Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ
Yüklə 16,42 Kb. Pdf görüntüsü
|
11 baş çıxaran bir mütəxəssis kimi istifadə etmək mümkün deyildir” (37, s.4). İ.Anureev və A.Tatarçenkonun “Hərbi işlərdə riyazi me- todların tətbiqi” əsərində göstərilir: “İndi hamı yaxşı başa düşür ki, riyaziyyat sahəsindəki tədqiqat işləri və onların tətbiqi praktikaya çox böyük fayda gətirir. Bu qanunauyğunluq tamamilə hərbi işlərdə riyazi metodların tətbiq edilməsinə də aiddir. Bunun əsas əhəmiy- yəti ondan ibarətdir ki, bunlar ordunun operativ və keyfiyyətlə idarə olunmasının yüksəldilməsinə imkan verir” (38, s.10). V.V.Abçukun fikirləri də maraq doğurur. O, “Müasir döyüşlər zamanı riyaziyyatın hansı bölmələrindən istifadə olunur?” sualına cavab verərək göstərir ki, əlbəttə bu riyazi bölmələrə ilk növbədə hesab, cəbr və həndəsə daxildir. Bu fənlər çoxdan bütün hərbi hesablamaların dəyişilməz atributudur və bunun xüsusi izahına ehtiyac yoxdur. Bunlarla bəra- bər müasir hərbi işlərdə ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistika, informasiyalar nəzəriyyəsi, kütləvi xidmətlər nəzəriyyəsi, axtarılma nəzəriyyəsi, riyazi planlaşdırma, riyazi modelləşdirmə, oyunlar nə- zəriyyəsi kimi riyazi fənlərdən istifadə olunur. Bu fənlər hərbi işin bilavasitə elə sahələrində tətbiq olunur ki, bu sahələrdə gedən pro- ses və hadisələrin gedişinə daha keyfiyyətli yaxınlaşmaq, oradakı miqdarı qanunauyğunluqları daha dəqiq və tam müəyyənləşdirmək vacibdir (39, s.7). Gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı məşğələlərində fənlərarası əlaqənin vacibliyi mövcud tədris proqramının tələblərindən də irəli gəlir. Əvvəlki proqramda fənlərarası əlaqəni həyata keçirmək məq- sədilə “Əlavə-4” şəklində cədvəl də verilmişdir. Cədvəl şagirdlərin “Fizika”, “Cəbr”, “Həndəsə”, “Astronomiya”, “Kimya”, “Bədən tər- biyəsi” və s. orta ümumtəhsil fənlərindən öyrəndikləri bilik və baca- rıqların məzmunu əsasında hazırlanmışdır. Bu cədvələ əsasən, hərbi rəhbər müəyyən edə bilər ki, kursun uyğun mövzularının tədrisi za- manı onları konkret şəkildə hansı fənlərlə və bilavasitə hansı möv- zularla əlaqələndirmək mümkündür. A.İ.Averinin tədris proqramına və dərsliyə uyğun olaraq hazırladığı “İbtidai hərbi hazırlıq üzrə sə- nədlər və materiallar” adlı tədris vəsaitində belə bir fikrə üstünlük 12 verilir: “Hərbi rəhbər dərsə hazırlaşarkən şagirdlərə digər fənlər üzrə dərs və məşğələlərdən məlum olan bilikləri, bu biliklərdən növbəti dərsdə necə istifadə edəcəklərini və keçiləcək dərsin meto- dunu müəyyənləşdirməlidir” (40, s.31). Bütün bunlar gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı məşğələ- lərinin keçirilməsi zamanı şagirdlərə ümumtəhsil fənləri üzrə bilik və bacarıqlardan, bu biliklərə əsasən tərtib olunan müvafiq hərbi ça- lışmalardan istifadəni mənimsətməyin əhəmiyyətini və onun gələ- cək perspektivlərini görməyə kömək göstərir. Bu məsələyə, yəni təlimdə fənlərarası əlaqə məsələsinə dövrü- müzün psixoloq və metodistləri də yüksək qiymət vermişlər. Məsə- lən, M.N.Skatkin (41) və L.V.Zankov (42) məktəblilərin bilik və ba- carıqlarından əlaqəli və müqayisəli şəkildə istifadəyə onların bilik- lərindəki formalizmin aradan qaldırılmasında bir vasitə kimi baxırlar. Beləliklə, Azərbaycan dövlətinin ümumtəhsil məktəblərində təlim prosesinin keyfiyyətini yüksəltməklə əlaqədar qəbul etdiyi qərarlardan irəli gələn tələbləri, Silahlı Qüvvələrin müasir inkişaf səviyyəsini, ixtisasçı alimlərin və müəllimlərin məktəbdə gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı məşğələlərinin daha səmərəli keçirilməsinə dair fikirlərini ümumiləşdirərək belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, ibtidai hərbi hazırlıq fənninin digər ümumtəhsil fənləri ilə əlaqəli tədrisi problemlərini geniş tədqiq etməyə, onları ümumiləşdirib elmi sistemə salmağa böyük ehtiyac vardır. Bəs bu məsələ praktikada necə həyata keçirilir? Aparılmış tədqiqat göstərir ki, müharibə başlayana qədər res- publika məktəblərində ibtidai hərbi hazırlıq fənninin tədrisi keyfiy- yəti əvvəlki illərlə müqayisədə yaxşılaşdırılmış və bu kursun məz- munu ilə riyaziyyat, fizika, kimya, coğrafiya, əmək təlimi və sair fənlərin məzmunu xeyli uzlaşdırılmışdır. Bu dövrdə məktəblərimi- zin bir qismində yaxşı hərbi kabinetlər var idi və onlar müasir ava- danlıqlarla təchiz edilmişdir. Nəzəri və metodik cəhətdən hazırlıqlı hərbi rəhbərlərin sayı da az deyildir. Onlar məşğələlərdə əyaniliyə, dərslərin səmərəli təşkilinə və fənlərarası əlaqəyə (məsələn, coğrafi- ya, fizika və riyaziyyat) müəyyən qədər yer verir, ibtidai hərbi ha- 13 zırlıq fənni üzrə bir sıra mövzuların izahı prosesində riyaziyyat və fizikaya dair anlayışlardan şüurlu şəkildə istifadəni şagirdlərə mə- nimsətməyə çalışırlar. Hazırda “İbtidai hərbi hazırlıq” fənni “Gənc- lərin çağırışaqədərki hazırlığı” fənni adlandırılmış, tədris proqra- mında köklü dəyişikliklər aparılmış, milli dərsliklər yaradılmışdır. Yeni yaradılmış dərsliyin (müəllif prof. Həbib Ocaqovdur) üstün cəhətləri çoxdur. Lakin etiraf etməliyik ki, X-XI siniflərdə material- ların tədrisini konkret fizika və riyazi anlayışlarla, o cümlədən, hər- bi məzmunlu fizika və riyazi çalışmalarla, hərbi-topoqrafik bilikləri coğrafi biliklərlə əlaqələndirməyin əhəmiyyətini və rolunu düzgün qiymətləndirməyən, belə bir əlaqəni keyfiyyətli təşkil etməyi bacarmayan və onu hərbi silahlardan istifadə prosesində nəzərə ala bilməyən hərbi rəhbərlər az deyildir. Bundan əlavə, hətta yaxşı kabineti və təcrübəli hərbi rəhbəri olan məktəblərdə belə gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı kursunun tədrisi zamanı hərbi məzmunlu fizika və riyazi çalışmalardan daha əlverişli formalarda istifadə edilmir, şagirdlərin böyük bir qismi bilavasitə riyaziyyat, fizika, kimya, coğrafiya, əmək təlimi fənlərilə əlaqələndirilməsi mümkün olan bir sıra hərbi anlayışlara lazımı səviyyədə yiyələnmirlər. Məsələn, güllənin atılma prosesində baş verən fiziki prosesləri, həmçinin uçan hədəfi güllə ilə vurarkən qabaqlama məsafəsinin hesablanmasında, hərbi-topoqrafik biliklərin mənimsənilməsi zama- nı binokldan istifadə və s. proseslərdəki riyazi qanunauyğunluqları dərk edə bilmir. Hərbi işlərdə qurma və ölçmə alətlərindən (xətkeş, transportir və s.), müxtəlif riyazi hesablamalardan düzgün və cəld istifadə etməkdə, həndəsi kəmiyyətlərin ölçülməsini tələb edən hərbi anlayışları mənimsəməkdə çətinlik çəkirlər. Bu da onunla əlaqədardır ki, şagirdlərin bir qismi müvafiq hərbi anlayışlarla bağlı olan və bilavasitə orta ümumtəhsil fənlərindən öyrəndikləri zəruri məlumatları xatırlaya bilmir, digər qismi həmin biliklərindən birinin digəri ilə əlaqə momentlərini seçməkdə, bir qismi isə öz riyazi (həmçinin fizika, coğrafiya və s.) bilik və bacarıqlarından yeri gəl- dikçə hərbi işlərdə faydalanmaqda çətinlik çəkirlər. Ümumiyyətlə götürüldükdə isə, gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı fənninin Yüklə 16,42 Kb. Dostları ilə paylaş:
|