Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistr hazirliği məRKƏZİ
Yüklə 5,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
21
buraxdığı yalnız bir avtomobilin tipində istifadə oluna bilər. Təchizatçı da bu nadir detal və hissələrin hazırlanması üçün zəruri olan avadanlığa vəsait sərf etməyə məcburdur. Beləliklə, təchizatçının gəliri avtomobil istehsalçısının fəaliyyəti ilə elə sıx bağlanır ki, ona da istehsalatın investoru kimi baxmaq olar. Bundan əlavə, Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi (QKDK) tərəfindən icra tədbirlərinin canlandırılması istiqamətində göstərdiyi səyləri nəzərə alaraq davam etməlidir. Lakin, ciddi əngəllər də mövcuddur. Kapital bazarının əsas infrastrukturu mövcud olsa da, alqı-satqı və likvidlik minimaldır və yalnız bir neçə şirkət maliyyələşdirmə mənbəyi üçün səhm bazarına müraciət etmişdir. Korporativ idarəetmə və investorların müdafiəsi üzrə hüquqi çərçivə gücləndirilib, lakin ictimaiyyətin həmin dəyişikliklər haqqında bilgiləri kifayət deyil və yeni qaydalara aşağı səviyyədə riayət olunur. Kritik olaraq, nəzarət obyektlərinin sayının çoxluğunu nəzərə alaraq QKDK-nin resursları və cərimə tətbiq etmək imkanları məhduddur. Konkret problemlərə kiçik səhmdarların az müdafiə olunması, müşahidə şurası və idarə heyəti, həmçinin təftiş komissiyası kimi aidiyyəti orqanlar üçün lazımi səviyyədə müəyyən edilməmiş hüquq və vəzifələr, müşahidə şuralarında müstəqil üzvlərin çatışmazlığı və açıqlama tələblərinə az riayət olması daxildir: bir çox şirkətlər maliyyə hesabatlarını müntəzəm olaraq dərc etmir; sahiblik açıqlanmır və auditin keyfiyyəti birmənalı deyil.(14, 58) Son illərdə səhmdar cəmiyyətlərini ölkənin iqtisadi inkişafında rolunun artması bu sahədə yaranan problemlərin həllini tələb edir ki, bu problemlərdən biri də korporativ idarəetmənin səviyyəsi ilə əlaqədardır.Bu baxımdan korporativ idarəetmənin mahiyyətinin öyrənilməsi, sənayedəki səhmdar cəmiyyətlərində korporativ idarəetmə sahəsində mövcud problemlərin aşkar edilməsi və bu problemlərin həlli yollarının müəyyən edilmsənin böyük əhəmiyyəti vardır. 22
əlaqələr.
Korporativ idarəetmənin əsas aspekti həm səhmdar kapitalının, həm də kredit formasında xarici kapitalın şirkətlərə axınını təmin etməkdir. Korporativ idarəetmə maraqlı tərəfləri şirkətin özünə aid olan insan və fiziki kapitallara iqtisadi cəhətdən optimal investisiyaların qoyuluşuna cəlb etmək üçün üsulların axtarışını da nəzərdə tutur. Şirkətlərin rəqabətiliyi və ümumi müvəffəqiyyəti investorların, işçilərin, kreditorların və tədarükçülərin verdikləri vəsaitlərin vasitəsilə həyata keçirilən kollektiv işin nəticəsidir. Şirkətlər anlamalıdır ki, maraqlı tərəflərin köməyi rəqabətli və gəlirli şirkətin yaradılması üçün qiymətli bir vasitədir. Korporativ idaraetmədə mənafelər toqquşması o zaman yaranır ki, hər hansı işçinin, yaxud direktorun şəxsi, maliyyə maraqları onun cəmiyyətin maraqlarına uyğun hərəkət etmək vəzifəsinə və məsuliyyətinə ziddiyyət təşkil edir və ya belə ziddiyyət yarada bilər. Bu cür maraq və ya əlaqə həmin şəxsə öz vəzifələrini ədalətli yerinə yetirmək üçün mane ola bilər. Bununla yanaşı mənafelər toqquşması həmin şəxsin və ya onun ailə üzvlərinin cəmiyyətin müşahidə şurasında və ya idarə heyətində üzvlüyü (tutduğu vəzifə) ilə bağlı qeyri-tənasüb şəxsi fayda əldə etməsi nəticəsində yaranır. Bəzi korporasiyalar maraqlı tərəflərə verilmiş hüquqlar baxımından fərqli idarəetmə strukturları ilə seçilirlər, əsasən də işçilərə şurada təmsil olunma hüququnun verilməsinə və ya məsləhətçi şuralar vasitəsilə işçilərin nümayəndələrinə və istehlakçı təşkilatlara məsləhət vermək, qərar qəbul etmək hüququnun verilməsinə görə korporasiyalar davamlı və maliyyə cəhətdən güclü müəssisələrin yaradılması üçün maraqlı tərəflərlə əlaqələrin əhəmiyyətini dərk etməlidirlər. Bəzi investorlar investisiya barədə qərar qəbul etdikdə maraqlı tərəflərlə əlaqələrə xüsusi diqqət yetirir və maraqlı tərəflərə aid məsələlərlə bağlı potensial məhkəmə çəkişmələrinə dair riskləri nəzərə alırlar. Beləliklə, maraqlı tərəflərə dair işlək siyasətin şirkətin uzunmüddətli strateji məqsədlərinə və reputasiyaya göstərə biləcək təsirin
23
koordinasiya və ya sahiblik edən təşkilat və dövlət müəssisəsi tərəfindən dərk edilməsi vacibdir. Bu səbəbdən onlar maraqlı tərəflərə dair aydın siyasəti müəyyən etməli və adekvat şəkildə açıqlamalıdırlar. Maraqlı tərəflərə verilmiş hər hansı hüquqlar və ya qərar qəbulu prosesinə olan təsir aydın müəyyən edilməlidir. Maraqlı tərəflərə qanunverciliklə verilmiş hər hansı hüquqlara və ya dövlət müəssisəsi tərəfindən yerinə yetirilməli olan hər hansı xüsusi öhdəliklərə baxmayaraq, şirkətin idarəetmə orqanları, onun səhmdarların ümumi yığıncağı və şura, qərar qəbul etmək səlahiyyətini özündə saxlamalıdır. Korporativ idarəetmənin səviyyəsi sahmdarlara ödənilən cari dividendlərin həcmi və şirkətin səhmlərinin kotirovkasının cari səviyyəsi ilə yanaşı, həm də onun uzunmüddətli inkişaf perspektivləri, əlavə investisiyanı cəlb etmə imkanları,cəlb etdiyi maliyyə resurslarından istifadənin səmərəliliyi ilə müəyyən olunur.Bütövlükdə korporativ idarəetmə şirkətin menecmenti üzərində səmərəli nəzarətə imkan verir,onun fəaliyyətində maraqlı olan subyektlərin böyük hissəsinin mənafeyini nəzərə alır, şirkətin fəaliyyətinin səmərəliliyinə və onun əlavə rəqabət üstünlüklərinin formalaşmasına əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərir. Bu da investorların şirkətə olan etibarını formalaşdırmağa və nəticədə uzunmüddətli investisiya vəsaitləri cəlb etməyə imkan verir. Korporasiyalar maraqlı tərəflərin qanunla və ya ikitərəfli sazişlərlə müəyyən edilmiş hüquqlarını tanımalı və qəbul etməlidir, və bu məsələ ilə bağlı İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsiplərinə müraciət etməlidirlər. İƏİT-in Korporativ İdarəetmə Prinsipləri 1999-cu ildə İƏİT ölkələri nazirləri tərəfindən təsdiq olunub və o vaxtdan etibarən bütün dünyada dövlət orqanlarının, investorların,şirkətlərin və başqa maraqlı tərəflərin qəbul etdiyi beynəlxalq standart hesab edilib.Bir müddət sonra prinsiplər yenidən nəzərdən keçirilərək daha da təkmilləşdirilmiş və son versiya 2004-ci il qəbul olunmuşdur. İƏİT-in Korporativ idarəetmə Prinsiplərində korporativ idarəetmənin 6 prinsipi göstərilib. 1. Effektiv korporativ idarəetmə strukturu üçün özülün yaradılması; 2. Səhmdarların hüquqları və əsas mülkiyyət funksiyaları; Yüklə 5,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|