Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 1,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
31 Ticarət Təşkilatında onun girişi haqqında danışıqlar, əsasən, inistitusional mühitə, məhz sənayedə enerjidaşıyıcılarına və vergi ödəməyənlərə aşağı qiymət formasında gizli subsidiyaların tənzimlənməsinə aiddir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz konsepsiyaları aşağıdakı kimi göstərə bilərik: Cədvəl 1.1 qtisadi inteqrasiya qruplarının yaradılmasının başlıca konsepsiyaları Adı Nəzəriy- yənin müəllifi nteqra- siya mərhələ ləri Prinsipləri Üstünlükləri Çatışmazlıqları Keçid iqtisadiyyatı na tətbiq edilənlər Preferen -sial ticarət sazişləri C.Viner C.Mid Azad ticarət zonası Gömrü k ittifaqı Birləşmə yolunda ticarətin liberallaş- dırılması Ticarətin yaranması (traice creation), ticarətin reorenta-siyası (trade diversion) Pereferensial ticari sazişə daxil olmayan ölkələrin maraqlarına arzuolunmaz təsirlər Sazişlərin yaranma şə raiti nəzərə alınır (EvrAzEs) Optimal valyuta zonaları R.Man- del qtisadi ittifaq Birləşmiş ölkələrin məqsədlərinə çatmaq üçün vahid pul-kredit vasitələrindən istifadə Xərclərin ixtisara salınması, ticari ə məliy-yatların aparılması Valyuta sahəsində suverenlikdən imtina və tam zidd pul-kredit siyasətinin tətbiq edilməsi Rusiya və Belarusiyanı n valyuta ittifaqı Büdcə federaliz mi A.Kasel -la D.Faynş teyn Siyasi ittifaq Vahid iki səviyyəli büdcə sistemi Subyektlər arasında qarşılıqı ə laqənin yaxşılaş- dırılması, büdcə sistemlərinin yaxınlığı və uyğunluğu Milli iderəetmə səviyyəsindən asılılıq SBE ölkələrinin A birləşməsi və onların üst milli orqanlara adaptasiyası Qravita- siya modeli C.Ander -sen .Van Vinkup Azad ticarət zonası Gömrü k ittifaqı qtisadi ittifaq ki tərəfli axınlar iqtisadiyatlara uyğun tam mütənasibdir və onlar arasında və digər ticarət maneələri arasında olan məsafəyə tərs mütənasibdir Regional ticarətin intensivləşdiril məsi Xarici ölkələrlə inteqrasiya prosesinin intensivləşdiril məsi yüksək səviyyədə qurulur Vahid qtisadi məkanda intensivliyin sübuta yetirilməsi Regional iqtisadi birləşmələrin formalaşmasına uyğun olaraq büdcə federalizmi konsepsiyasının əsas ideyasını aşağıdakı qaydada qısaca ifadə etmək olar. Bazarların 32 genişlənməsi və vergi ödəyənlərin (fiziki şəxslər kimi, həm də şirkətlər kimi) sürətlə artması maliyyə resurslarının hissəsini fövqəlmilli səviyyəyə çatdırıb, vergiqoyma qaydalarını unifikasiya etməyə və büdcə yurisdiksiyası sferasını dəyişdirməyə tələbat doğurur. Nəticədə milli, submilli və fövqəlmilli səviyyələrin kəsişən büdcə yurisdiksiyalarının desentralizasiya olunmuş sistemi yaranır ki, bu sistemlərin hər biri də öz dairəsinin məsələlərinin icrası üçün cavab verir. Cədvəl 1.1-də baxılmış dörd yanaşmanın hər biri üçün xarakterik arqumentlər asanlıqla kombinasiyaya təslim olurlar. Xüsusi halda, PTS çərçivəsində region daxilində ticarətin artması milli iqtisadiyyatların yaxınlaşmasına aparır və valyuta inteqrasiyası üçün ilkin şərtlər yaradır, hansı ki, bu şərtlər ticarətin sonrakı inkişafını stimullaşdırır və iqtisadi tənzimləmənin ümumi funksiyalarına tələbat yaradır. Onların maliyyələşdirilməsi üçün yeni, fövqəlmilli büdcə yurisdiksiyası lazım ola bilər, fövqəlmilli büdcə funksiyalarının icrasının effektiv şərtləri isə, öz növbəsində, hökumətlərə maliyyə-kredit rıçaqlarının köməyi ilə büdcə defisitini örtməyə icazə verməyərək, valyuta inteqrasiyasını gücləndirə bilər. Bu güclərin hərəkətinin toplanmış effekti yuxarıda göstərilmiş beşpilləli sxemə uyğun olaraq inteqrasiyanın inkişafını təmin etməlidir. Ticarət maneələrinin artımı kiçik iqtisadiyyatlarda regionlararası ticarətin əhəmiyyətli artımına gətirib çıxara bilər və yalnız böyük iqtisadiyyatın regionlarının daxilində ticarəti artırmaq əhəmiyyətsizdir. Yuxarıda göstərilən nümunə sərhədlərin effektinin təsirini anlamağa imkan verir. Anderson və van Vinkup sərhədlərin effektinin ölçüsünün empirik qiymətləndirilməsi üçün nəzəri qravitasiya modelini, riyazi nəticəni çıxarırlar, hansı ki, bunlar MDB ölkələrinin arasında ticarət potensialını əsaslandırırdı. Ticarətə institutların təsirinin qiymətləndi- rilməsi üçün bu modeldən istifadə etmək olar, çünki o ticarətə təsir edən müxtəlif amilləri maksimal nəzərə almağa icazə verir. Ancaq, 1990-cı ildə inteqrasiya tendensiyalarının inkişafı, həm də inteqrasiya proseslərinin izahına ənənəvi yanaşma- ların adekvatlığı bu sxemi şübhə altına qoydu. Beləliklə, beynəlxalq inteqrasiyanın mövcud nəzəriyyələrinin tətbiqi keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin arasında cari inteqrasiya proseslərinin analizi vaxtı müəyyən çətinlik yaradır, çünki onlar bazarın əsas prinsiplərini qurmurlar, yalnız bu qaydaların Yüklə 1,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|