Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq hər bir uşağın əqli və fiziki
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İdeya-siyasi istiqamətdə.
- Məktəbdə tədris edilən fənlər və gələcəkdə seçiləcək
- Bədii ədəbiyyat üzrə.
- Sinifdənxaric mütaliə vərdişlərinin formalaşdırılmasında ifadəli qiraətin rolu
5
yəsini qüvvətləndirmək lazımdır. Ümumiyyətlə isə mütaliə əsasən aşağıdakı istiqamətlərdə aparılmalıdır:
İdeya-siyasi istiqamətdə. Gələcəkdə hansı peşəni seçəcəyindən, hansı elmləri daha çox oxuyub - öyrənəcəyindən asılı olmayaraq bu istiqamətdə mütaliəyə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasəti, uşaq hüquqlarının qorunması üzrə görülən işləri, habelə dünyanın bir çox ölkələri haqqında, dünyada baş verən hadisələri əks etdirən kitabları, qəzet və jurnal səhifələrindəki yazıları oxumaq məqsədəmüvafiq hesab edilir.
zamanda, elm və texnikanın, mədəniyyətin müxtəlif sahələrinin başlıca xüsusiyyətləri, yenilikləri ilə tanış olarsa, bu onun dünyagörüşünün genişlənməsinə, ümumi inkişafına əsaslı təsir göstərər.
elm-sənət sahəsi üzrə. Bu istiqamətdə mütaliəyə xüsusi fikir verən məktəblilər qarşıya qoyduqları məqsədlərə daha tez çatırlar. Onların təlim uğurları gündən-günə artır. Orta məktəbdə və gələcəkdə təhsil alacaqları ali və orta ixtisas məktəblərində fəallar, əlaçılar sırasında olmağa əsaslı bünövrə yaradır.
vacibdir. Hər bir məktəbli dünyada tanınan görkəmli şair və yazıçıların, habelə müasir dövrdə yazıb-yaradan söz-sənət ustalarının əsərləri ilə müntəzəm tanış olsa yaxşıdır. Bədii ədəbiyyat üzrə mütaliə hər bir şagirdin estetik hisslərini, zövqünü inkişaf etdirir. Ətraf aləmə, ən başlıcası isə insanlara və ətraf mühitə qayğı hissini qüvvətləndirir.
6
Yuxarıda göstərilən istiqamətlərdə mütaliə hər bir şagirdin daha ahəngdar, hərtərəfli inkişafında mühüm rol oynayır. Mütaliədən bəhs edərkən ortaya çıxan məsələlərdən biri də hansı dildə oxumaqdır. Əlbəttə hər bir şəxs mükəmməl bildiyi dildə mütaliə etməlidir. Bununla belə, xarici dillərdə, o cümlədən, daha geniş yayılan rus, ingilis dillərində mütaliə də müasir gənclərin gələcək uğurlarına əsaslı təsir göstərəcəkdir.
7
yaşatmaq üçün oxuyun, qəlbinizə və ruhunuza yaxın olan nə varsa, onların uğrunda mübarizə aparmaq üçün oxuyun!” (Heydər Əliyev. Ümummilli lider) Sinifdənxaric mütaliə vərdişlərinin formalaşdırılmasında ifadəli qiraətin rolu Kitab oxumaq bir alışqanlıqdır. Bu alışqanlığı olan insan başqalarında xoş təəssürat yaradır və həyatda daha çox uğur qazanır. Kitabların ətrafında böyüyən uşaqlar 20-25 yaşa çatdıqda həyata baxışları, geniş dünyagörüşləri ilə yaşıd- larından kəskin fərqlənirlər. Lakin bu adəti uşaqlara erkən yaşlarından aşılamaq lazımdır. Bunun üçün ilk növbədə evdə kitab guşəsi yaratmaq vacibdir. Müxtəlif qəzet, jurnal və kitablardan təşkil olunmuş kitabxana uşaqları kitab oxumağa həvəsləndirmək üçün əhəmiyyətli vasitədir. Uşaqları erkən yaşlarından kitabxanaya və kitab mağazasına aparmaq və ona sərbəst kitab seçmək vərdişi aşılamaq da vacib şərtdir. 7 yaşa qədər olan uşağın qazandığı hər bir bilik gələcəkdə 7 qat olaraq ona geri dönür. Məhz elə buna görə də, valideynlərin övladlarına kiçik yaşlarda sərf etdikləri zaman gələcəkdə vaxta daha çox qənaət etməyə xidmət edəcəkdir. Müşahidələr göstərir ki, mütaliə vərdişləri aşılamaq üçün uşaqlara erkən yaşlarından qiraət üçün vaxt ayırmaq lazımdır. Görkəmli alman filosoflarından birinin qızı xatirələrində atasının öz övladlarının tərbiyəsində mütaliənin qiraət üsulundan, xüsusən, ucadan oxu növündən geniş istifadə etdiyini yazır. “Atamın adəti gəzinti
8
vaxtı uşaqlara xalq nağılları söyləmək idi. O, həmçinin öz uşaqlarına ucadan qiraət oxuyurdu. Mənə qədər necə bacılarıma, eləcə də mənə Homerin bütün əsərlərini, “Nibelunq haqqında mahnı”nı, “Qudrun”u, “Don-Kixot”u, “Min bir gecə”ni və s. tam oxuyurdu. Şekspirin əsərlərinə gəldikdə, onlar bizim evdə stolüstü kitablar idi. Atam mənimlə povestlər oxuyurdu və onların məzmununu öz qızları ilə ciddi surətdə büsbütün müzakirə edirdi”. Evdə həftədə 1-2 dəfə ailəvi kitab oxuma saatları təyin etmək olduqca faydalı hesab olunur. Hər bir ailə üzvünün oturub kitab oxuması ailə üzvləri arasında münasibətin daha da mehribanlaşmasına, həm də uşaqlarda kitab oxumaq həvəsinin yaranmasına kömək edir. Qiraətin mövzusunun da məqsədəuy- ğun seçilməsi olduqca vacibdir. Seçilmiş əsər müəyyən tələblərə cavab verməlidir: o yüksək bədiiliyi, parlaq və dinamik məzmunu, ədəbi dili, böyük tərbiyəvi təsiri ilə fərqlənməli; ikincisi, həcm və dil cəhətdən yaş dərəcəsinə uyğun olmalıdır. İfadəli qiraətdə əsas məqsəd kitabla tanışlıq, ucadan oxu, oxunacaq və oxunmuş kitab haqqında söhbət və fikir mübadiləsidir. Qiraət prosesində giriş və yekun söhbəti böyük əhəmiyyətə malikdir. Oxunan kitabları müzakirə etmək uşaqlar üçün çox maraqlı olacaqdır. Bundan başqa oxunan kitablar haqqında fikirləri bir dəftərə qeyd etmək də yaxşı nəticə verir. Belə üsullar uşaqda öz fikrini çatdırmaq qabiliyyətini daha da artırmağa kömək edir. Mütaliə etmək hər bir məktəblinin biliyini artırmaqdan əlavə qavrama, təxəyyül və yaradıcılıq qabiliyyətini, dünya görüşünü də artırır. Yeni sözlərin öyrənilməsi sayəsində beyin inkişaf edir, insan daha savadlı yazır və fikrini düzgün çatdıra bilir. Təcrübə göstərir ki, belə uşaqların qavrama qabiliyyəti artır və onlar təhsildə daha çox uğur qazanırlar. Pedaqoji Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|