Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi azərbaycan döVLƏt iqtisad universiteti fakultə : «Əmtəəşünaslıq»

35 

 

Şüşə 

məmulatlarının 

keyfiyyətinin 

qiymətləndirilməsində 

alət 

və 

laboratoriya üsulundan da istifadə edilir. 

Şüşənin  zərbəyə  davamlılığının  təyini.  Məmulatın  zərbəyə  müqaviməti 

sınağının  içərisində  getdikcə  böyüyən,  dəyişən  zərbə  yükü  olan  cihazlarda, 

məmulat  dağılana  qədər  və  ya  məmulat  şüşəsi  dağılana  qədər  zərbə  təkrar 

edilməklə,  daimi  ağır  yüklər  vasitəsilə  aparılır.  Zərbəyə  davamlılıq,  əsasən  tədqiq 

edilən  məmulatın  həcminin  məmulatın  sırasına  qədər  müəyyən  hündürlük  altında 

düşən kürəciyin işinin nisbəti ilə təyin edilir. Məmulatın zərbəyə davamlılığı nəinki 

divarının  qalınlığından,  həmçinin  məmulatınöz  formasından  da  asılıdır.  Plastinka 

formalı  məmulatlar  nisbətən  az  davamlı  hesab  edilir.  Şüşənin  zərbəyə 

davamlığındanbaşqa  növ  şüşənin  kövrəkliyi  də  hesablanır.  Kövrəklik  aşağıdakı 

düsturla hesablanır. 

h

EP

V

f

X







 

Burada, f – sıxılma zamanı möhkəmlik həddi; 

             V – nümunənin həcmi; 

         EPh – dağılma baş verən zaman işin miqdarı. 

Hidrostatik  metodla  şüşə  məmulatında  sıxlığının  təyini.  Şüşə  və  ya  şüşə 

məmulatlarının  sıxlığı  onun  tərkibində  olan  oksidlərin  növündən  və  onların 

nisbətindən asılıdır. Buna, həmçinin şüşə istehsalının texnoloji prosesi və emalı da 

az miqdarda təsir göstərə bilər. Şüşənin sıxlığı mikrometrin köməyi ilə hidrostatik 

metodla, həmçinin sıxlığı şüşənin sıxlığına bərabər olan mayenin seçilməsilə təyin 

edilir.  

Sıxlığın  mikrometrin  köməyi  ilə  təyin  edilməsi  çox  dəqiq  olmasına 

baxmayaraq, məmulatın sınması tələb olunur. Odur ki, nəticənin çox dəqiq olması 

tələb olunmadıqda hidrostatik çəkmə metodu tətbiq edilir. Sıxlıq aşağıdakı düsturla 

hesablanır. 

1

m

m

m

d





 

---

36 

 

Burada, d – sıxlıq; 

             m – tədqiq edilən məmulatın çəkisi; 

            m

1

 – məmulatın suda çəkisi. 

Şüşə  məmulatının  termiki  davamlılığının  təyini.  Istehsal  edilmiş  şüşə 

məmulatlardan 1,0%  miqdarında 100 dənədən az olmamaq şərtilə  götürülmüş çay 

stəkanlarının,  nəlbəkilərin,  həmçinin  mineral  su  üçün  stəkanların  termiki 

davamlılığını  aşağıdakı  kimi  təyin  edirlər.  20

0

C  temperaturu  olan  stəkan  və 

nəlbəkiyə zəifşırnaqla temperaturu 95

0

 olan isti su tökürlər, temperaturu məmulatın 

içərisinə  salınmış  termometrlə  ölçürlər.  Su  65

0

-dək  soyuduqdan  sonra  onu 

boşaldırlar və məmulatıtez 20

0

 temperaturlu suya salırlar.  

Alınan  nəticə  o  zaman  kafi  hesab  edilir  ki,  götürülmüş  bütün  məmulatın 

99%-i  sınanmış  olsun.  Təsərrüfat  qablarının  termiki  davamlılığını  təyin  etmək 

üçün  onu  5  dəq  müddətinə  55

0

-li  sudya  salırlar,  sonra  onu  15

0

  temperaturu  olan 

suya keçirirlər. Bu zaman məmulat dağılmamalıdır və s. 

 

 

---

37 

 

VI. ISTEHLAK BAZARINA DAXIL OLAN BÜLLUR ŞÜŞƏ 

MƏMULATLARININ ÇEŞIDININ XARAKTERISTIKASI 

 

Məlum olduğu kimi, məişət şüşə malları mürəkkəb çeşidli mal qruplarından 

biridir.  Bu  qrup  mallara  kimyəvi  tərkibinə,  rənginə,  formaya  salınması  üsuluna, 

formasına,  ölçülərinə,  bəzəndirilməsi  növünə  və  mürəkkəbliyinə,  təyinatına  və 

dəstliyinə görə təsnifləşdirilir. 

Kimyəvi  tərkibinə  görə  şüşə  malları  natrium-əhəng  tərkibli,  kalium-əhəng 

tərkibli,  bor  silikat  tərkibli,  kalium-qurğuşun  tərkibli,  bor,  alüminium  bor  silikat 

tərkibli şüşə mallarına ayrılır. 

Rənginə  görə  şüşə  məmulatları  rəngsiz,  bütöv  rəngli,  bəzəkli  əlvan  rəngli, 

yarımtutqun və s. rənglərdə istehsal olunur. boyağının növündən asılı olaraq onlar 

rubin,  uran,  bənövşəyi,  açıq  maki,  açıq  yaşıl,  ametist,  narıncı,  qəhvəyi,  qara, 

tüstüyəoxşar, qızılı və s. rənglərdə hazırlanır. 

Formaya  salınma  üsuluna  görə  şüşə  məmulatları  preslənmiş,  üfürülmüş, 

press-üfürülmüş, dartılıb uzadılmış, habelə tökmə və birləşdirmə və digər üsullarla 

istehsal olunur. 

Formasına görə şüşə malları tutumlu və dayaz formalı olurlar. Tutumlu şüşə 

malları  müxtəlif  formalarda  istehsal  edilir  ki,  bunlar  da  təyinatından,  estetik 

tərtibatından,  habelə  formasından asılıdır.  Məsələn, şüşədən qrafin  və su dolçaları 

silindrik,  konusvari,  oval  şəkilli,  şarabənzər  və  s.  ola  bilər.  Xüsusilə,  çay  və  su 

stəkanları,  bokallar,  fujerlər  müxtəlif  formalarda  istehsal  edilir.  Bir  qayda  olaraq, 

büllurdan  olan  şüşə  məmulatlarının  forması  onların  funksional,  estetik,  sanitar-

gigiyenik əlamətləri  ilə əlaqələndirilməlidir. Habelə  məmulatın  forması seçilərkən 

onların  formaya  salınması  prinsipləri  və  əsasən  də  şüşənin  xassələri  ilə  mütləq 

razılaşdırılmalıdır.  Belə ki, büllurdan olan  şüşə  məmulatlarının  forması seçilərkən 

onun 

xüsusiyyətləri 

və 

xassələri 

ilə  necə  əlaqələndirilməsi 

nəzərdən 

qaçırılmamalıdır. 

---