olsa da bu müxtəlif informasiyaları müxtəlif duyğu üzvləri sinir impulslarına çevirib eyni vasitə ilə baş beyinə çatdırırlar. Bu vasitə müxtəlif informasiyaların baş beynin qəbul edə biləcəyi dalğalara çevrilməsidir. Sinirlər vasitəsilə gələn sinir impulsları (dalğalar) baş beyində yenidən real həyatdakı formalarının xəyallarına çev- rilirlər. Sonra baş beyində – beyin yarımkürələrində tənzimləmə 210 işi başlayır. Bütün informasiyalar duyğu üzvləri vasitəsilə insan beyninə çatır. İnsan müxtəlif duyğu üzvləri vasitəsilə müxtəlif in- formasiyalar haqqında sinir impulsları vasitəsilə baş beyinə mə- lumatlar ötürür. Bu informasiyalar hansı duyğu üzvünün siniri ilə baş beyinə ötürülürsə, beyin yarımkürələrinin müəyyən hissələrin- də həmin duyğu üzvünün informasiyalarını qəbul edəcək mərkəz məlumatları qəbul edir və bu məlumatlara, ilk növbədə, şərtsiz ref- lekslər baxımından cavab verir. Sonra isə bütün duyğu üzvlərinin həmin informasiya obyekti haqqındakı məlumatlarını ümumiləşdi- rib, öz mövcudluğuna təsirini sınaqdan keçirib təcrübə şəklində ya cəmiyyətin həmin obyektə verdiyi ad altında, ya da həmin obyektin informasiya şəkilli hər hansı bir qıcığın duyğusunda yaratdığı ob- raz kimi yaddaşda kodlaşdırır. Həmin ad çəkildikdə və ya obraz bir daha xatırlandıqda, baş beyin yarımkürələrinin müəyyən hissələri- ni birləşdirən mərkəz xatırlanan obrazın xəyali surətini əvvəlcə ən müxtəlif duyğu üzvlərinin verdiyi məlumatlar səviyyəsində yeni- dən düşüncələrində canlandırır. Təkrar xatırlanmada fərq ondadır ki, obyekt haqqındakı informasiya, birbaşa beynin özündən deyil, həmin obyektin əvvəlki təcrübələrdə beyində ümumiləşən obrazı- nın xatırladılmasından yaranan qıcığın təəssüratlarından doğur və beyində obrazın xəyalı yaranır. İnsanın bu həyatın xarici qıcıqlarına cavab verməsi ruhunun bir alət kimi istifadə etdiyi bədənin fəaliyyətindən irəli gəlir. İnsanlar canlı olduqlarına görə deyil, fiziki quruluşlarına görə bir-birindən seçildiyi kimi, ruhlar da öz mayasına görə deyil topladığı həyat təcrübəsinə görə bir-birindən seçilir. Canlı insan hökmən müəy- yən həyat təcrübəsinə malik ruh təminatlıdır. Ruhun istifadə etdiyi bədənlər olmasa, ruhun yaşantısının duyumu da olmaz. Müxtəlif bədənlərdə yaşayan ruhlar öz həyat təcrübələrini həmin bədənlə- rin xarakterlərində möhkəmləndirməyə çalışaraq, tədricən həmin bədənin öz rahatlıq halını möhkəmləndirməyə səy edərək, yəni tə- biətə bir növ uyğunlaşdıraraq, daha rahat yaşantıdan alınan duyğu- lar əldə etməyə çalışırlar. Yaddaş – hər hansı bir varlığın həyat təcrübələrinə verdiyi cavab reaksiyalarından alınan təcrübələrin beyində kodlaşdırılmasıdır. Yüklə 2,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|